sadece tek bir ortak arkadaş üzerinden bir araya gelmiş üç kişi konuşuyoruz. japonya'dan gelen bir sanatçı, fransız bir hukukçu, lübnanlı bir çevirmen ve türk bir gazeteci. paris'te içilen her kahveye, kaşıklanan her kuskusa charlie hebdo tartışması eşlik ediyor. kırılgan bir laiklik tartışması, sloganlarla savunulan ifade özgürlüğü, milyonlarca müslümanın peygambere hakaret edilmemesi yönündeki sivil talebi... japon sanatçı basın özgürlüğü konusunda sert bir argümanla konuya giriyor. bir gazeteci olarak kibarca beni 'meclisten dışarı' tutarak, "madem bu kadar özgürsünüz neden fukuşima'daki nükleer facianın ardından binlerce çocuk kanser oldu, basın fukuşima'nın korkunç sonuçlarını neden saklıyor?" diye soruyor. 11 eylül saldırılarının amerika tarafından yapıldığını iddia ediyor. israil'in filistinle savaş halinde olmasını büyük silah şirketlerinin istediğini savunuyor. fransız hukukçu hemen devreye giriyor, bunların komplo olduğunu söylüyor.

charlie hebdo saldırısının ardından birlik gösterisinin yapıldığı la republique'te (cumhuriyet meydanı) atmosfer masalardaki tartışmalardan daha uzak. fransızlar 11 ocak'ta sergilenen birlik ve dayanışmanın sürüp sürmeyeceğini merak ediyor. cumhurbaşkanı françois hollande'ın 'saldırı sonrası islam karşıtlığıyla mücadele'ye dair güçlü mesajını olumlu bulanlar da var, bunun 'damgalayıcı' olduğunu düşünenler de. al jazeera, paris'teki üç önemli camide müslümanlarla yaptığı mülakatların ardından fransızlarla konuştu. 

adel, öğrenci, 17 yaşında

üzgünüm. cumhuriyet meydanı’ndaki yürüyüşte birlik vardı ama bunu okulda da tartışıyoruz. derste öğrenciler de bölünmüş durumda. mesela charlie hebdo için 1 dakikalık saygı duruşuna bazı öğrenciler katılmadı. tartışmalar genelde ılımlı müslümanlar ve radikaller arasındaki farklar üzerine yoğunlaşıyor.

marine, öğrenci, 17 yaşında

cumhurbaşkanı hollande’ın açıklamaları yerindeydi. sonuçta fransa’daki müslümanların çoğu demokrasiye saygı duyuyor. laikliğe saygı duyuyor. radikallere karşı çıkıyor.

marie, emekli öğretmen

buradaki atmosfer çok inanılmaz. derin bir üzüntü ve çok büyük bir dayanışma var. bence bu son olayın en dehşet verici yanı insanların din adına birilerini öldürmesi. hiçbir din böyle bir şeyi emretmez. tüm dinler yaşamı korumak, yaşayanlara zarar vermemek için var. diğer yandan islam adında müslüman bir polisi de öldürdüler. ben katoliğim, kocam yahudi, müslüman arkadaşlarım var. onlar da bu saldırıya karşı çıktı. biz de papa’ya hakaret edildiğinde karşı çıktık ama kimse öldürülmedi.

jean-pierre, emekli memur

frasız devrimi'nin temelleri özgürlük, eşitlik ve kardeşliktir. özgürlük demek ifade özgürlüğü demektir. fransa’da 1901’deki yasayla kilise ve devlet birbirinden ayrıldı. bu islam dahil tüm dinler için geçerli. dolayısıyla geçen hafta karikatür çizdikleri için insanların öldürülmesine anlam veremedik. burası moliere’in ülkesi. karikatür moliere’den beri var bu ülkede.

serge, memur

şu an belki insanlar dayanışma içinde ama bir kafa karışıklığı riski var. işler daha kötüye gitmemeli, yoksa çok radikal değişimlerin olma tehlikesi bulunuyor.

alex, bankacı

insanları öldürmek suçtur. bu kadar kolay olmamalı. fransa’daki müslüman toplumun itbarını zedelemeye çalıştılar. hollande saldırıdan sonra islam karşıtlığının da cezalandırılması gerektiğini söyledi. bence bu açıklama da sorunlu. çünkü fransa’da müslüman ya da başka topluluklar arasında ayrım yapılmamalı. insanları damgalayamazsınız. fransa’da cemaatler yoktur, eşit haklara sahip vatandaşlar vardır.

arthur, müzisyen

şu an bir birlik havası var ama bu uzun sürmez bence. çünkü yıllardır fransa’da ortam çok gergin. ben mesela ateist bile olsam dine inananlara karşı değilim. ama herkes benim gibi değil. aşırı sağ ve kötendincilik fransa’da yükselişe geçmiş durumda.

adelaide, modern dansçı

geçen pazar çok duygulandım. la republique’te toplananlar bir şeyleri savunmak için toplandılar. bu bir saldırıyı kınamanın çok ötesindeydi. hep bireysellik tartışmasının olduğu ülkede ilk kez birlik vardı. şu an da bu birliği sürdürmeye çalışıyoruz. ancak fransa böyle bir saldırıyı daha kaldıramayabilir.

lisa, avukat

bu sadece ‘ben charlie’yim’ değil, ‘ben özgürlüğüm’ demek. insan hakları ülkesinde böyle bir şeyin olması çok üzücü. bence bu saldırı sadece basına değil tüm frana’ya yapıldı. bu kentteki, bu ülkedeki herkes bu saldırıdan etkilendi. belki sosyal bölünmelere yol açma riski var; farklı toplumlar, diasporalar kendilerini savunma içgüdüsüyle hareket edebilir. ama fransa’da açık bir toplum var. bunu atlatacağımızı düşünüyorum.

[fotoğraflar: osman kaytazoğlu / al jazeera türk]