o, avrupa birliği'nin (ab) en uzun süre görevde kalan başbakanı. 2005'ten bu yana almanya'yı yöneten angela merkel, şimdi de diplomatik çözüme dayalı barışçıl ve istikrarlı bir avrupa vizyonuyla kıtanın tartışmasız lideri konumuna yükseliyor.

merkel'in ukrayna'da topyekun savaşın önlenmesine yönelik diplomatik hamlede öne çıkarak önemli rol oynaması, avrupa'da yeni bir siyasi gerçeklik oluşturmak suretiyle almanya'yı da bu yeni tabloda daha mühim bir noktaya yerleştiriyor.

kimi gözlemciler, 60 yaşındaki alman liderin kendine güvenli ve kararlı tutumunu hayretle karşıladı.

televizyonda konuşan bir yorumcu, "karşımızda yeni bir merkel varmış gibi. yeni, daha iddialı bir almanya adına konuşan bir merkel." dedi.

rusya devlet başkanı vladimir putin ve ukrayna cumhurbaşkanı petro poroşenko ile özel toplantılara fransa cumhurbaşkanı françois hollande'ı da beraberinde götüren, münih güvenlik konferansı'nda başrol oynayan, abd başkanı barack obama ile acil görüşmeler yapmak üzere washington'a uçup minsk zirvesi'nin temelini atan merkel, müzakerelerin devam etmesi için tüm gücüyle çalışarak sürece apaçık öncülük etti.

gerçekçi politika

merkel'in diplomasiye, uluslararası norm ve kurallara büyük inancı var. komünist doğu almanya'da yetişmiş bir lider olarak, berlin duvarı'nın askeri güçle değil, halkın iradesi ve diplomatik baskılar sonucu yıkıldığını bilen biri. alman lider, ayrıca "gerçekçi politikadan yana"; hatta kimi eleştirmenlere göre "makyevelist". ülkesinin ve genel olarak avrupa'nın, siyasi, askeri ve psikolojik açıdan doğu avrupa'da topyekûn kanlı bir savaşa girmeye hazır olmadığının bilincinde.

ukrayna'ya daha fazla silah göndermenin merkel için bir seçenek olmamasının sebeplerinden biri bu. merkel pasifist bir lider değil, ama kiev hükümetinin eline daha fazla silah geçmesinin putin'in ukrayna'ya dair arzularını değiştirmeyeceğine; bunun sadece şiddet sarmalını körükleyip daha fazla can kaybı ve acıya yol açacağına inanıyor. işte bu yüzden, önünde siyasi sorumluluk alarak daha önce oynamaktan sakındığı diplomatik kozları öne sürmekten başka seçenek olmadığını anlamış durumda.

dünya lideri rolü üstlenmeleriyle övünen amerikalıların aksine, almanya, ihtiyatlı bir lider. her ne kadar avrupa'nın ekonomik açıdan süper güçlerinden biri, euro'nun ardındaki itici güç ve bilhassa ekonomi ve para alanında birlik bünyesindeki temel siyasi ağırlık noktası olsa da, almanya, dünya sahnesinde stratejik rol oynama konusunda sessiz kalıyor.

sık sık yabancı topraklarda askeri operasyonlara müdahil olan fransa ve ingiltere'nin tersine, alman ordusu, nato parametreleri çerçevesinde avrupa'daki savunma rolüne sadık kalıyor. almanya, coğrafi açıdan daha büyük ve avrupa'nın en yüksek nüfusuna sahip olduğu halde, fransa ve ingiltere gibi birleşmiş milletler güvenlik konseyi'nde de temsil edilmiyor.

ancak almanya'nın bu "olağan dışı" mütevazı rolü sona ermiş gibi görünüyor. merkel, almanya'nın artık sahip oldukları gücün getirdiği siyasi ve mali sorumluluklardan ve bunların neticelerinden kaçamayacağının farkında. bir taraftan, brüksel'in hâlâ güçlü, birleşik bir dış politika formüle edememesinden mütevellit, almanya'nın liderliği olağan.

diğer taraftan putin, avrupa'ya sırt çevirmiş durumda. rusya'nın, 19. yüzyıla ürkütücü derecede benzer özellikler taşıyan bir jeostrateji politikası izlediği belli. kremlin'in bu hırslarına yeterli bir yanıt bulmak da almanya'nın menfaatine.

istikrarlı barış

putin'in alman parlamentosu bundestag'a hitaben "rusya'nın dost bir avrupa ülkesi olduğunu ve temel olarak kıtada istikrarlı bir barış hedefi güttüğünü" ilan ettiği günler geride kaldı. demokrasiyi övüp totaliterliği lanetleyen rus liderin, merkel'in de aralarında bulunduğu dinleyiciler tarafından alkış yağmuruna tutulduğu günler de tarih oldu. 2001 yılından bahsediyorum. 2015'te rusya artık suriye'de müttefiki beşşar esed'i savunuyor ve avrupa'dan ziyade çin, mısır, türkiye ve iran gibi ülkelerle siyasi ve ekonomik işbirliğini derinleştiriyor.

almanya doğumlu eski abd dışişleri bakanı henry kissinger, bir zamanlar almanya'nın avrupa için çok büyük, dünya için ise çok küçük olduğunu söylemişti. 1914-1945 döneminin gölgesi hâlâ pek çoklarının almanya'ya dair algısını olumsuz etkiliyor.

abd silahlı hizmetler komitesi'nin nüfuzlu başkanı john mccain'in de aralarında bulunduğu kimi amerikalı senatörler, avrupalıların almanya liderliğinde ukrayna'yı yüzüstü bıraktığını ve almanların son dönemlerdeki hareketlerinin 1930'ları andırdığını öne sürdü. fakat ikinci dünya savaşı öncesinde nazi almanya'sına yönelik teskin politikalarına atıfta bulunan bu ucuz söylem, brüksel nezdinde hoş karşılanmadı.

yine de almanya'nın lider rolü hâlâ sorunlu bir konu. ülke liderlik rolüne soyunsa da sıkıntı, soyunmasa da. bunun örneklerini tarihte de gördük. baltıklar ve polonya'da pek çokları rusya ile almanya'nın geçmişteki sakıncalı ittifaklarını hatırlıyor. yunanistan, italya, ispanya ve fransa'da birçokları, ekonomi ve para politikalarındaki o katı ve tepeden bakan "alman diktasına" karşı. almanya, eleştirmenlerinin gözünde aşırı büyük ve güçlü.

merkel elbette tüm bunların farkında. fakat şu anda avrupa'nın ve dolayısıyla almanya'nın karşı karşıya olduğu ukrayna'da savaş, işid terörü, ortadoğu krizi ve yunanistan gibi tehditler son derece ciddi.

avrupa ülkelerinin en azından şimdilik başka bir alternatifi yok. o yüzden de dayanışma göstererek merkel'e bir şans veriyorlar.

jan keulen, hollandalı gazeteci ve medya gelişimi danışmanı.

twitter'dan takip edin: @jan_keulen

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.