12 kasım günü saat 18.03’te 67p churyumov-gerasimenko üzerinden dünya’ya ilk sinyali gönderen philae uzay aracı, tsi 19.33’te tamamlanan zorlu inişin ardından hedeflenen nokta yerine gölge bir alana konumlandı. 48 saatten kısa bir süre içinde ana bataryası tükenecek olan philae, enerjisi bitmeden önce sondaja başladı. sondajla elde edilecek bilgilerin dünya'ya iletilmesi için philae'nın yeterli gücü kalıp kalmayacağı belli değil. bu aşamada keşif aracının nasıl hareket edeceğini belirleyecek ekipte rosetta osiris görevinde yer alan nilda oklay da bulunuyor. oklay, al jazeera’ye yaptığı açıklamada, philae'nin görevinde sanıldığı kadar olumsuz bir durum olmadığını belirtti.

philae ekibinde yer alan stephan ulamec dün yaptığı açıklamada, iniş esnasında yere tutunmasını sağlayacak zıpkınları ilk anda ateşlenmeyen philae'nin, yerden sekerek yaklaşık bir kilometre havalandığını belirtmişti. yaklaşık iki saat süren bu sekmenin ardından ikinci kez inişi deneyen philae, birkaç dakika süren ikinci sekmenin ardından yere inmeyi başardı. ulamec, 'üç kez iniş yapan phiale'nin nerede olduğu konusunda emin olmadıklarını' belirtti. phiale'nin gönderdiği ilk fotoğraflar, bir ayağının havada kaldığı belirtilen keşif aracının bir yamacın gölgesinde konumlandığını gösterdi. tahminler, philae'nin bulunduğu konumda günlük 5.5 saat güneş ışını alabileceğine işaret ediyor. ancak agilkia adı verilen açık alana inseydi, philae altı veya yedi saat güneş ışını alabilecekti.

esa tarafından tsi 15.00'da düzenlenen basın toplantısında, philae'nin sondaja başladığı ve bataryalarında güç kalırsa dünya'ya elde ettiği verileri gönderebileceği belirtildi. yeterince güneş ışığı görmeyen keşif aracının fonksiyonlarını normal bir şekilde yerine getirebilmesi ise düşük bir ihtimal olarak görülüyor. 

'tehlike arz eden bir durum yok' 

Türk gökbilimci Nilda Oklay.

al jazeera'ya açıklama yapan rosetta görevinde yer alan türk gökbilimci nilda oklay, philae görevi için ciddi bir durum olmadığını belirtti.

rosetta'nın 67p kuyruklu yıldızını gözlemlediği osiris donanımını kontrol eden ekipte yer alan oklay, "philae'nin ilk bataryası 64 saat kadar (yaklaşık 2.5 gün) dayanabiliyor ve indiği beklenmedik yerde planlanandan çok daha kısa süre güneş enerjisi alıyor. yani doldurulabilen ikinci bataryasını doldurması planlanandan daha uzun sürecek" dedi.

philae'nin bataryası bitene kadar analizler gerçekleştirmesinin çalışma prensibine uygun olduğunu belirten oklay, "philae, batarya yeniden dolunca otomatik olarak planlanmış bir sonraki gözlemlere/analizlere başlıyor. yani tehlikeli bir durum yok. her şey normal" ifadesini kullandı. 

‘heyecan verici an yaklaşıyor’

rosetta'nın gözleri olarak tanımlanan çift kameraya sahip osiris ekibinde yer alan nilda oklay, 2.5 yıl uyku modunda kaldıktan sonra ocak 2014'te tekrar katif hale gelen rosetta'nın bahardan bu yana veri topladığını ve esa'nın bu veriler üzerinde birçok analiz gerçekleştirdiğini belirtti.

oklay, rosetta'nın topladığı verilerle hazırlanan ilk bilimsel makalenin kısa süre önce tamamlandığını, ikinci makalenin ise ocak sonunda teslim edileceğini söyledi. her iki makale, science dergisinde yayımlanacak. geride kalan altı ayda kuyruklu yıldızlar hakkında bilmedikleri birçok bilgi edindiklerini ifade eden oklay, rosetta'nın bugüne kadar gerçekleştirilen en kapsamlı yörünge araştırmalarını yaptığını belirtti.

oklay, "philae'nin 67p üzerinde ömrü tükendiğinde bile rosetta keşiflere devam edecek. kuyruklu yıldız 2015'te güneş'e en yakın olduğu 186 milyon kilometre mesaeye geldiğinde yapılacak gözlemler bizi çok heyecanlandırıyor" ifadesini kullandı.

istanbul üniversitesi astronomi ve uzay bilimleri ile fizik bölünü'nü bitiren oklay, 2007 yılında almanya'nın georg august üniversitesi astrofizik enstitüsü'nde çalışmaya başladı. oklay, 2011'den bu yana max planck enstitüsü güneş sistemi araştırmaları biriminde, osiris ekibinde yer alıyor.

osiris'in görevi ne?

