gazeteci bünyamin aygün 26 kasım 2013'te suriyeli türkmenlerin hikâyesini yazmak amacıyla gittiği suriye’de kaçırıldı.

işid hakkında ‘infaz’ kararı verdi ancak bu, mucize denebilecek pek çok olay nedeniyle gerçekleşmedi.

kendisini ertesi sabah öldüreceğini söyleyen kişi o gece çatışmada öldü.

6 ocak 2014'te özgür suriye ordusu’nun düzenlediği operasyonla özgürlüğüne kavuştu ve türkiye’ye döndü.

işid’in elinden kurtulabilen az sayıda gazeteciden biri olan aygün yaşadıklarını ‘işid’in elinde 40 gün’ adlı kitabında anlattı.

“öldürülen gazetecileri görünce ‘ben ne yaşamışım ki?’ diye sordum" diyen aygün. kitabı da işid’in öldürdüğü gazetecilere adadığını söyledi.

aygün kitabı, suriye’de yaşadıkları ve işid hakkındaki izlenimleriyle ilgili al jazeera türk’e konuştu.

suriye’de birçok gazeteci bir şekilde işid ile muhatap oldu. kaçırılıp serbest bırakılanlar oldu, işid ile birkaç gün geçirenler oldu. ancak ilk kitabı yazan gazeteci siz oldunuz. neden bu kitabı yazmak istediniz ve neden belli bir süre geçtikten sonra yazdınız?

ben buraya ilk geldiğimde kitap yazmayı düşünmüyordum. gazeteye pek çok yayınevinden geldiler, 'bunu kitap yapalım' dediler. ama ben bu işin çok derin bir şekilde acısını yaşadığım için mesele kapansın, gitsin taraftarıydım. gazeteye yazı dizimi yazdım, söyleyeceklerimi söyledim ve tamam dedim. bu kararımı değiştirmemde öncelikli etken öldürülen gazeteciler oldu.
bir diğer sebep de öyle bir noktaya geldik ki; işid, haziran 2014’te musul gibi bir şehri birkaç saatte ele geçirdi. mahmur kampı'nı bir gecede düşürdü. kobani’yi abluka altına aldı. bütün dünya bir örgüte karşı birleşti. bütün dünya bir örgütü konuşmaya başladı. bu, tarihte çok ender gerçekleşmiş bir olaydır. sonra işid hakkında pek çok şey yazılıp çizildiğini gördüm. maalesef bunların doğruyu yazamadığını farkettim. çünkü işid çok kapalı, gizemli bir örgüt. gazetecileri de pek içine almıyor. gücünü biraz da bu gizemli gizli tarafından alıyor.
40 gün bu örgütün savaşçılarıyla temasım oldu. çok şey biliyorum, bunu yazmayayım mı diye düşündüm.

sizin kaçırıldığınız dönemde işid bölgede bugünkü kadar güçlenmemişti. dünyanın da bu kadar yakından ilgilendiği bir grup değildi. siz suriye’ye gitmeden önce işid’in sahadaki gücünü ve etkisini biliyor muydunuz?

evet, son bir, iki yıldır el kaide bağlantılı nusra cephesi’nin çok güçlü olduğunu biliyorduk. ama onların içinde başka bir grubun da çok etkili olduğunu biliyorduk. ben nusra cephesi’nden bazı kişilerle bile temas kurmayı başardım ancak onların içine giremiyordum. suriyeli muhaliflerle temasa geçtiğim zaman da, işid için ‘onlardan uzak dur, onların eline geçen kurtulamıyor” diyorlardı.

ancak elbette bütün dünyanın karşısında birleşeceği, ancak yine de geri adım attıramayacağı bir grup olabileceğini kestirememiştim. yine de güçlü ve etkili olduklarını biliyordum. türkiye’ye geldiğim zaman bunu buradaki arkadaşlarıma da anlatmaya çalıştım ama “bunu 30, 40 tane silahlı adam kaçırmış ve korkmuş” diye düşündüler. pek çok insana işid’in bu gücünü anlatamadım, bu  konuda onları inandıramadım.

‘katiline aşık olmuşsun diyorlar’

kitabı yazdıktan sonra nasıl tepkiler aldınız?

farklı kesimlerden farklı tepkiler geliyor. ‘stockholm sendromu yaşıyorsun’, ‘katiline aşık olmuşssun’, ‘neden işid’i bu kadar övüyorsun’ diyenler var. ben onlara sadece gazetecilik yaptığımı ve orada gördüklerimi yazdığımı söylüyorum.

tehdit aldınız mı?

herhangi bir tehdit almadım. bazı mesajlar geldi “biz sana bu kadar kötü davranmadık, abartıyorsun’ diye. işid mensubu olduklarını iddia ediyorlar ama öyle mi, emin değilim.

sahayı bilen, uzun süredir yakından takip eden bir gazetecisiniz. suriye’de pek çok farklı grup var. sizce bunların içinden nasıl sadece işid bu kadar büyüyebildi?

bir kere dışarıya kapalı olmaları meselesi var, dışardan ne olduklarını kestiremiyorsunuz. bu yüzden insanlar merak ediyor. dediklerini yapıyorlar, “yakıp yıkacağım, keseceğim” diyorlar ve bunu yapıyorlar. ‘allah için savaşıyoruz’ diyorlar, cihat faktörünü ön planda tutuyorlar. cihat meselesi bölge insanı için çok önemli. suriye’deki bütün gruplar ‘biz cihat için buradayız’ diyorlar, ancak hiçbiri işid kadar kararlı değil.

kitapta anlattığınız bir detay var. işid mensuplarının anlattığına göre, belli kesimlerde halk farklı grupları işid’e şikâyet ediyor, bunun üzerine örgüt bu gruplara saldırılar düzenliyor. işid’in bölgede halkla ilişkisi nasıl? korku salarak ve baskı yaparak mı büyüyor ve etkisini arttırıyor?

