Görüş

Çözüm Süreci'nde kavşağa dikkat

Süreçte gelinen nokta somut yol haritası çerçevesinde hareket edilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Yeni aşamada öncelikle parlamentonun da devreye sokulması gerekir.

İki kişinin öldüğü olaylar sonrasında parti grup toplantısını Lice'de yapan HDP eşbaşkanları Tuncel ve Kürkçü "süreçten dönüş yok" mesajı verdi. [Fotoğraf: Mahmut Bozarslan /Al Jazeera Türk]

türkiye; tarihsel gelişimi, ekonomisi, stratejik konumu, sosyal-siyasal yapısı, bölgesel-küresel etkinlik potansiyeli gibi tüm yönleriyle tartışılmakta. temel sorunlarının çözümleriyle sahip olabileceği güç ve potansiyeli görülebilir hale gelmişken, çözümlerin yöntemlerinin ihtiyaç duyduğu demokratik-hukuki-insani değerlerin kriterlerinin tespiti, siyasi projelere dönüştürülmesi ve hayata geçirilmesinde karşılaşılmakta olan problemler ve engeller ise hayati önemlerini korumaktadır.

kürt sorunu'nun çözümü ve pkk’nın silahsızlandırılması konusunda, geçilen süreçlere ve alınan mesafeye rağmen, gelinen kavşağın, kaygan yapısı, her sorumlu aktörün görebileceği ve anlayabileceği ‘dikkat’ işaretine, önem ve anlam kazandırmaktadır.

temel tespitler

öncelikle, şu temel tespitlerin, tekraren yapılması gerekiyor:

  • kürt sorunu'nu üreten, türkiye’nin eksik, kesilen demokratikleşme süreçleridir.
  • kürt sorunu ile silahlı pkk hareketi arasında, bütünleşen bağlar oluşmuştur.
  • yaşananlar, çok ciddi kitlesel travmalar ve psiko-sosyal hassas yapılar meydana getirmiştir.
  • sorunun, iktidar savaşları ile bölgesel-küresel siyasetler bakımından, önemli bağlantıları mevcuttur.
  • meselenin, iç politikada sürekliliğe sahip şekilde araçsallaştırılmakta oluşu, çözümü geciktirmekte ve riskleri artırmaktadır.
  • sorunun çözümünün tartışılmaz şekilde, türkiye’nin sürekliliğe sahip nitelikli demokratikleşmesi, kurumsallaştırılması, çoğulculuğa, hukukun üstünlüğüne, evrensel değerlere ve insan haklarına dayanan, eşitlikçi bir anayasal yapının oluşturulabilmesi için, atılacak adımlar ve kurulabilecek ittifaklarla mümkün olduğu hususu, bir gerçekliktir.
  • demokratikleşme ve silahsızlandırma süreçleri için kapsamlı bir projenin sürekliliğinin korunması ve uygulamalarında, muhatapların siyasi iradelerinde kararlılık, barış dili, toplumsal desteğin genişletilmesi hususları, öncelikle önem kazanmaktadır.
  • kürt siyasi hareketi, toplumsal ve siyasal bir yapıya sahip olup, mücadelesinde terör eylemlerini de araçsallaştıran bir karaktere sahiptir.
  • 21 mart 2013 tarihinde, öcalan’ın nevruz vesilesiyle açıklanan ve akp iktidarınca da desteklenen manifestonun, haziran 2014 tarihi itibariyle ivme kazandırılmak istenen çözüm süreci'nin, özetlenen kriterler çerçevesinde değerlendirilmesi, gelinen kritik noktanın öneminin anlaşılmasını sağlayabilecektir.
siyasi iktidarın, önemli eksikliklerine ve bazı yanlış yaklaşımlarına rağmen, öcalan muhataplığıyla ortaya çıkan 'demokratik çözüm paradigması', tarihi önemi haizdir.

by Cevat Öneş

yetersizlikler ve güven sorunu

23 mart 2013 günü, kck’nın ateşkes açıklamasıyla başlayan dönemde, pkk silahlı güçlerinin sınır dışına çekilmesi, ihtiyaç duyulan demokratikleşme ve kurumsallaşma şartlarının yaratılması, silahların bırakılması koşullarının oluşturulmasında ortaya çıkan yetersizlikler, karşılıklı güvensizliğin artmasına da sebep olmuştur.

