11 yaşındaki emir’i sınıf öğretmeni bilim ve sanat merkezi’ne (bilsem) yönlendirene kadar ailesi üstün yetenekli olduğunu bilmiyordu.  emir bilsem’e başlayana kadar, derslerinde sıkıntıdan defterlerini kesen, içe kapanık bir çocuktu. özel eğitimin ardından daha sosyal ve öğrendiklerinden keyif olan bir çocuk haline döndü.

milli eğitim bakanlığı’nın (meb)  üstün yetenekli çocukların okul sonrası özel eğitim sunduğu seçenek; bilsem’ler. ailelere ve uzmanlara göre bilsem’ler çok önemli ama eksikleri var.

bilsem’ler ilkokul 4. sınıftan sonra üstün yetenekli öğrencilerin okul sonrasında yeteneklerine uygun alanlarda desteklendiği kurumlar. öğrenciler bilsem’lerde akıl ve zekâ oyunlarından  arkeolojiye, mekatronikten uzay bilimlerine kadar pek çok alanda  haftada 4 saat etkinlik ve proje tabanlı bir eğitim alıyor. bilsem’lere zekâ ve yetenek sınavları sonrasında kayıt yaptırılıyor. ilki 1996 yılında kurulan bilsem’ler eskiye oranla türkiye genelinde artık daha yaygın. 64 ilde 72 bilsem bulunuyor. yaklaşık 14 bin üstün yetenekli çocuk, okul sonrası bu merkezlerde eğitim alıyor.

sınav pazar günü

meb’in verilerine göre geçen eğitim yılında özel yetenekli olduğu tespit edilen 50 bin 800 öğrenciden 2 bin 284’ü bilsem’lere kayıt oldu. meb, bu yıl bilsem’lere  alınacak öğrenciler için ilk kez merkezi sınav yapmaya hazırlanıyor. bu yıl 4. sınıftan önce öğrenciler bilsem’e başlayabilecek. türkiye genelinde sınıf öğretmenlerinin aday gösterdiği 2., 3. ve 4. sınıf öğrencisi 228 bin çocuk 22 mart pazar günü merkezi sınava girecek.  bu sınavı geçenler yetenek testine de tabi tutulacak. sınava girecek öğrenci çok ama meb’in kayıt etmeyi planladığı öğrenci sayısı; 7 bin. 

bilsem üniversite işbirliği artacak 

türkiye genelindeki bilsem’lerde 608 öğretmen görev yapıyor. meb özel eğitim ve rehberlik hizmetleri genel müdürü celil güngör, bu merkezlere 2008’den beri öğretmen seçilmediğini, eylül ayına kadar öğretmen sayısı da 671’e ulaştırmayı amaçladıklarını da söylüyor.  ayrıca meb, bu kurumların  üniversiteler, bilim merkezleri, müzeler ve tübitak gibi kurumlarla işbirliğinin de artırmayı hedefliyor.

Emir,11 yaşında. Öğretmeni BİLSEM'e yönlendirene kadar ailesi üstün yetenekli olduğunu bilmiyordu.

ailelere göre, bilsem’ler çok önemli. ancak eksikleri de var. özellikle büyük şehirde yaşamayan ve imkânların daha kısıtlı olduğu ilçelerde bilsem çok daha önemli. bu ailelerden biri de bilecik’in söğüt ilçesinde yaşayan çobanoğlu ailesi. anne bir yapı firmasında depo sorumlusu, baba ise güvenlik görevlisi. 11 yaşındaki oğulları emir çobanoğlu üç yıldır bilecik merkezdeki bilsem’e gidiyor. annesi mine çobanoğlu’na göre içine kapanık bir çocuk olan emir, bilsem sayesinde değişti. kendi gibi yaşıtlarıyla birarada olduğu için bu onun sosyal yanını da kuvvetlendirdi.

bilsem’in sınavlarına girene kadar oğullarının üstün yetenekli olduğunu bilmediklerini söyleyen anne çobanoğlu, birçok kez pedagoğa gittiklerini ama doğru yönlendirilmediklerini anlatıyor. oğlunun 11 aylıkken cümleler kurduğunu ve çok değişik sorular sorduğunu belirten çobanoğlu "ilkokula başladıktan 15 gün sonra okuma yazma öğrendi. sonra derslerde çok sıkılmaya başladı. defterlerinin her yerini kesiyor, karalıyordu. öğretmeni de sınıfın seviyesine göre ilerlemem gerekiyor diyordu. öğretmenimiz  bizi bilsem’e yönlendirdi" diye konuşuyor.

bazı alanlarda öğretmen yok 

bilsem’de dördüncü yılını geçiren emir şimdi özel bir okulda 5. sınıf öğrencisi. anne çobanoğlu bilsem’lerin üstün yetenekli çocuklar için çok gerekli olduğunu ama öğretmen kadrosunun artırılması gerektiğini söylüyor:

"oğlum robotik grubundaydı ve gerçekten çok keyif alıyordu. 120 öğrenci, 5 öğretmen var. bazı öğretmenler de kadro dışı dışardan geliyor. bu sene robotik açılamadı, öğretmen olmadığı için. emir ağlaya ağlaya gidiyor bu dersi alamadığı için. bazı alanlarda öğretmen yok. ancak pek çok alandaki ilgisini bilsem olmasa fark edemezdik.  malzeme alımlarında da veliler olarak  destek veriyoruz. para toplayıp zeka oyunları odası ve yaz kampı açılması için destek olmaya çalışıyoruz."

