Görüş

İhvan nerede hata yaptı?

İhvan’ın yanlış değerlendirmelerinin birçok Arap ülkesindeki seçimleri kazanmaları akabinde kibir seviyesine ulaştığını söyleyebiliriz. Zira İhvan, Arap siyasi sahasının yönetimine sahip olduklarını, tartışmasız en büyük güç olduklarını, resmi Arap yapısı içinde hızlı ve köklü bir siyasi değişim gerçekleştirme fırsatı doğduğunu düşündü.

Mısır'da uzun yıllar büyük baskı ve yasaklarla boğuşan İhvan, 2011 devriminden sonra iktidara yükseldi ancak 3 Temmuz darbesiyle yine yasaklandı. [Fotoğraf: EPA-Arşiv]

tunus’ta 26 ekim'de yapılan parlamento seçimlerini müslüman kardeşler (ihvan) cemaati nahda hareketi kaybetti; ancak farkın küçük olması, son dönemde arap düzleminde ciddi gerileme yaşayan cemaate adeta can simidi oldu.  

ihvan’ın son yıllarda arap sahasındaki gerileyişinin sebepleri, iç uzlaşma ruhuna dayalı tunus ihvanı deneyiminden ilham alınmaması ve farklı arap bölgelerinde ülke çıkarlarının parti çıkarlarına öncelenmesi tartışmalara yol açtı. bu bağlamda tunus ihvanı kendine çeki düzen verdi, gidişatını düzeltti ve kaybını minimum seviyeye indirdi.  

hedef karışıklığı

ihvan’daki hedef karışıklığından kastım, soylu ve yüce bir amacı yükselten söylemle ilgili değil. daha çok teoriği sahaya aktarma noktasında görülen kötü uygulama ve eksiklerle ilgili.

teorik düzlemde ihvan’ın nihai amacı ‘gayemiz allah’ şeklindeki ebedi sloganın mihenk taşı olarak allah’ın rızasını kazanmak ve o'nun hak dinini hâkim kılmaktır. yalnız pratik gerçekler, teori ile uygulama arasındaki büyük farklılığı göz önüne sermektedir. 

seçim başarılarıyla gelen zafer sarhoşluğu, ihvan'ı tutum ve hesaplarında dengeli ve dikkatli çalışmaktan mahrum bıraktı, sağlıklı bir vizyon ve sağlam kriterlerden uzaklaştırdı.

by Mumin Besisu

bu yaklaşımımızın bazılarının yaptığı gibi gelişigüzel sözler veya asılsız ithamlar olarak görülmemesi (ve ayrıca ihvan'ın ilkeleri ve söylemleri, bir programa ve pratiğe aktarma gücündeki eksiklik boyutunu göstermek) için cemaatin tarihinde oldukça önemli yer edinen iki deneyime bakalım: filistin’deki hamas ve cumhurbaşkanı muhammed mursi’nin geçen yıl düşürülmesi ve azledilmesiyle son bulan mısır deneyimleri.

filistin’de hamas 2006 yılındaki seçimleri kazanarak daha önce görmediği parlak bir bahar yaşadı, herkesi şaşırtan büyük bir halk desteği aldı. hedefleri son derece yüce, dini, ulusal ve ahlaki bir değer oluşturdu. ancak 2007'de gazze’yi kontrolüne alması, tek taraflı siyasi ve güvenlik gerçekleri yaratması akabinde bu değerlerden büyük sapma yaşandı. büyük hatalar ve zarar veren davranışlar da buna eşlik etti. sosyal adaletten, insanların sıkıntı ve endişelerine temas etmenin gereklerinden uzaklaşıldı, böylece halk desteği tedrici olarak geriledi. ulusal bir eylemi allah için yapan amaç ile önemli ihlallere ve sayısız tepkilere sahne olan pratik arasındaki uçurum derinleşti. 

tabii bu gelişmeler hamas’ın yönteminin ve tarihini aydınlatan parlak direnişçi yönünün zarar göreceği anlamına gelmemektedir. daha çok abluka ve kötü uygulama sebebiyle ulusal açıdan başarısız olan iktidar deneyimi ve siyasi performansına ilişkin kesin bir tanı konulabilir.

mısır’da da ihvan parlamento seçimlerini kazanmasının ardından benzer bir bahar yaşadı, soylu sloganlar ve yüce hedeflerle sahaya girdi. yalnız cumhurbaşkanlığı seçimleriyle birlikte çok geçmeden başarısız oldu ve bunu tek yanlı partizan davranışlar, siyasi pratikte hatalar izledi. üstelik karşılaştıkları tüm suni engeller, kendilerini söylem ve uygulamalardan uzaklaştırdı.

