Kürt sorunu

'Evet çıktı, kapı açılsın'

Hakkâri’nin "Evet" diyen tek ilçesi Şemdinli ödül bekliyor. İlçedeki beklenti Derecik sınır kapısının açılması. Şemdinli’de AK Parti adayının öldürülmesi "Evet" çıkmasında önemli bir etken olmuş. Yüksekova’daki yüzde 90’lardaki HDP desteğinin azalması içinse kopuş değil mesaj değerlendirmesi yapılıyor. Her iki ilçede de yüksek çıkan "Evet"lerin nedeninin izini sürdük.

Şemdinlili Mustafa Tekin ilçelerinden ''Evet'' çıkmasından mutlu. [Fotoğraf: Al Jazeera Türk]

yüksekova ve şemdinli. türkiye’nin güneydoğu’sunun en sınırındaki iki ilçesi. aralarında 50 km. olan bu ilçe 16 nisan referandumunda farklı tercihlerde bulundu. şemdinli yüzde 57.6 ile "evet" derken yüksekova yüzde 77 ile "hayır" dedi. iki ilçede de güneydoğu’nun birçok kentinde olduğu gibi iki siyasi parti varlık gösteriyor: ak parti ve hdp. sadece iki parti söz konusu olunca "evet"leri akp’ye destek, "hayır"ları ise hdp’ye destek olarak değerlendirmek mümkün. iki ilçe referandumda farklı tercihlerde bulunsalar da iki ilçede de ortak nokta ciddi sayıda seçmenin hdp ile arasına mesafe koyması.

"hayır" oyları hdp’ye destek olarak değerlendirildiğinde 1 kasım 2015 genel seçimlerine göre referandum sonucu her iki ilçede de hdp oylarında azalmaya işaret ediyor. peki, bu azalmanın sebepleri neler? sorusunun yanıtı için şemdinli ve yüksekova’da vatandaşlarla konuştuk.

"evet çıktı kapı açılsın"

"hendeklere ders verildi, kim baskı yaparsa kaybeder."

58 yaşındaki şemdinlili esnaf mustafa tekin. şemdinli’de "evet" çıkmasının nedenini bu sözlerle anlatıyor. tekin ile şemdinli çarşısı'nda bir çay ocağının önünde sohbet ediyoruz. arkamızdan zaman zaman polisin ve jandarmanın zırhlı araçları geçiyor. tekin, oyunun rengini söylemese de şemdinli’de "evet"in çıkmasından memnun. sözlerine "umutlandık valla" diye devam ediyor. şimdi ankara’dan "lâf değil icraat bekliyoruz" diyor. icraat olarak ilk saydığı ise "derecik sınır kapısının açılması" oluyor. şemdinlilerin "evet" dedikleri için sınır kapısının açılmasını hak ettiklerini söylüyor. tekin’e göre sınır kapısı açılırsa irak ile ticaret canlanır, bölge zenginleşir, gelişir.

şemdinli’lilerin hdp’ye en büyük desteği 7 haziran 2015 genel seçimlerinde olmuştu. 7 haziran’da hdp’ye olan yüzde 67.3’lük destek 1 kasım’da 57.6’ya düşmüştü. şemdinlililerle konuşmaya başlayınca ilçeye özgü bazı gelişmelerin "evet"in çıkmasında belirleyici olduğu da ortaya çıktı.

Şemdinli'nin Yüksekova yolundan görünüşü
[[Fotoğraf: İrfan Bozan/Al Jazeera Türk]]

kentin nabzını tutan bir meslek birliğinin başkanının odasındayız. geliş nedenimizi anlatıp sohbet etmek istediğimizi söyleyince birlik başkanı önce kapısını kapadı. sonra anlatmaya başladı. "aslında şemdinli merkez oylarında hdp büyük kayıp yaşamadı. kayıp, derecik ve köylerinde esas olarak gerdi aşireti oylarında yaşandı" dedi ve devam etti:

