Dosya
Sahadakiler - Masadakiler
Barışçıl gösteriler Esed rejiminin tavizsiz tavrı yüzünden bir süre sonra silahlı isyana dönüştü. 3 yıllık savaş ardında 135 bin ölü ve evlerinden olmuş milyonlarca insan bıraktı.
arap baharı hiçbir ülkede suriye’de yaptığı yıkımı yapmadı. demokrasi talebiyle sokağa dökülen kalabalıklara devletin cevabı ilk günden şiddet oldu.
suriye hep baskıcı bir devlet oldu. beşşar esed’in babası hafız esed iktidarını azınlıktaki alevilerin çekirdeğini oluşturduğu otoriter baasçı bir rejim üzerinden sağlamlaştırdı. güçlü istihbarat örgütü muhaberat ve şebbiha denen paramiliter teşkilat, rejimin korku ve baskı araçlarıydı.
2000’de babasının ölümünden sonra iktidara gelen beşşar esed, bir açılım umuduydu. batıyla yakınlaşma işaretleri verdi, modern bir lider profili çizdi. 2005’deki hariri suikastında suriye’nin parmağı olduğu suçlaması bu imajı zedeledi.
ayaklanma silahlı hale geldiğinde haftalarla ömür biçilen beşşar esed dünyayı yanılttı. baas rejiminin köklü yapısı ve kendisine açıkça destek veren iran, rusya ve çin’in yardımıyla ayakta kalmayı başardı.
esed’in muhalefetle ilgili duruşu net. eline silah almış her grubu “terörist” olarak görüyor. kendisini ülkedeki azınlıkların koruyucusu olarak tanımlıyor. suriye’de bir islam devleti kurmayı amaçlayan ve el kaide bağlantılı grupların alevi ve hristiyanları hedef alacağını ve yok edeceğini savunuyor.
muhaliflerin ülkeyi mezhepçi bir bölünmeye götürdüğünü ileri süren esed; suudi arabistan, katar ve türkiye’yi bu bölünmeye destek vermekle suçluyor. esed, suriye’ye yönelik her türlü uluslararası müdahaleye de karşı.
suriye sivil muhalefeti
suriye muhalif ve devrimciler ulusal koalisyonu |
muhalefetin daha kapsayıcı bir yapıya kavuşturulması için oluşturuldu. kasım 2012’de doha’da kuruldu. aralarında türkiye’nin de olduğu 100’e yakın ülkeye göre suriye halkının tek meşru temsilcisi. koalisyona ahmet carba başkanlık ediyor.
smdk hedeflerini şöyle tanımlıyor:
suriye’nin tam bağımsızlığı ve egemenliği; suriye halkının ve topraklarının bütünlüğünün korunması; suriye rejiminin devrilmesi ve güvenlik güçlerinin ilgası, suriye halkına karşı suç işleyenlerin yargılanması.
rejimle diyaloğa hep karşı çıktı ama cenevre 2 konferansı ile durum değişti. suriye rejimi ile ilk defa yüz yüze diyalog için biraraya geldiler. gerçi bu karar da kolay olmadı. smdk içinde bölünmeler oldu.
suriye ulusal konseyi suk |
ülke dışında yaşayan suriyeli muhalifler 2 ekim 2011’de istanbul’da kurdu. smdk kuruluncaya kadar uluslararası arenada muhalefetin temsilcisi olarak kabul edildi. suk’un ilk başkanı burhan galyun, silahlı mücadeleye ve yabancı müdahalesine karşı olduklarını söylemesine rağmen, bu tutum kısa bir sürede değişti. suk, ordudan ayrılanların ve silahlı sivil unsurların oluşturduğu hür suriye ordusu (hso) ile ilişki kurdu.
ancak suk, temsil kabiliyetinin yeterli olmadığı gerekçesiyle eleştirildi. suk içinde müslüman kardeşler’in diğer bütün gruplardan daha etkin olduğu da yapılan eleştiriler arasındaydı.
başkanlığını 11 kasım 2012'den bu yana baas rejiminin önde gelen sol muhaliflerinden biri olan hristiyan george sabra yürütüyor.
önce suk, daha sonra da smdk içinde yer alan suriye sivil muhalefetinin bileşenlerinden bazıları da şöyle:
suriye müslüman kardeşler cemaati |
suriye’deki en eski muhalif hareketlerden biri olan müslüman kardeşlerin, iktidarla ilişkisi 1963 darbesinin akabinde baas partisi’nin iktidara gelmesiyle gerginleşti. çatışma 1982 başında hama’da doruğa çıktı. hama’daki bombardımanlar sonucu 30 binden fazla kişi öldü, ihvan’ın lider kadrosundan ve üyelerinden çoğu isim cezaevleri ile sürgün arasında dağıldı.
cemaat, ileriki süreçte siyasi vizyonunu “azınlıklara saygılı sivil sisteme sahip demokratik bir suriye devleti” olarak belirledi.