halk başı sıkıştığında ne yapar? güçlü olan kimse, kimi güçlü görüyorsa ona şikâyete gider. sadece korkuyla olacak bir iş değil bu. işid’in şöyle bir iddiası var: ben burada bir devlet kurdum, burada benim kurallarım geçerli. kim olursan ol bana uyacaksın, uymazsan cezalandırırım. halk işid’in bölgede diğerlerinden daha büyük bir güç olduğunun farkında; ordu yok, asker yok, polis yok; bu yüzden işid’e gidiyor. işid de bunu kaale alıyor.

işid de bu durumdan faydalanıp, ‘halkın ihtiyaçlarına cevap verme’ görüntüsüyle öne çıkmaya mı çalışıyor?

evet, aynen öyle. zaten ele geçirdiği bölgelerde şunu yapıyor: ehliyet veriyor, pasaport veriyor, hatta rakka’da evlilik cüzdanı veriyor. ben burada devlet oldum diyor. görmezden gelinen bu, kimse bundan bahsetmiyor. tabandan çok ciddi bir desteği var, dolayısıyla işid’in buradan atılması çok zor.

‘çocuk öldürmek işid’in yapısına uymuyor’

işid hakkında doğal olarak çok fazla şey yazılıp çiziliyor. siz örgütün iyi tanınmadığını söylüyorsunuz. sizin gözlemlerinize göre bu yazılanlar içinde yanlış olan ne?

bir kere mezhepçi bir grup değil bana göre. bana kur’an-ı kerim’i gösteriyor. “ben burada yazılanlara göre yaşarım” diyor. ‘ben sünni'yim’ diyorum, “neden sünnisin, açıp kitabı okusana, burada her şey yazıyor” diyor.

bahsedilen bazı suçlar, öldürmeler, işkenceler var, bunları elbette 'işid yapmıyor' demiyorum ama sahada “biz işid’iz” diyen ve bu suçları işleyen binlerce farklı grup da var.

yani pazarda kadınların satılması, öldürülen insanlar, infaz videoları, sigara içtiği için kolu kesilenler, bunları işid gibi davranan grupların yaptığını mı söylüyorsunuz?

ülkede adını sanını bile bilmediğimiz binlerce irili ufaklı grup var. 10 kişi eline silah alıp örgüt kuruyor. silah almak çok kolay bir iş. nizam yok, yasa yok, hiçbir hak yok. isteyen istediğini yaptığı için ortam yalan habere de müsait, manipülasyona da müsait.

elbette ‘işid’e iftira atılıyor’ demiyorum ama çocuk satmak ya da çocuk öldürmek bence işid’in yapısına uymuyor. mesela uyuşturucu kullandıklarına dair iddialar da doğru değil.

peki işid gazetecileri kafalarını keserek öldürdüğünde neler hissettiniz?

ben orada çok zor günler yaşadım. oturup 5000 sayfa da yazabilirim. gözün bağlı, her an ölüm korkusuyla yaşıyorsun. ama ölen gazetecileri gördükten sonra kendime “ben ne yaşamışım ki” dedim. benim yaşadıklarım hiçbir şey değil. tek istedikleri haber yapmaktı. insanlara bilgi vermekti. belki öldürülmeselerdi, döndüklerinde sahadaki gerçekleri anlatacaklardı. ancak bu şekilde öldürülmelerini kelimelerle ifade etmek çok zor. gazetecilerin öldürüldüğünü gördüğümde kendi ölümümü görmüş gibi oldum. bana vurmuşlar, iki tane yumruk yemişim, tekme yemişim çok önemli değil. insanların canları gidiyor. bu yüzden kitabı ‘mesleği uğruna hayatını kaybeden gazetecilere’, elbette abdi ipekçi gibi gazetecilere ama james foley ve diğerlerine adadım.

‘suriye’den sonra sıra türkiye’de diyorlar'

40 gün boyunca size saatlerce ne yapmak istediklerini, neyi hedeflediklerini anlatıyorlar. sizin izleniminize göre en çok neye ve kime öfkeliler?

en çok ‘müslümanım’ deyip müslüman olmayanlarla hareket edenlere öfkeliler. abd’ye çok öfkeliler, israil’e çok öfkeliler. türkiye’ye çok öfkeliler, türkiye için ‘tağut’ (allah’ın hükmüyle hükmetmeyen) benzetmesi yapıyorlar, ‘önümüzde esed var, o bittikten sonra türkiye’ye sıra gelecek’ diyorlar.

ama kitapta anlattıklarınıza bakılırsa, abd’yi, türkiye’yi hatta özgür suriye ordusu’nu ağır eleştirirken; esed ve suriye rejimi hakkında hemen hiç olumsuz bir ifade kullanmıyorlar.

evet doğru bir tespit ama bana sorarsan onlar şu anda rejimi görmezden geliyorlar. ciddi bir düşman olarak görmüyorlar. uzun süre rejimle çatışmadılar, çünkü saldırdıkları bölgelerden rejim çekildiğinde işid’e silah bırakıyordu. öso ve diğer gruplar işid almasın diye silahları imha ediyordu. burada işid bir taktik yürütüyor. işid’in suriye’de rejimle karşılıklı bir çıkar ilişkisi var. oturup bir anlaşmaya varmalarından söz etmiyorum ama göz göze geliyorlar ve birbirlerini anlıyorlar.

suriye’ye tekrar gitmeyi düşünüyor musunuz?

önümüzde bir proje var ama kesin değil. elbette gazetecilik için giderim ama işid’in olduğu her yerden uzak durmak gerekiyor.

kaynak: al jazeera