"çocuğumuz harcanmasın"

küçük yerde yaşadıkları için kaygıları olduğunu anlatan çobanoğlu,  bazen çocuklarına katkı sağlayamadıklarının düşündüklerini söylüyor:

"oğlumuzun harcanacağını düşünüyoruz bazen. bütün imkânlarımızı zorladık. özel okula yolladık. böyle çocukların enerjisi çok yüksek oluyor. spora da meraklı. tenis derslerine de yolladık. çok mutluydu. ancak  bu sene onun da öğretmeni gelmedi. kısıtlı imkânlar. işimiz burada olmasa büyük şehre giderdik."

çobanoğlu, tüm öğretmenlerin üstün yetenekli çocuklar hakkında bilgilendirilmesi gerektiğini de vurguluyor. öğretmenlerin bu çocukları önemsemediğini ve problemli çocuk olarak gördüğünü söylüyor. çobanoğlu özel okulların ise parlak zekalı çocukların peşinde olduğunu, akademik başarıya endeksli olduğunu anlatıyor.

Arda,7. sınıf öğrencisi. Strateji oyunu olan GO ile yakından ilgili.

"bilsem ateş düşürücü gibi"

istanbul’da yaşayan 7. sınıf öğrencisi arda kafalı da 4 yıldır  bilsem’e gidiyor.  bu yıl  matematik, robotik, akıl oyunları çalışmalarına katılıyor. istanbul’da  biri yeni kurulmuş olan üç tane bilsem var. ataşehir, beşiktaş’ın ardından bahçelievler’e de bir bilsem kuruldu. arda’nın annesi tülay kafalı bilsem’leri “40 derece ateşle yatan hastaya ateş düşürücü”  olarak tanımlıyor. kafalı,  eksikleri olmakla birlikte bu merkezlerde çocukların kendini iyi hissettiğini anlatıyor.   

anne kafalı,  meb’e bağlı olmasına karşın öğretmenlerin, özel okulların bu merkezlerden habersiz olduğunu söylüyor:

"4. sınıfta okul sonrası bilsem’e başladık. 3 sene beşiktaş’taki bilsem’e gittik. oğlumu florya’daki okulundan alıp saat 17.00’de  bilsem’e varıyorduk. saat 19.00’a kadar orada eğitim alıyordu. eve dönmemiz akşam dokuzu buluyordu. çocuk için çok yıpratıcı olabiliyor. okulda haftada yaklaşık 40 saat normal eğitim alıyor, bilsem’de ise 4 saat zenginleştirilmiş eğitim alıyordu. yine de 'bir saat olsa da gidelim' diye ağladığı zamanlar oldu.  bu yıl bahçelievler’de kurulan bilsem’e gidiyoruz.  bilsem’lerde kadrolu öğretmenlerin yanı sıra geçici görevlendirmeler de yapılıyor.  ancak görevlendirmeler bitince bazı branşlar boş kalıyor. sıkıntılara karşın fedakarca çalışan idareciler ve öğretmenler var."

bilsem öğretmenleri desteklenmeli

"yükseklisans ve doktora açmak için belirli kriterler var. ancak bu alan yeni  bir alan. bu alanda profesör, doçent olmuş kişiler zaten az. ben profesörüm ama doçentimiz olmadığı için yüksek lisans programı açamıyoruz üniversitemizde. mesela istanbul üniversitesi'nin de doçenti var ama profesörü olmadığı için yüksek lisans ya da doktora programı açamıyor. nasıl yeni uzmanlar yetiştireceğiz?"

üstün yetenekliler alanında öğretmen yetiştiren kurumlar da bir elin parmaklarını geçmiyor.  istanbul, maltepe, istanbul aydın, biruni ve yakın doğu üniversitelerinde ‘üstün zekâlılar öğretmenliği’ bölümü var. mezunlar sınıf öğretmeni olarak atanıyor. ayrıca üstün yeteneklilere farklılaştırılmış program uygulayan özel okullarda da çalışabiliyorlar. anadolu üniversitesi'nde ise bu alanda yüksek lisans ve doktora programları  var.

yarin: üstün yeteneklilere eğitim veren  lise: tevitöl