2011 başında suriye’de devrimin patlak vermesiyle birlikte türkiye’de düzenlenen ilk muhalif toplantılara güçlü bir şekilde katıldı. muhalefetin en önemli bloklarından sayılan suriye ulusal konseyi’nin kurulmasına katkıda bulundular.
yerel koordinasyon komiteleri (ykk) |
suriye’de ülke çapındaki protesto gösterilerini düzenleyen devrimci gençlik yapılanması. sosyal medya üzerinden örgütlenen ykk üyeleri, suriye içinde sahadaki en faal gruplardan biri. genelde liberal eğilimli gençlerin örgütlendiği ykk, müslüman kardeşler’in suk’taki ağırlığına karşı çıkıyor ve ona karşı denge oluşturmaya çalışıyor.
demokratik ulusal değişim için şam deklarasyonu |
beşşar esed’in 2000 yılında devletin başına geçmesiyle başlayan ve sonraları ‘şam baharı’ adı verilen kısa ömürlü açılım ortamında gündeme gelen bir demokratikleşme hareketi. 2005’te suriye’nin içi ve dışındaki muhalif gruplar bir araya gelerek, talep ettikleri demokratik değişimin ana hatlarını çizen bir belge açıkladılar. bu girişimi kabul etmeyen baas rejimi, şam deklarasyonu üyelerinin bazılarını tutuklarken, bazılarını da sürgüne gönderdi. şam deklarasyonu, isyanla birlikte muhalif protestoları destekledi ve suk’un kuruluşunda başat rol oynadı.
demokratik asuri örgütü |
suriye asurilerini temsil eden en eski ve büyük muhalif organizasyon olarak biliniyor. suk'ta abdulahat steyfo tarafından temsil ediliyor.
muhalefetin diğer çatı örgütü ukk |
suriye muhalefetinin sivil kanadının en büyük ikinci grubu olan demokratik değişim için ulusal koordinasyon komitesi (ukk), 30 haziran 2011’de oluşturuldu. bağımsız yazar, akademisyen ve politik aktivistler ile devrimci gençlerin temsilcilerinden oluşuyor. bazı sol eğilimli ve arap milliyetçisi partiler ile aralarında pyd’nin de olduğu bazı kürt partileri ukk şemsiyesi altında toplanıyor. ukk'nın duruşu, ‘üç hayır’ üzerine oturuyor: ‘şiddete, askeri müdahaleye ve mezhepçiliğe hayır.’
suriye'de silahli muhalefet |
küçük birlikler halinde örgütlenen silahlı muhalif gruplar, defalarca aynı çatı altında altında toplanmaya çalıştı. gruplar, bir çatı örgütünden diğer çatı örgütüne geçti. ülkeye bir çok yabancı savaşı da girdi.
hür suriye ordusu |
suriyeli göstericilere yönelik baskı ve şiddet ordu içinde bölünmelere yol açtı. temmuz 2011’de ordudan ayrılıp muhaliflerin safına geçtiğini açıklayan albay riyad esad ve bir grup subay arkadaşı hür suriye ordusu’nu kurdu.
hür suriye ordusu birbirinden bağımsız hareket eden çeşitli birlikler, tugaylar şeklinde örgütlenmişti. bir yandan bu birimleri koordine etme çabası sürerken, bir yandan da tıpkı suriye sivil muhalefetinde olduğu gibi silahlı muhalefet içinde de çekişmeler yaşandı.
yüksek askeri konsey |
smdk’nın kurulmasından sonra, aralık 2012’de 250’den fazla silahlı grubun liderinin katılmasıyla hür suriye ordusu’nun yönetimini üstlenecek olan yüksek askeri konseyi oluşturdu. yüksek askeri konsey’in başkanlığına salim idris seçildi.
smdk, kendi internet sitesinde yüksek askeri konseyi, ülkedeki en yetkili askeri birim olarak tanımlıyor. görevlerini de, rejimi yıkmak için askeri politikalar üretmek, silah ve mali kaynakların birimlere dağıtılmasını sağlamak, istihbarat toplamak olarak tanımlıyor. ayrıca yüksek askeri konsey’in, rejimin yıkılmasından da suriye ordusu’nu oluşturacak tek güç olduğu da vurgulanıyor.
nusra cephesi |
2011 yılı sonlarında kurulan ve cihatçı selefi bir örgüt nitelikleri gösteren nusra cephesi, genel itibarıyla el kaide’nin suriye kolu olarak biliniyor. halep ve şam'da özellikle resmi birimleri hedef alan bir dizi intihar saldırısıyla adını duyuran grubun liderliğini ebu muhammed colani yürütüyor.
