abd başkanı donald trump, beyaz saray’da mısır’ın darbeci cumhurbaşkanı abdülfettah sisi’yle görüştü. görüşme öncesinde sisi'yle poz verip gazetecilere konuşan trump, abd ve mısır'ın 'terörle savaş' konusunda birlikte çalışacaklarını söyledi. "terörizme ve diğer şeylere karşı beraber savaşacağız. çok uzun zaman birbirimizle dost olarak kalacağız. mısır halkıyla güçlü bir bağımız var" ifadelerini kullandı. 

eylül ayında kampanya döneminde sisi ile bir araya geldiğini anlatan trump, "eğer şüphesi olan varsa, herkes bilsin diye söylüyorum, sisi’nin gayet arkasındayız. çok zor bir durumda harika bir iş yaptı. mısır’ın ve mısır halkının çok arkasındayız" dedi. 

arapça konuşmasında abd'ye ilk resmi ziyareti olduğunu ve 8 yılın ardından washington'a gelen ilk mısır cumhurbaşkanı olduğunu belirten sisi de trump için, "kendinize has kişiliğinize derin bir hayranlığım var" dedi. ayrıca ‘terörle mücadele’ vurgusunda bulunan sisi, "bu kötü ideolojiyi yeneceğiz" ifadesini kullandı.

Sisi ile Trump, ABD'de seçim yarışı sürerken Eylül'de New York'ta bir araya gelmişti.

[[Fotoğraf: AA]]

görüşme öncesinde beyaz saray’dan yapılan açıklamada ziyaret ‘ikili ilişkilerin yeniden başlaması için bir şans’ olarak nitelendirildi. sisi’nin ekonomik reformları ve 'terörle mücadele'sine vurgu yapılan açıklamada, 60 binin üzerindeki tutukludan ve işkencede hayatını kaybeden yüzlerce muhaliften bahsedilmedi. bunun yerine “sisi 2014’te devlet başkanı olduğundan beri islami söylemin güncellenmesi ve yenilenmesi, cesur ve tarihi ekonomik reformların yapılması gibi önemli adımlar attı” ifadeleri yer aldı.

obama döneminde sisi’ye yönelik sözlü eleştiriler olsa da bu sadece iki ismin ilişkilerine yansımış; washington’ın darbeci general sisi’ye yönelik askeri ve maddi desteği sürmüştü. trump bu ilişkiyi bir adım ileri götürerek sisi’yi beyaz saray’da kırmızı halıyla ağırlayan ilk abd başkanı oldu.

mısır’daki devrimi hiçbir zaman desteklemeyen trump, halk ayaklanmasıyla mübarek’in devrilip mursi’nin seçildiği dönemde twitter’da “mısır tam bir karmaşa içinde. mübarek’i bir köpek gibi düşüreceğimize ona arka çıkmalıydık” paylaşımında bulunmuştu.

iki ana başlık: askeri yardımlar ve müslüman kardeşler

sisi’nin darbenin ardından beyaz saray’a yaptığı bu tarihi ziyarette gündemde iki önemli başlık olması bekleniyordu. mısır'ın darbeci cumhurbaşkanının, trump’ın açıkladığı dış yardımları kesme kararından muaf tutulmayı talep etmesi bekleniyordu.

abd, mısır’daki darbe yönetimine yıllık 1 milyar 700 milyon dolar değerinde askeri yardımda bulunuyor.

iki ismin masasında olması beklenen bir diğer konu da sisi’nin 'terör örgütü' olarak adlandırdığı müslüman kardeşler. sisi, 2013’te yaptığı darbeyle müslüman kardeşler üyesi olan mısır’ın seçilmiş cumhurbaşkanı muhammed mursi’yi devirmiş, ardından on binlerce müslüman kardeşler üyesi ve destekçisini hapse atmıştı.

trump’ın da koltuğa oturduktan çok kısa bir süre sonra müslüman kardeşler’i 'terör örgütü' ilan etmek üzere hazırlık yaptığı basına sızdırılmıştı. yeni yönetimden reuters haber ajansına isminin yazılmaması kaydıyla konuşan yetkililer, trump’ın o dönem ulusal güvenlik danışmanı olarak atadığı flynn ve ekibinin bu yönde çalışma yaptığını söylemişti.

ancak bu çalışma, yine yönetimin içinden gelen “ılımlı müslümanları kızdıracağı ve radikal hareketleri güçlendireceği” uyarıları sebebiyle geri çekilmişti. sisi’nin çalışmanın yeniden gündeme getirilmesi konusunu trump’a açması bekleniyordu.