"eylül 2016’da kurban bayramı’nda akp’den milletvekili adayı ahmet budak oğlunun gözü önünde öldürüldü. gerdi aşireti üyesiydi. herkes eylemi pkk’nın yaptığını düşündü. bu eyleme bütün şemdinli halkı tepki gösterdi ama aşiret unutmadı, tepki gösterdi. bunun peşine yine bir genç infaz edildi. o da kayalar’dandı. bu bölgelerden 'hayır' yüzde 5 bile çıkmadı. oysa 7 haziran ve 1 kasım’da buralarda hdp hep birinci çıkmıştı" dedi.

pkk’ya mesaj hdp üzerinden

meslek birliği yöneticisi, "artık bölgede pkk’ya sempati duyanların dahi pkk eylemlerini eleştirmeye başladıklarını özellikle çözüm süreci sonrası eleştiri cesaretinin geliştiğini bunun mesajının da hdp’ye mesafe koyarak, oy vermeyerek gösterildiğini" söyledi.

ak parti’nin şemdinli’de "evet" için çok çalıştığını görüştüğümüz herkes söyledi. içişleri bakanı süleyman soylu ve başka bakanlıkların yardımcıları, danışmanlar şemdinli’yi hiç boş bırakmamışlar. gelenlerin ilk durakları, öldürülen ahmet budak’ın evi olmuş.

şemdinli’de ilçe içinde hendek kazılmamış ancak kentin yüksekova ile bağlantısını sağlayan yola pkk tarafından açılan hendek üç gün boyunca ilçenin dünya ile ilişkisini kesmiş. bunlara, yüksekova’daki hendekler yüzünden şemdinli’ye kaçanlar da eklenince, şemdinlililer de hendek mağdurları arasında yerini almış.

Şemdinli'de yaşlılardaki iyimser hava gençlerde yok.
[[Fotoğraf: Al Jazeera Türk]]

yaşlılar iyimser, gençler kötümser

yine şemdinli sokaklarındayız. bu kez yaşları 25 ile 35 arasında değişen bir genç topluluğu ile sohbet ediyoruz. kendilerinin sağlık sektöründe devlet memuru olduklarını söylüyorlar. fotoğraf çekilmemesi şartıyla sohbeti kabul ediyorlar. ilk cümlelerinden "hayır" cephesi içinde oldukları, hdp’ye gönül verdikleri anlaşılıyor. tümü bölge insanı. yaşı daha ileri olan, şemdinli’de "evet" çıkmasına şaşırmadığını hatta yüksekova’da da daha yüksek "evet" beklediğini söylüyor. şaşırmak bize düşüyor. "yüksekova’da yüzde 77 "hayır" çıktı, hdp yüksekova’da 1 kasım’da bile yüzde 94 aldı nasıl olur?" diye soruyoruz. aynı kişinin yanıtı: "'evet'in çıkması için binlerce kişi devlette işe alındı, korucu kadroları açıldı, ağalarla, şeyhlerle pazarlıklar yapıldı" oldu.

yanındaki genç söze atıldı: "hdp neredeyse hiç çalışma yapamadı, engellendi. selahattin demirtaş dışarıda olup buralara gelseydi, bambaşka olurdu, demirtaş burada sadece gençleri değil yaşlıları da iknâ gücüne sahip biri" dedi. masadakilerin üzerinde birleştikleri konu, hendeklerin kazılmasının yanlış olduğuydu. masadakiler kürt nüfusun yoğun olarak yaşadığı bölgelerden gelen "evet" oylarının ankara’da yeni bir "açılım" politikasına sebep olacağına inanmıyorlar. orta ve yaşlı nüfustaki iyimserlik aşağı yaşlara indikçe görülemiyor.

aynı gün içinde yüksekova’ya dönüyoruz. 50 km’lik yolda 6 ayrı arama noktasından geçiyoruz. haliyle yarım saatlik yol 1 saati aşıyor. yollardaki aramalarda güvenlik güçleri daha çok "kaçak mal" arayışında. bagajlara sıkı sıkı bakılıyor. bazı arama noktalarında "bir şeye ihtiyacımız olup olmadığı" soruluyor. şemdinli’de sıklıkla duyduğumuz arama noktalarında "gereksizce uzun bekletiliyorduk, şikâyetler sonucu kuyruklar azaldı" tespitine tanık olduk.

