israil’de 17 mart 2015 salı günü yapılacak seçimlerin en kritik adımlarından biri, arap partilerinden geldi. israil parlamentosu knesset’te toplam 11 milletvekiliyle temsil edilen arap partileri, tarihlerinde ilk kez bir araya gelerek birleşik arap listesi adı altında seçimlere ortak listeyle girme kararı aldı.

bu kararın altında, partilerin tek tek knesset’e girememe kaygısı var.

israil’de yüzde iki olan seçim barajı ırkçı dışişleri bakanı avigdor lieberman'ın başını çektiği bir grup milletvekilinin yürüttüğü bir kampanyanın ardından yüzde üç buçuğa çıkarıldı. bu da 120 sandalyeli knesset'e girebilmek için en az dört milletvekili çıkarmak gerektiği anlamına geliyor. ancak iki arap partisinin üçer milletvekili var. küçük partilere karşı hükümetin kota yükseltme taktiği arap partilerinin, seçmenin uzun yıllardır beklediği bir adımı atmasına yol açtı.

bu seçmenler, 1948 yılında israil kurulduğunda, israil sınırları içinde kalan yaşam yerlerini terk etmeyen filistinlilerin torunları, israil vatandaşı araplar. yaklaşık sekiz milyonluk israil nüfusunun yüzde yirmisini oluşturuyorlar ve sürekli ayrımcı politikaların mağduru oluyorlar. onlardan biri, daha önce hangi partiye oy verdiğini söylemek bile istemeyen muhammed abuddin, “bir rüya gerçek oluyor” diyerek başlıyor anlatmaya:

“bu inanamayacağımız bir şeydi, gerçek oldu. birleşik arap listesi’nin sadece oluşturulmuş olması bile bir başarı, seçimde üç partinin toplamda aldığı oyu alıp üzerine çıkamasak bile önemli değil, asıl önemli olanı başardık. bu şekilde daha güçlüyüz.”

farklı görüşe sahip arap partisi ilk kez bir arada

tarihi birleşme içerisinde, birbirinden çok farklı görüşlere sahip partiler yer alıyor. 2013 seçimlerinde knesset’te dört sandalye kazanan en güçlü arap partisi hadaş (barış ve özgürlük için demokrasi partisi) listesinde yahudilere de yer veren tek arap partisi. komünist ideolojiye sahip bu partinin üyesi olan avukat ayman odeh, birleşik arap listesi’nin de lideri.

Raanan Shemesh. [Fotoğraf: Ece Göksedef / Al Jazeera Türk]

hadaş’a oy veren yahudi seçmenin bir kısmı da ittifakın destekçisi. raanan şemeş ortak listenin sadece arap çıkarları için değil demokrasi için çalışacağı görüşünde:

“bu birleşik parti demokrasi için var, filistin-israil barışı için var. bu yüzden destekliyoruz. islami partiyle birleşmiş olması, bu emellerini yerine getirmek için daha güçlendiği anlamına gelir, bunun için çok mutluyuz. herhangi bir yahudi partisiyle koalisyona girerse o parti de buna ikna olmuş demektir.”

israil'de seçimleri düzenleyen seçimler merkezi komitesi'nin, 'israil'in var olma hakkını tanımadığı' gerekçesiyle seçimlere katılmasını yasakladığı ancak israil yüksek mahkemesi'nin bu kararı haksız bulmasının ardından seçimlere girebilen knesset üyesi ahmet tibi'nin de üyesi olduğu ra'am ta’al (yenilenme için arap hareketi) da birleşimin parçası.

ortak listeyle seçimlere girecek başka bir arap partisi de seküler ve milliyetçi balad (millet).

bu listeye katılan başka bir parti de daha çok negev'de yaşayan bedevi arapların desteklediği ağırlıkla dinsel meseleleri vurgulayan birleşik liste. 

partiler arasındaki fikir ayrılığının artık bir önemi kalmadığını düşünen genç arap seçmenlerden rami fahel, “artık önemli olan filistin davası” diyor:

Arap seçmenlerden Rami Fahel. [Fotoğraf: Ece Göksedef / Al Jazeera Türk]

“her bir partinin ideolojik olarak ne söylediği önemli değil, önemli olan filistin davası. bu üç parti de bu dava için çalışacak, artık ortak tek bir dava var. sonunda bunun için birleşmiş olmaları mükemmel bir başarı, artık daha umutluyuz, oy vermeyeceğini söyleyen araplar bile bu liste için oy verecektir.”