8 kasım sonrası trump’ı ilk o aradı 

2013’teki darbeyle iktidara gelen sisi, abd başkanı donald trump’ı 8 kasım 2016’daki seçimi kazandıktan sonra arayan ilk lider olmuştu. trump 20 ocak’ta koltuğa oturduktan üç gün sonra yeniden sisi’yi aramış, “ilişkilerin geliştirilmesi ve mısır’ın terörle mücadelesine, ekonomisini geliştirmesine nasıl katkı sağlanabileceğini” ele almıştı.

aralık ayında financial times’a bir röportaj veren sisi, trump’tan ‘çok umutlu olduğunu’ belirtmişti.

trump’ın ilk çalışma gününde aradığı ilk arap lider olan sisi’yle yakın ilişkisi, bundan daha eskiye dayanıyor.

ilk görüşme: olağanüstü bir adam

eylül ayında birleşmiş milletler genel kurul toplantıları için new york’a giden sisi, 19 eylül’de henüz seçim kampanyası yürüten donald trump’la ilk kez bir araya gelmişti. trump görüşmenin ardından “olağanüstü bir adam” dedi sisi’yle ilgili şu ifadeleri kullandı:

“kimyamız uyuştu. o mısır’ı kontrol altına aldı. hem de gerçek anlamda kontrol altına aldı.”

trump’ın kampanya ofisinden yapılan açıklamada da görüşme sırasında trump’ın sisi’ye olan güçlü desteğini dile getirdiği ve “trump yönetimi iktidarda olursa abd sıradan bir müttefik değil; mısır’ın gelecek yıllarda tamamen güvenebileceği sadık bir dost olacak” dediği belirtildi.

darbe sonrası obama desteği kesmedi

2013 temmuz’unda sisi’nin seçilmiş cumhurbaşkanı mursi’yi askeri darbeyle devirip yerine geçmesi sonrasında obama yönetimi, sözlü olarak darbeyi kınamakla yetindi ve yardımların bir kısmını geçici olarak durdurdu. libya, mısır ve tunus’ta ‘halkların demokratik taleplerine destek verdiğini’ açıklayan obama, sisi’yi kınarken ‘darbe’ kelimesini ise hiç kullanmadı. çünkü darbe olduğunu kabul ederse ilkesel olarak yardımları ve ikili ilişkileri tamamen durdurması gerekecekti.

bunun yerine ikili ilişkileri ve ekonomik yardımları sürdürdü. ekim 2013’te bir kısmını kestiği askeri yardımları da mart 2015’te ‘terörle ortak mücadele etmek gerektiği’ gerekçesiyle yeniden başlatma kararı aldı. teslimatı askıya alınan 12 adet f-16 uçağı da mısır’a verildi. kararı, sisi’yle yaptığı telefon görüşmesi sonrasında açıkladı.

sisi, müslüman kardeşler üyeleri ve işid arasında ayrım yapmadığını açıklayarak mursi yanlısı binlerce muhalifi hapse atarken obama yönetimi, terörle mücadele ettiği gerekçesiyle yıllık 1 milyar 300 milyon dolarlık askeri yardımı mısır’a vermeyi sürdürdü.

obama, beyaz saray’a hiç davet etmediği ve sert sözlerle eleştirdiği sisi’yle uluslararası zirvelerde ise görüştü.

1979’den beri mısır abd’nin en önemli müttefiklerinden biri

mısır 1979’daki savaşın ardından israil ile barış anlaşması imzaladığından bu yana, ortadoğu bölgesinde abd’nin en önemli arap müttefiklerinden biri. 1987’den bu yana abd mısır’a her yıl en az 1 milyar 300 milyon dolarlık yardımda bulunuyor. bu rakamın tamamına yakını, israil ile sınır bölgesi olan sina yarımadasında israil’e tehdit oluşturduğu düşünülen gruplarla mücadele etmek üzere askeri harcamalar için kullanılıyor.

israil devletinin ilan edildiği dönemden başlayarak, 1948-2011 arasında abd mısır’a toplam 71,6 milyar dolarlık askeri ve ekonomik yardımda bulundu. sadece 2011’de 1 milyar 500 milyon dolarlık yardımla mısır, abd’nin destek verdiği (israil, irak ve pakistan’ın ardından) dördüncü ülke konumundaydı.

son olarak 23 aralık’ta, obama yönetimi, birleşmiş milletler güvenlik konseyi’nde (bmgk) oylanan israil’in illegal yerleşim birimleriyle ilgili kınama kararını veto etmeyeceğini açıkladı. henüz koltuğa oturmamış olan trump, bmgk’nin geçici üyesi olan mısır’ın devlet başkanı sisi’yi arayarak oturumu erteletmesini istedi. sisi, netanyahu’nun da dahil olduğu bu talebi yerine getirerek oturumun ertelenmesini talep etti. 

kaynak: al jazeera, aa, financial times, washington post, reuters