gezi olayları, 17-25 aralık gelişmeleri ile mahalli seçimlerde yaşanan siyasi rekabet sonuçlarının da çözüm süreci'nde yeni sorunlar yarattığını söyleyebiliriz.

kalekol inşaatları, askeri sevkiyat ve tahkimat çalışmaları, yeni korucu alımları üzerinde başlayan tartışmaların, lice’de iki vatandaşın ölümleri, askeri bölgede bayrak indirilmesi provokasyonuyla, nitelik değiştiren sonuçları, kaygıları ve risk faktörlerini artırmaktadır. bu arada, çocukların pkk tarafından kaçırılması iddialarının, taraflarca kullanılış ve değerlendirilmesinde yapılan hatalar, sürecin hassasiyetiyle uyumlu olmayan gelişmeler olarak dikkatleri çekmiştir.

akp iktidarının, 6 haziran 2014 tarihinde diyarbakır’da "yeni türkiye’nin açılan kilidi: 'çözüm süreci' çalıştayı" adı altında gerçekleştirdiği toplantı ile sürece kazandırmak istediği ivme, başlayan kitlesel eylemlerin de etkisiyle, kürt siyaseti tarafından olumsuz değerlendirmelerle karşılanmıştır.

pkk ve kck açıklamaları

9 haziran 2014 tarihinde, pkk yürütme konseyi ve kck tarafından yapılan açıklamaların niteliği, çözüm süreci'nin en kritik noktasında bulunulduğunun işaretlerini vermektedir.

pkk yürütme konseyi’nin açıklamasında;

  • ‘üç kişilik hdp heyetinin arada bir imralı’ya gidip gelmesi, artık hiçbir sorunun çözümü için yeterli değildir.’
  • ‘lice’deki benzer katliamları önleyecek yer, imralı ve önder abdullah öcalan değildir. hiç kimse, imralı’dan gerçekleşmeyecek beklenti içine sokulmamalıdır.’
  • ‘bu durum akp’nin maskesini tamamen düşürmüş ve çözüm süreci söylemlerinin sahteliğini ortaya koymuştur.’
  • ‘akp hükümetinin lice’de olduğu gibi katliamı dayatma, hem tayyip erdoğan’ın b ve c planlarının ne olduğunu ortaya koyuyor.’
  • ‘bu durumda, halkımıza, türkiye halklarının ve tüm demokratik güçlere de, akp’ye karşı direnmekten başka yol ve çare kalmıyor.’
öcalan'ın sözleri, görünüşteki çelişkilere rağmen pkk yürütme konseyi ve kck yönetiminin açıklamalarıyla uyumludur.

by Cevat Öneş

ifadeleri, gelişmelerin sıcak ortamında, cumhurbaşkanlığı seçiminin taktiksel yaklaşımlarının yanısıra, sürecin yeni aşamasında elde edilmesi düşünülen somut adımlar taleplerine rağmen, güven sorunundaki derinliği ve kırılganlık hassasiyetini de gösterir mahiyettedir.

keza, aynı gün kck merkez yönetiminin yaptığı açıklamada:

  • ‘adımlar görülene kadar direniş yükseltilmeli’,
  • ‘çalıştay ciddiye alınmamalı’,
  • ‘direnişler tüm türkiye’de geliştirilmeli’,

söylemi, barış süreçlerini provoke etmek isteyen güçler bakımından, önemle değerlendirilmelidir.

öcalan’la uyum

9 haziran günü, imralı’ya giden heyetin, öcalan’la yaptıkları görüşme konusunda, hdp tarafından yapılan açıklamada, öcalan’ın;

  • ‘bu kayıplarımızın demokrasi ve özgürlük mücadelemizde yitirilen son canlar olmasını diliyorum.’
  • ‘yeni aşamanın hayata geçirilmesi için yoğunlaşmam ve umudum aynı kararlılıkla sürmektedir.’
  • ‘bir önceki görüşmemizde, her iki tarafın da, süreci zorlayıcı gelişmelerden ve provokasyonlara zemin hazırlayacak durumlardan kaçınmaları konusunda duyarlı olmaya çağırmıştım. bu çağrımı yineleyerek, her iki tarafın da anlamlı bir çatışmasızlık durumuna, mutlak bir şekilde saygı göstermelerini beklemekteyim.’
  • ‘bugün itibariyle, bu umudumun, çözüme dönük somut çalışmalara dönüşmeye başladığını gözlemlemekteyim. tarihi bir aşamadayız… burada yürüttüğümüz görüşmelerin, tüm kamuoyunun bilgisine açık, şeffaf ve yasal bir şekilde yürütülmesi gerektiği tartışmasızdır.’