optik, spektroskopik ve kızılötesi uzaktan görüntüleme sistemi (osiris), rosetta uzay aracının ana görüntüleme cihazı olarak görev görüyor. dar ve geniş açılı iki kamerası bulunan osiris'in dar açılı kamerası (nac), 67p kuyruklu yıldızının çekirdeğine ait yüksek çözünürlüklü harita hazırlıyor. geniş açılı kamera (wac) ise kuyruklu yıldızın etrafını saran toz ve gaz kütlesinin haritasını çıkarıyor.

piksel başına iki santimetrelik son derece yüksek çözünürlüklü fotoğraflar da çeken osiris, kuyruklu yıldıza 1 km'ye kadar yaklaşabilen yakın çekim özelliğiyle fotoğraflar çekiyor.

osiris baş sorumlusu holger sierks, sondaja devam eden philae'nın nerede olduğunu tespit edemediklerini belirtti. oklay, osiris tarafından çekilen tüm görüntülerin henüz dünya'ya ulaşmadığını, gelecek yeni görüntülerde philae'nın bulunabileceğini not düştü.

Philae'nin iniş yaptığı düşünülen bölge.

[[Fotoğraf: ESA]]

esa sonuçtan memnun

esa, düzenlenen en son basın toplantısında 10 donanımının sekiziyle veri göndermeyi başaran philae'nin geldiği noktadan çok memnun olduklarını, en son çabalarının sondajdan elde edilen verileri toplayabilmek olduğunu belirtti. 

bilgisayarının yeniden başlatılması için 5.1, normal şekilde fonksiyon göstermesi için de 50-60 watt güce ihtiyacı olan philae'nin, şu an 5 watt'ın altında enerjisi bulunuyor. keşif aracı, bataryaları ölmeden enerji toplamaya devam edebilirse, görevini sürdürebilecek.

rosetta'nın nerede olduğunu görmek için tıklayın.

[[Fotoğraf: Livecometdata.com]]

Türk gökbilimci Umut Yıldız.

nasa jet itiş gücü laboratuvarı'nda (jpl) görevli türk gökbilimci umut yıldız ise elde edilen verilere göre philae’nin durumu hakkında yorum yapmak için çok erken olduğunu belirtti. yıldız, rosetta görevinin esa ile işbirliği yapmak adına türkiye'ye ilham vermesi gerektiğini de belirtti.

herschel uzay teleskobu'nun gözlemlerini analiz eden ekipte yer alan yıldız, şu ifadeleri kullandı:

kuyruklu yıldız çok küçük olduğu için çekim gücü de çok küçük. bu demek oluyor ki kütlesi dünyada 100 kg olan philae, kuyruklu yıldız üzerinde sadece neredeyse 1 gram ağırlığa tekabül ediyor. yani bir kez çarptıktan sonra eğer onu yere kilitleyecek mekanizma kilitlemediyse zıplayacaktır ve birkaç kez zıplayıp farklı bir yere konabileceği gibi kuyruklu yıldızın çekiminden kurtulması da çok kolay. veriler analiz edilmeden henüz bir şey söylemek için çok erken (ki esa hala verilerin analiz edildiğini söylüyor). ve bağlantı da uzun vakit aldığı için verilerin gelmesi de belli bir zaman alıyor. bekleyip göreceğiz.

yıldız, "insan yapımı bir uzay aracının bir kuyrukluyıldız üzerine konması insanlık için devasa bir adımdır, hatta bence 1969'daki ay'ın yüzeyine ilk insanın inmesiyle eş tutulabilir. çünkü buzdolabı büyüklüğündeki bir aracı 510 milyon kilometre uzakta çok hassas bir şekilde küçücük bir kuyruklu yıldızın yüzeyine indirmek çok önemli bir teknolojik başarıdır. bu tür teknolojiyi bizim de ülkemizde üretmemiz için esa'ya girmekte daha fazla ısrarcı davranmamamız gerekiyor" yorumunda bulundu.

'durum belirsiz'

al jazeera'ya yorumda bulunan harvard-smithsonian astrofizik merkezi'nden jonathan mcdowell, philae ile uzay keşfinde büyük bir başarı elde edildiğini ancak görevin geleceğinin belirsiz olduğunu ifade etti.

chandra x-ray gözlemevi ekibinde yer alan mcdowell, "philae'nın ne kadar bilimsel analiz yapacağı bilinmiyor. yeterince enerjisi olup olmadığı belirsiz. eğer sondaj yapmak için matkabı kullanırlarsa yüzeyden havalanıp havalanmayacağı da bilinmiyor" dedi.

esa'nın rosetta göreviyle şu ana kadar eşi benzeri bulunmayan bir başarı elde ettiğini belirten mcdowell, "görevin geri kalanında bol şans diliyorum. bilimsel olarak eğer kuyruklu yıldızın bileşenlerini ve yapısını belirleyebilirsek, dünyamız ve güneş sistemi hakkında birçok bilgiye ulaşacağız. teknolojik olarak da gelecekteki kuyruklu yıldızlara iniş görevlerinde yeni tasarım modelleri geliştireceğiz" ifadesini kullandı.

Philae'nin hazırladığı ilk panorama.

[[Fotoğraf: ESA]]

kaynak: al jazeera