2009 yılında amerika’nın san francisco kentinde travis kalanick ve garrett camp adlı iki girişimci tarafından kurulan uber, bugün 58 ülkede ve 300 şehirde kullanılıyor. değeri kısa sürede 50 milyar dolara ulaşan internet şirketi, dünyada gitgide sertleşen bir tartışmaya da neden oluyor. taksiciler uber’i korsan ulaşım hizmeti vermekle suçluyor.

uydu konumlama sistemi (gps) ile çalışan uygulamayı, akıllı telefonuna indiren herkes uber ile araç talep edebiliyor. haritada en yakın araçlar görülebiliyor. üstelik nakit para kullanmaya gerek yok. programa yüklenen kredi kartı bilgileri üzerinden, hizmet veren araç sahibine ödeme yapılabiliyor. şirket de sağladığı servis için yüzde 5 ile yüzde 20 arasında hizmet kesintisi yapıyor. 

istanbul ve bodrum'da 

uygulamanın türkiye versiyonu şimdilik yalnızca istanbul ve bodrum'da kullanılabiliyor. şirket beş farklı uygulama seçeneği sunuyor. ‘uber go’ ile binek araç hizmeti, ‘uber xl’  ile minibüs hizmeti, ‘uber black’ ile lüks araç hizmeti ve ‘uber taksi’ bildiğimiz sarı taksilerle hizmet veriyor. bunların dışında dünyada ilk kez istanbul’da 'uber boat' seçeneği ile de deniz taşımacılığında hizmet sunuluyor. uygulamaya bağlı tekneler, müşterileri yalı, lokanta, otel gibi uygun iskeleye sahip her noktadan alabiliyor. 

Uber, İstanbul'da deniz ulaşımında da hizmet veriyor. [Fotoğraf: Can Hasasu / Al Jazeera Türk]

şirket uygulamayı akıllı cep telefonlarına indiren müşterilerinin seyahat güzergâhlarına göre genişliyor. son raporlar uber kullanıcılarının istanbul'a yoğun olarak geldiğini gösterince şirket türkiye pazarına girmeye karar verdi. türkiye'deki ikinci duraklarının ankara ve izmir'den önce bodrum olmasının nedeni de aynı. 

bu sistemin temelini internet teknolojisi oluşturuyor. arz talep dengesi de internet üzerinden elde edilen verilere göre belirleniyor. kullanıcıların eğilimi, yoğun bölgeler, talepler ve şikâyetler bilgisayar sistemi üzerinden analiz edilip gerekli değişiklikler yapılıyor. 

'bir hayaletle mücadele ediyoruz'

taksicilerse sisteme tepkili. istanbul taksiciler esnaf odası başkanı yahya uğur, şirketin korsan taksiciliği sanal ortama taşıdığı görüşünde. uber'in bir yıldan beri türkiye'de faaliyet gösterdiğini söyleyen uğur, bu konudaki mücadelelerini farklı bir strateji ile yürüttüklerini söylüyor:

İstanbul Taksiciler Esnaf Odası Başkanı Yahya Uğur Uber'i korsan taksicilik yapmakla suçluyor. [Fotoğraf: Taksiciler Odası]

uğur’a göre uber türkiye’de kayıtlı değil, ulaşım ile ilgili hiçbir denetime tabi olmadığı için yolcular açısından doğacak mağduriyetler konusunda hukuki muhatap yok. uğur'a göre bu muhatapsızlık mücadeleyi de zorlaştırıyor:

“adeta bir hayaletle mücadele ediyoruz. tespit ettiğimiz araçları polise bildiriyoruz. araçlar 61 gün bağlanıyor, korsan taksiyi kullananlar 245 tl ceza ödemek zorunda kalıyor. ama bu yeterli değil. bilgi teknolojileri ve iletişim kurumu’na (btk) söz konusu siteye erişimin engellenmesi için başvuruda bulunduk. ancak yasaya göre yalnızca cinsel taciz, çocuk pornosu gibi hususlar ile ilgili olarak sitelere erişim engelleniyor. korsan ulaşım hizmetlerinin de yasaya eklenmesi için siyasiler nezdinde çalışmalarımız devam ediyor.”

uber suçlamaları reddediyor 

taksici esnaf odası'nın suçlamalarına hedef olan uber’in türkiye operasyon müdürü austin kim ise şirketlerinin tamamen türk yasalarına uygun çalıştığını savunuyor. dünyanın birçok kentinde uyguladıkları, sıradan insanların da kendi araçları ile sisteme dahil olduğu hizmet türünü, türkiye'de hayata geçirmediklerini anlatıyor: 

“uber çalıştığı ülkenin koşullarına göre faaliyet gösterir. bizimle çalışan tüm araçlar ulaştırma bakanlığının belirlediği 