şeklindeki sözleri, pkk yürütme konseyi ve kck yönetiminin açıklamalarıyla, görünüşteki çelişkilere rağmen uyumlu olup, öcalan’ın çözüm süreci'ndeki muhataplığının önemini ve önceliğini kuvvetlendirici bir yaklaşım içerisinde olunduğunu göstermektedir.

hdp eş genel başkanı ertuğrul kürkçü’nün, ‘öcalan’ın 2013 nevruz çağrısı öncesine dönüleceğine ihtimal vermiyorum. tarih ve koşullar buna el vermez. sosyal, politik gerilimler olabilir. ama o çerçevede ve o metotlarla olmaz. herkese önüne bakmayı tavsiye ediyorum.’ şeklindeki beyanatı da, ciddiye alınması gereken kırılganlıklar içerisinde, çözüm süreci üzerinde gösterilen hassasiyetin ifadesidir.

somut yol haritası

tüm gelişmeler ve aktörlerin açıklamaları, çözüm süreci’nde yeni bir aşamaya gelindiğini göstermektedir.

toplumsal ve siyasal dinamiklerin dayatmakta olduğu 'barış için çözüm süreci'nde, türkiye’nin demokrasi eksikliğinin ortaya çıkardığı engeller ve siyaset üretimindeki yetersizliklere rağmen, toplumun büyük çoğunluğuyla, barış taleplerini ve çalışmalarını satın almış oluşu önemlidir.

siyasi iktidarın, önemli eksikliklerine ve bazı yanlış yaklaşımlarına rağmen, öcalan muhataplığıyla ortaya çıkan 'demokratik çözüm paradigması', tarihi önemi haizdir. ancak gelinen nokta; zihniyet, sistem, kurumsallaşma, yasal-hukuki zemin, demokratik ittifaklar, toplumsal destek, barış dili, şeffaflık, güven gibi konularda, somut yol haritası çerçevesinde hareket edilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır.

DOSYA: KÜRT SORUNU

başbakan yardımcısı beşir atalay’ın bu konudaki açıklamaları, sorunların hükümet'çe görüldüğünü göstermektedir. ancak akp iktidarının, siyaset üretiminde ve seçim stratejilerinde, saflaştırıcı ve taraftarlarını konsolide edici çalışmalarının yarattığı sosyo-politik ve sosyo-psikolojik sonuçların, temel sorunlarımızın çözümlerini güçleştirmekte olduğu gerçeğine de işaret edilmelidir.

yeni süreçte, öncelikle parlamentonun da devreye sokulması ihtiyacı, türkiye’nin genel demokratikleştirilmesi ve kurumsal yapılar oluşturulması çalışmaları bakımından değerlidir.

demokratik muhalefetin, öncelikle ana muhalefet partisi chp’nin, demokratik siyaseti güçlendirici önemli adımlarına rağmen, kürt sorunu'nun çözümünde, bütünlüklü stratejik bir programı ortaya çıkaramamış olduğu da bir gerçektir.

türkiye’nin demokratik siyasetinin üretim yetersizliği içerisinde, yeniden yapılanma içerisinde olan bdp-hdp ekseninin meşruiyetini, demokratik-hukuki-insani ilkelerden alan çalışmalarına kazandıracağı kararlılık, kurumsallık, türkiye demokrasisinin geleceği ve yapabileceği katkılar bakımından önemlidir.

cevat öneş, 1966-2005 yılları arasında milli istihbarat teşkilatı'nda görev yaptı ve istihbarattan sorumlu müsteşar yardımcılığı'ndan emekli oldu. türkiye ekseni - tabular yıkılıyor isimli bir kitabı bulunuyor.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Cevat Öneş

milli istihbarat teşkilatı (mit) eski müsteşar yardımcısı. istanbul erkek lisesi ve istanbul üniversitesi hukuk fakültesi mezunu. 1966-2005 yıllarında mit'te görev yaptı ve istihbarattan sorumlu müsteşar yardımcılığı pozisyonundan emekli oldu. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;