nusra savaşçıları, afgan tarzı kıyafetler giyiyor ve uzun sakal bırakıyorlar. başkent şam’ın hem merkezinde hem de kırsalında aktif olan nusra cephesi'nde, suriyelilerden ziyade irak, libya, ürdün, suudi arabistan ve yemen gibi arap ülkelerinden gelen savaşçılar yer alıyor.
aralık 2012’de abd yönetimi nusra cephesi'ni el kaide ile bağlantılı olduğu gerekçesiyle terörist ülkeler listesine aldı.
irak-şam islam devleti örgütü |
kısaca işid olarak bilinen örgüt, 2006 yılında irak’ta, el kaide’nin bir kolu olarak kuruldu. zamanla, irak el kaidesi’ni de yuttu. şimdiki yöneticisi, daha doğrusu emir’i, ebu ömer el bağdadi.
suriye, ürdün ve filistin’i kapsayan bölgede hilafete dayalı bir devlet kurmak isteyen işid’in lideri bağdadi, 9 nisan 2013’te nusra cephesi ile birleştiğini duyurdu. nusra cephesi liderliğiyse bağdadi’ye değil, el kaide lideri ayman al zavahiri’ye bağlı olduğunu açıkladı. zavahiri de, nusra cephesi'nden yana tavır takındı. işid’in suriye’den çekilmesini istedi. işid, bu çağrıyı reddeti.
nusra ve işid’in ayrışması, savaşçılarını da etkiledi. nusra ile birlikte savaşanların bir kısmı özellikle libya, tunus ve arap körfez ülkelerinden gelen savaşcılar, işid’in tarafına geçtiler.
2013 mayıs’ında da daha çok orta asya ve kafkasya’dan gelen savaşcıların oluşturduğu muhacirin ve ensar ordusu, işid ile birleştiğini açıkladı. rakka ve halep’te, otoritesizliğin doğurduğu durumdan kaçınmak isteyen bazı yerel aşiretler de işid ile işbirliği yapmaya başladı.
işid, özellikle rakka’da, neredeyse kendi mini devletini oluşturdu, insanlara temel ihtiyaç maddeleri dağıtmaya, ulaşım ağları kurmaya başladı. fakat bu arada, diğer silahlı grupların oluşturduğu mahkemeleri tanımadı, kendi mahkemelerini kurdu. başlangıçta işbirliği yaptığı diğer silahlı örgütlerin liderlerini de kaçırmaya başladı.
2014 yılının başında, aralarında nusra cephesi’nin de olduğu diğer silahlı gruplar işid’e karşı birleşerek, onunla savaşmaya başladı.
islami cephe |
suriye’de şu anda savaşan en büyük silahlı grup. savaşçı sayısının 50 bine yaklaştığı tahmin ediliyor. suriye’de islami bir devlet kurulmasından yana olan cephe, el kaide ile bağlantılı diğer örgütlere göre daha ılımlı. islami cephe’nin suudi arabistan tarafından finanse edildiğine inanılıyor.
islami cephe daha önce selefi başka şemsiye örgütlerin çatısı altında ya da bağımsız olarak hareket eden yedi grubun birleşmesiyle 22 kasım 2013’te oluştu.
bu gruplar, suriye islami kurtuluş cephesi şemsiyesi altındaki tevhid tugayları, islam ordusu ve sugur şam; suriye islami cephesi altındaki hak tugayı, ahrar şam tugayı ve ensar sam. islami cephe’ye daha önce bağımsız olan kürt islami cephesi de katıldı.
islam cephesi’nin kuruluşu özellikle hso’yu ve yüksek askeri konsey'i iyice etkisizleştirdi. nusra cephesi’nin ve irak islam şam devleti’nin (işid) bazı savaşçıları da islam cephesi'ne katıldılar.
islam cephesi'nin liderliğini ahmet isa şeyh yapıyor. islam cephesi'nin askeri lideriyse zehran alluş. siyasi işlerinden sorumlu olan kişi de hasan abboud.
suriye devrimcileri cephesi |
aralık 2013’te kurulan ve güçlü siyasi eğlimleri olmayan bu grubun temelini, idlib merkezli suriye şehitleri tugayı oluşturuyor. başkanlığını, dışarıdan gelen yardımları kendi menfaatleri için kullandığı iddia edilen cemal maaruf yapıyor.
suriye devrimci cephesi, islami cephe ile bu iddialar yüzünden yakın ilişkide değil ancak hso ve yüksek askeri konsey ile işbirliği içinde. suriye devrimci cephesi kurulur kurulmaz, işid’e karşı geniş bir askeri kampanya başlattı.
mücahid ordusu |
suriye’de en son kurulan (ocak 2014 ) örgüt. işid'e karşı kurulduğu anlaşılıyor. 5 bin savaşcısı olduğu tahmin ediliyor. özgür suriye ordusu'ndan ayrılan bazı birliklerce kuruldu.
Yorumlar