Yüksekovalı Tevfik Fidan'a (şapkalı olan) göre ''Evet''ler ders için verildi.
[[Fotoğraf: Al Jazeera Türk]]

"evet diyenler ders vermek istedi"

yüksekova’da şemdinli’ye göre yollarda daha çok zırhlı araç göze çarpıyor. kentin şemdinli tarafından girişinde hendek kazılması sonrası çıkan çatışmalarda yıkılan evlerin boşlukları ve enkazı göze çarpıyor. referandumda yüzde 77 oy çıkan yüksekova’da şemdinli gibi farklı sesler duymak kolay değil. meydanda yine çoğunluğunu yaşlıların oluşturduğu bir çay ocağına yöneliyoruz. masanın en yaşlısı tevfik fidan, "'evet' de 'hayır' da demokratik haktır. kim ne isterse onu verir" deyince ilk sohbet onunla başlıyor. "bence 'evet' verenler belki demokrasi gelir diye verdi. 'hayır' çıkarsa daha kötü olur buralar diye endişelendi bazıları" dedi. masadan "demokrasi gelmez gelmez" sesleri yükseldi. fidan, masanın tepkisine aldırmadan devam etti: "bence tayyip erdoğan iyi insandır, çözüme çalıştı sonra vazgeçti. bence bakarsın bir daha dener. evet diyenler birilerine ders vermek istedi." "kime ders?" diye sorduk. "onu da bana sorma canım" yanıtını aldık.

masadakilerin çoğu yanaşan minibüse binip gitti. sedat demir bizimle kaldı. demir, üniversitede fizik bölümünü bitirmiş. bir süre öğretmenlik yapıp bırakmış. şimdi işsiz. ona göre "evet"diyenler işlerin daha kötü gitmesinden korktukları için "evet" dediler. demir’e göre selahattin demirtaş, bölgede görünseydi, propaganda yapsaydı bu kadar "evet" oyu bölgeden çıkmazdı. hatta benzetmesi ilginçti: "erdoğan muhafazakârlar için ne ifade ediyorsa, nasıl bir iknâ gücü varsa demirtaş’ın da bölgede aynı etkisi var."

Yüksekovalı Sedat Demir, ''HDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş propaganda yapabilseydi 'Evet'ler daha az çıkardı'' diyor.
[[Fotoğraf: Al Jazeera Türk]]

"evet"in iki sebebi

yüksekova da ak parti’nin çok çalıştığı yerleden biriymiş. başbakan binali yıldırım da yüksekova’da miting yapmış. hendekler yüzünden ilçeden göçler yaşanmış ama sayı konusunda net bir bilgi yok. durumu iyi olanlar dönmemek üzere ilçeyi terk etmiş.

yüksekova esnaf ve sanatkârlar odası başkanı irfan sarı, bölgede çıkan "evet" oylarının iki farklı sebebi olduğu görüşünde. sarı’ya göre sebeplerden biri devlet imkânlarının "evet" lehine kullanılması diğeri de mesaj. sarı, bölgede akp teşkilâtı olmasa dahi mevcut "evet" oylarının alınacağını çünkü tüm devlet organlarının "evet" lehine çalıştığını iddia ediyor. sarı’ya göre ekonomik argümanlar "evet" için kullanıldı. 

Yüksekova Esnaf ve Sanatkârlar Odası Başkanı İrfan Sarı
[[Fotoğraf: Al Jazeera Türk]]

sarı’nın ikinci tespiti ise hdp’den bir kopuş yaşanmadığı ama bir mesaj verildiği şeklinde. sarı, "mesajın muhatabı, kürtler adına siyaset yapanlardı. bir kısım kürt seçmen 'evet' diyerek bizi kendi içinize katmadan kararlar alırsanız, bu sertlikle devam ederseniz, biz türkiye’deki mevcut politikaların içine dâhil olacağız mesajını verdi" tespitinde bulundu. irfan sarı hendek konusunun halk tarafından yoğun olarak tartışıldığını ve onay almadığını da söyledi. sarı hendekler konusunda anneler ve babalarının çocukları ile tartıştığını "benim evimin önünde hendek kazarak, bomba koyarak mücadele olmaz" diyerek yanlış yapıldığı konusunda genel bir kanaat oluştuğunu söyledi.

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;