24 kasım 2015’te türk hava sahasına giren rus uçağının düşürülmesine kadar olan süreçte iki ülke arasındaki görüşmelerde suriye ve uluslararası ilişkilerdeki diğer başlıklar kadar önemli olan bir başlık da enerjiydi. son dönemde iki ülke arasında enerji alanındaki görüşmeler üç başlık etrafında toplanıyordu: doğalgaz indirimi, türk akımı, akkuyu nükleer santrali

ancak uçağın düşürülmesi ile gerilimi yüksek bir süreç başladı. enerji alanında aralarında dünyayı yakından ilgilendiren başlıkları da kapsayan ilişkiler de donduruldu.

nerede kalmıştık? 

cumhurbaşkanı erdoğan’ın putin’e gönderdiği ve “öldürülen rus pilot için üzüntülerini” dile getirdiği mektubun ardından iki liderin yüz yüze görüşmesi kararlaştırıldı. cumhurbaşkanı erdoğan ile rusya devlet başkanı vladimir putin’in 9 ağustos günü bu görüşmeyi yapması planlanıyor. masada enerji alanındaki ilişkiler de olacak, görüşmeler kasım 2015’te kalınan nokta üzerinden devam edecek.

doğalgaz indirimi

2015 yılı kasım ayına kadar türkiye’nin rus doğalgazında indirim talebi en hararetli başlıklardan biriydi. 2014 yılında son türkiye ziyaretinde rusya devlet başkanı vladimir putin yüzde 6 oranında indirim yapmayı kabul ettiklerini açıklamıştı. oysa türkiye için bu oran kabul edilebilir değildi. görüşmeler devam etti. 2015 yılı ağustos ayında konuyla ilgili bir açıklama yapan dönemin enerji bakanı taner yıldız, yüzde 10.25 oranında indirim için anlaşmaya varıldığını açıkladı. enerji bakanı’na göre anlaşmaya varılmıştı, hatta imzaların kısa bir süre içinde atılması gerekiyordu. ancak bu adım bir türlü gelmedi.

rusya’nın esed lehine suriye’de hava operasyonları yapmaya başlaması ile birlikte iki ülke ilişkileri iyice gerilmişti, alıcı ve satıcı olarak iki ülke birbirine ne kadar bağımlı da olsa, enerji alanında da ilişkiler durağan bir seyir izlemeye başlamıştı.

2015 yılı ekim ayında botaş, fiyat indirimi konusunda anlaşmaya varılamadığı gerekçesiyle uluslararası tahkime başvurdu. dosya hâlâ tahkimde.

türk akımı

rusya devlet başkanı vladimir putin 1 aralık 2014’te ankara’da cumhurbaşkanı erdoğan ile kameraların karşısına geçtiğinde hem türkiye’deki muhataplarını hem de avrupa ülkelerini şaşırtan bir projeyi açıkladı: türk akımı.

putin, daha önce gündemde olan ve rus doğalgazını avrupa’ya taşıması planlanan güney akım projesinin rafa kalktığını, “avrupa komisyonu’nun belli pozisyonları uyarınca bu projenin gerçekleştirilmesine engel olan yaklaşımlar var. hollanda’dan izin alındı ancak bulgaristan’dan gerekli izni alamadık. bu koşullarda rusya federasyonu olarak düşünüyoruz ki, bu projenin gerçekleşmesine devam edemeyeceğiz” sözleriyle açıkladı.

artık rusya doğalgazını, türkiye toprakları üzerinden yunanistan’a kadar götürecek türk akımı ile satmak istiyordu.

fakat uçağın düşürülmesinden sonra bu projede de bir ilerleme sağlamak mümkün olmadı. o güne kadar yapılan görüşmelerde türk tarafı, “önce doğalgaz fiyatını indirin, anlaşmayı imzalayalım. sonra türk akımını konuşalım” dedi. ruslar ise, "özellikle batı illerindeki doğalgaz ihtiyacını karşılama konusunda sıkıntı çeken türkiye’nin elinin rahatlayacağını" savunarak türkiye’yi ikna etmeye çalışıyordu.

bu konu 9 ağustos’tan sonra yine gündemde olacak. ancak türkiye, "doğalgazda fiyat indirimini karara bağlayalım, türk akımı'nı konuşmaya sonra başlayalım” ısrarından vazgeçmeyecek.

2019 yılından itibaren avrupa ülkelerine doğalgaz satışında ukrayna’yı by-pass etme kararı alan rusya, türk akımı projesini açıklayarak alternatif bir güzergâhı olduğunu dünyaya duyurmuştu. proje ile 15 milyar metreküpü türkiye’de depolanmak üzere toplam 63 milyar metreküp doğalgaz aktarılması planlanıyor.

proje, avrupa ülkelerinin doğalgaz ihtiyacının karşılanması açısından önemli, ancak avrupa ülkelerinin temel hedefi rus gazına bağımlılıktan kurtulmak. elinde bulunan enerji kozunu kaybetmek ise rusya için bir tehdit niteliği taşıyor. üstelik ukrayna krizi ile birlikte avrupa birliği ülkelerinin uyguladığı yaptırımlar ülkeyi ekonomik açıdan zorluyor.

tüm bu sebeplerle türk akımı'nın bir an önce hayata geçirilmesi, türkiye'den daha çok rusya için büyük önem taşıyor.

akkuyu

iki ülke arasındaki sorunların yansımalarının en çabuk atlatılacağı konu ise, anlaşması 2010 yılında imzalanan ve akkuyu’da yapılması planlanan nükleer santral. uçak krizinden bu yana projede hiç ilerleme olmadı. rus tarafı zeytinlikler ve kıyı kanunu ile ilgili yasal düzenlemelerin yapılmadığı gerekçesiyle türk tarafını suçladı. türkiye ise yükümlülüklerini yerine getirdiği halde akkuyu’da ilerleme sağlanmadığını söyledi. yetkililer, iki ülke arasındaki buzların çözülmesi ile birlikte en çabuk gelişme görülecek alanın akkuyu nükleer santrali olduğunu belirtiyor.

akkuyu nükleer güç santrali'nde dört reaktörle toplam 4800 megawatt elektrik enerjisi elde edilmesi planlanıyor. 2022 yılında tamamlanması hedeflenen akkuyu’ya rusların yapacağı toplam yatırım tutarı 22 milyar dolar.

kaynak: al jazeera