Uber Türkiye yöneticisi Austin Kim kendilerinin de korsan taksiye karşı olduğunu söylüyor. [Fotoğraf: Can Hasasu]

dünyada uber ile ilgili yaşanan 'bazı olumsuz olayların' türkiye’de yanlış bir algı yarattığını söyleyen kim’e göre, taksiciler onlar için potansiyel iş ortağı:

“taksiciler rakibimiz değil, müşterimiz. biz ulaştırma alanında hizmet veren bir platformuz. amacımız yolcuları ve araçları buluşturmak. bu amaçla uber türkiye’de, sarı taksiler için de bir seçenek ayırdık. böylece yolcularımız taksi istediğinde de bulabilecekler."

kim, türkiye'deki faaliyetlerinin yasadışı olmadığını savunuyor ancak akıllı uygulamaların da yasada yerinin bulunmadığını kabul ediyor. bu alanda yasal düzenlemelerin yapılmasının yalnızca ulaşım sektörü için değil internet üzerinden ticaret yapan tüm sektörler için kolaylaştırıcı olacağına inanıyor. 

uber ile çalışanlar anlatıyor

daha önce vip minibüs hizmeti veren şirketlere bağlı olarak çalışan serkan arındı, son bir yıldır uber xl servisine bağlı olarak çalışıyor. arındı bir yıllık deneyiminden memnun: 

Serkan Arındı, akıllı telefon uygulaması sayesinde bir turizm şirketine bağlı olmadan çalışabildiğini söylüyor. [Fotoğraf: Can Hasasu ]

“bu uygulama sayesinde turizm şirketlerine bağımlılığımız ortadan kalktı. artık müşteri ile doğrudan muhatabız. yalnızca turizm mevsiminde değil yılın her günü çalışıyoruz. uygulamayı bilen yerli yabancı herkes bize ulaşabiliyor. hem biz mutluyuz, hem de müşterilerimiz.”

uber sisteme kaydolacak sürücülerin hiçbir sabıkasının olmamasını şart koşuyor. sürücü adayları mülakat ile seçiliyor, eğitim veriliyor ve yalnızca sınavı geçenler kabul ediliyor. yolcuların ve sürücülerin birbirlerine puan verebildikleri uber sisteminde, 5 üzerinden 4,4’ün altına düşen şoförler sistemden çıkartılıyor. aynı şekilde sürücülerden olumsuz not alan yolcuların üyeliği askıya alınabiliyor.

yusuf sevinçer, uber boat hizmeti kapsamında çalışan bir teknenin kaptanı. sevinç, uber sayesinde işlerinin arttığını ve taleplerin çeşitlendiğini söylüyor:

Kaptan Yusuf Sevinçer, akıllı uygulama ile müşterilerinin kendilerine çok rahat ulaştığını söylüyor. [Fotoğraf: Can Hasasu]

“bebek’ten kandilli’ye taksiyle gitmeye kalksanız hem çok yazar, hem de trafikte zaman kaybedersiniz. biz aynı yolu dakikalar içinde 50 liraya kat ediyoruz. bunun dışında turistler çok yoğun olarak bizi çağırıyor. karşıya geçmek isteyenler kadar boğazda gezmek, tarihi yarımadaya denizden bakmak isteyenler de çıkıyor.”

dünya çapında 'uber' tartışması

hükümetler ve özellikle de taksi sürücüleri uber’e birçok ülkede tepki gösteriyor. internet üzerinden alternatif bir ulaşım olanağı sunan uygulama yasal yaptırımlarla da karşı karşıya geliyor. son olarak kanada’nın ottawa eyaleti, kayıt dışı faaliyet gösterdiği için, polis teşkilatından uber sürücülerine ceza kesmelerini istedi. bölgesel yasaya göre cezalar 300 ile 20 bin dolar arasında değişecek.

Fıransız taksiciler, Haziran ayında Paris'te düzenledikleri protesto eylemlerinde Uber araçlarını tahrip etmişti. [Fotoğraf: Reuters]

fransa’da uber’in kendi işlerini azalttığını söyleyen taksi şoförleri, geçtiğimiz haziran ayında ülke genelinde eylemler yaptı. yolları kesen taksi şoförleri, uber ile çalışan bazı araçları ateşe verdi. bunun üzerine uber'in fransa yöneticisi yasal olmayan taksicilik faaliyeti suçlamasıyla gözaltına alındı. 

amerika’nın new york eyaletinde ise yerel mahkeme, engelli müşteriler ile ilgili uber’in hizmet yönetmeliğinde bir açıklama olmadığı gerekçesiyle şirketin faaliyetlerini durdurma kararı aldı. new york'lu taksiciler de uzun süredir, uber nedeniyle işlerinin azaldığından şikâyet ediyor.  

kaynak: al jazeera