yıllar geçtikçe yeni cenazelere ulaşılacak. belki daha yüzlerce kişi srebrenitsa’nın potoçari mezarlığı’na defnedilecek. 1996’dan beri kayıpların bulunup kimlik tespitlerinin yapılmasında görev alanlardan biri de murat hurtiç. potoçari mezarlığı 11 temmuz anmasının ardından sessiz, ancak hurtiç’in zor görevi kaldığı yerden devam ediyor.

ilk çalışma yıllarını anımsayan hurtiç, “bu arazinin tamamen boş olduğu günleri hatırlıyorum. burayı ilk ziyaretlerimizi... bulduğumuz kurbanların nereye defnedileceği hakkındaki görüşmelerimizi hatırlıyorum” şeklinde konuşuyor. dün defnedilen 136 kişiyle beraber artık potoçari mezarlığı’nda 6377 srebrenitsa soykırımı kurbanı yatıyor. hurtiç 20 yıl sonra ilk kez bu sene gözyaşı döktüğünü söylüyor:

"yıllardır iskelet parçaları üzerinde çalışıyorum ama bazı kareler gerçekten sizi yaralıyor. duygumuz tükenmiş olsa da tepkisiz kalamıyorsunuz. son günlerde srebrenitsa’da olanlar çok konuşuldu ve yeni tabutları görünce yıllar sonra ilk kez gözyaşı döktüm."

‘ben de potoçari’de gömüleceğim’

hurtiç savaşta yakınlarını kaybetmenin acısını hissedenlerden biri aynı zamanda. saraybosna yakınlarındaki kula toplama kampında esir tutulan kardeşini kaybetti. cesedini üç yıl sonra buldu. kimlik tespitinde bizzat kendisi çalıştı.

her kurbanı da kendi kardeşi gibi hissettiğini söyleyen hurtiç, “burada tüm yatanlara ‘kardeşim’ diyorum. hatta oğullarını kaybetmiş annelerden bir grup öldüğümde benim de burada toprağa verilmemi istiyor“ diyor.

‘artık yılda 100 kişi bile bulamıyoruz’

bosna-hersek genelinde hâlâ 7 binden fazla kişi kayıp. srebrenitsa katliamı'nda sırp birlikleri en az  8372 kişiyi öldürdü. binden fazla kurban halen bulunamadı. 20 yıldır yaptığı işi hurtiç’in ne zaman bırakacağı sorumuz üzerine cevabı şöyle:

"öldüğümde herhalde... ki bu işi yarın bırakmayı isterdim. ancak kısa bir sürede tamamlanmayacak çünkü hâlâ srebrenitsa bölgesinden iskelet parçası aradığımız çok kişi var. bu sayı 1000 ile 1500 arasında. önceden yılda 2 bin kişiyi buluyorduk, şimdi sayı 100’ü geçmiyor. bu da ne kadar zamana ihtiyacımız olduğunun büyük göstergesi."

doğru bilgiye ulaşmak

bosna savaşından 20 yıl geçmesine rağmen kayıplar hakkında hâlâ bilgi yetersizliği var. tanıklarla bire bir konuşan hurtiç, toplu mezar kazılarında çalışan kimliği gizli bir sırp makine işçisiyle görüşmelerini hatırlıyor. onun verdiği bilgiler sayesinde 13 toplu mezar bulundu.

"korkmadan, çekinmeden vicdanıyla bilgiler paylaştı. sadece isminin bilinmesini istemediğini vurguladı. 1995’te kazı makinesinde çalışmış. yapılanların parçası olduğu için de pişmanlık duyuyor. katliamda yer almadığını sadece mezar açmada çalışmak zorunda kaldığını anlatıyor. anlatırken de pişmanlık duyduğunu, zorlandığını görebiliyorsunuz. bir kış günü mezar kazmaya giderken aracının lastiğinin patladığını ve kendi sırp komşularının sadece bu yüzden onu öldürmek için aracından çıkarttıklarını anımsıyor. 20 kadar toplu mezar açmış. bunları anlatmak için vicdanının uyandığını düşünüyorum."

murat hurtiç ve bosna-hersek kayıp arama enstitüsü çalışanları için yıllardır yaptıkları, bir işten çok bir misyon. toplum en çok 11 temmuz yıldönümlerinde gördüğü anma ve tabutlarla soykırım gerçeğiyle yüzleşse de, onlar için srebrenitsa her gün yüzleşmeleri gereken bir acı.

kaynak: al jazeera