bu partilerin knesset’te yer alabilmek için yaptığı ittifak, anketlere göre arap seçmenin oy kullanma alışkanlığında da etkili olacak. genel seçimlerde oy kullanma oranı yüzde 50’lerde kalan ve en son 2013 seçimlerinde yüzde 56 oranında oy kullanan arap seçmenin sayısının bu kez yüzde 60’ı geçmesi bekleniyor.

eğer katılım beklenen düzeyde olursa tahminlere göre israil vatandaşı araplar knesset’te yaklaşık 15 milletvekiliyle temsil edilebilecek. 

sol partiler koalisyon için ittifak arayışında

birleşik arap listesi 15 veya daha milletvekili çıkarması halinde, koalisyon çalışmalarında kilit rol üstlenebilir. güvenilir anket sonuçlarına göre seçimden birinci parti olarak çıkması beklenen siyonist birlik (işçi partisi ve hareket partisi ittifakı) 24 sandalyeye ulaşacak. ancak hükümet kurmak için 61 sandalye gerekiyor. sol partilerin toplam milletvekili sayısının 61’e ulaşması zor olduğu için siyonist birlik olası bir koalisyonda arap listesi ile ittifak arayışına girebilir.

işçi partisi lideri herzog oluşturacağı hükümette bir arap bakan görmekten mutlu olacağını birkaç kez dile getirdi.

arap seçmenlerin tepkisinden çekinen birleşik arap listesi koalisyona girmeyeceğini, sağ ve sol partiler arasında demokrasi adına bir denge oluşturacağını ve güçlü bir muhalefet olacağını dile getiriyor. ancak al jazeera’ye konuşan arap listesi lideri ayman odeh, koalisyon için küçük de olsa bir açık kapı bırakıyor:

Arap listesi lideri Ayman Odeh. [Fotoğraf: Ece Göksedef / Al Jazeera Türk]

“herhangi bir bakanlığın peşinde değiliz, bizi ilgilendiren yeni hükümetin gerçekten ihtiyacı olanlar için çalışması ve iki devletli bir çözüm için barış müzakerelerini yeniden başlatması. nihai hedefimiz ise netanyahu’dan kurtulmak. herzog’un cebinde değiliz ama netanyahu’dan kurtulmak için söyleyeceklerini de dinlemeye hazırız. netanyahu’nun yeni bir hükümet kurmasını engellemek bizim için en önemli şey. eğer herzog ve netanyahu birleşirse, o zaman muhakkak muhalefet koltuğunda oluruz.”

birleşik arap listesi’ne oy vereceğini söyleyen üniversite öğrencisi layan hadad da, güçlü bir muhalefet olmanın daha faydalı olacağını düşünen seçmenlerden:

Üniversite öğrencisi Layan Hadad. [Fotoğraf: Ece Göksedef / Al Jazeera Türk]

“hiçbir israil partisine güvenmiyorum, arap listesinin de güvenip koalisyona gireceğini sanmıyorum. öncelikle yahudi partilerin ırkçı yaklaşımları kenara bırakmaları lazım, sonra neden olmasın? ama şu an bu mümkün değil, şu an önemli olan muhalefette arap partilerinin birlik olması ve seslerini daha güçlü duyurması. artık muhalefet olarak çok daha güçlüyüz.”

boykot çağrısı oy kullanma oranını etkiliyor

arap seçmenin sandığa gitme oranlarının bugüne kadar düşük kalmasının sebebi, israil içerisindeki arap bölgelerinde oldukça etkili olan islam hareketi’nin boykot çağrısı. kuzey ve iç bölgelerde yaşayan yüz binlerce israil vatandaşı arap seçmen, bu çağrıya kulak veriyor. ancak bu kez birleşik arap listesi’nin ortaya koyduğu güçlü tutum ve başlattığı büyük kampanya, boykota katılanların sayısında azalmaya yol açabilir.

al jazeera’ye konuşan islam hareketi lideri raed salah, israil’in knesset’teki arap milletvekillerini sadece dışarıya iyi bir görüntü vermek için kullandığını söylüyor:

“bazı araplar knesset’e girersek sorunlarımızın çoğunun çözüleceğine inanıyor. 1960’lardan bu yana knesset’ten sorunların çözümünü bekliyoruz ama her seferinde sonuç sıfır oluyor. bu yolu takip etmeseydik ve 60 yıldır başka alternatifler düşünseydik şimdiye çok daha fazla şey kazanmış olurduk.”

salah arap listesinin siyonist birlik’le koalisyona gitme ihtimalini ise ‘felaket olur’ diyerek değerlendiriyor.

kaynak: al jazeera