böylelikle allah için olması öngörülen eyleme şaibe karıştı ve teorik amaçlar ile pratik birbirine girdi. bu da ihvan’ı allah’ın sadece samimi amellere ve saf katıksız işlere bahşettiği uzlaşmadan mahrum bıraktı.

sabır terk edildi, acelecilik geldi

atılacak adımlarda tedrici bir yöntem izlemek, ihvan’ın siyasi, eğitim ve davetçi çalışmalarında önemli bir kuraldır, adeta çimentosunu oluşturmaktadır. acelecilik, ihvan’ın yıllar boyunca arap bölgesi genelinde mücadele ettiği en büyük felaketti.

ancak son on yılda arap bölgesinin içinden geçtiği olayların ve gelişmelerin baskısı altında bu kural açıkça ihlal edildi. bu da ihvan’ı hiç hesap etmediği şekilde birbiri ardına gelen sıkıntıların ve kasırgaların ortasında bıraktı.

kurulduğundan beri ihvan cemaatinin davranış ve söylemlerinin (nesnel şartları ve uygun zamanlamaları bir yana) iktidar hırsı taşımadığı malum. tarihsel süreçte birçok sıkıntıya katlandılar ancak kuralın dışına çıkmadılar, ilk kurucusu ve rehberi hasan el benna’nın çizdiği hedeften sapmadılar.

ihvan’ın bu meşhur sabırla bekleme ve acele etmeme dönemi, birkaç yıl önce arap devrimleri rüzgârının esmesi akabinde bir gecede sona erdi. yeni yöntem ise ihvan yönetimi çevrelerinde siyasi çalışmanın gerekleriyle (üzerinde iyi çalışılmış açık disiplinler olmaksızın) tam bir uyum içinde yaygınlık kazandı. 

bu doğrultuda ihvan, tehlikeli sıçramalarda bulundu ve uzun zaman isteyen süreçleri hızlıca geçmeye çalıştı. iktidarın dizginlerini ele geçirdiklerini sandılar; halktan aldıkları dikkat çekici desteğin kendilerini koruyacağı ve tüm darbe girişimlerine karşı yöntemlerinin kendilerini dokunulmaz kılacağı yanılgısına düştüler.

böylece ihvan, siyasi çalışma sahalarına, kamu alanlarına ve devlet işlerine hiçbir ön hazırlık yapmaksızın daldı, çeşitli aşamaları rekor sürede geçti, devletin zirvesinin basamaklarını hızla çıktı. bu hızla bir anda (belirli siyasi malzeme, devlet işlerinin idaresindeki deneyimsizlik ve kesinlikle elverişli olmayan bölgesel ve uluslararası çevrenin gölgesinde) üç başkanlığı (cumhurbaşkanlığı, parlamento başkanlığı ve başbakanlık) aldı.

tarihin mantığı, siyaset ve allah’ın evrendeki kuralı (sünnetullah), zorunlu sıçramaları ve bu tür aşamaların kısa sürede geçilmesini kaldıramayacağı için ihvan, beklenen ve bilinen akıbetine uğradı.

içe dönüklük aşılamadı

ihvan’ın içine düştüğü hatalardan biri de ‘içe dönüklüktür’. bu, ihvan’ın siyasi yönteminde ve parti çalışmalarında temayüz eden en kötü özelliğidir.

bu özellik ihvan’ın siyasi ilişkileri çerçevesinde yürüttüğü yüzeysel prosedürlerden ve formalitelerden çok, cemaatin yönteminin ruhundan ve özünden uzak olan siyasi, fikri ve sosyal çevreyle yabancılaşma duygusunun derinliğiyle ilgilidir.

ihvan'ın söylemlerinde toplum ve çevreyle ilişkinin yapısını konu edinen tezlere ve bu bağlamda siyasi, fikri ve kültürel çalışmalarında görülen ciddi girişimlere rağmen pratik gerçekler (genel şekliyle) ihvan’ı içe dönüklüğe sevk ediyordu.

bunun sonucu olarak ihvan’ın bakış açısı hem cemaati hem de cemaatin fikirlerini, yöntemlerini ve ilişkilerini etkiledi. bu da ihvan’ın, siyasi ve sosyal çevrenin bazı unsur ve oluşumlarıyla ilişkilerine hâkim olan güvensizlik sorununun arkasında yatan birçok sebebi açıklıyor.

arap devrimlerinin patlak vermesiyle birlikte ihvan'ın önüne farklı oluşumlarla, fikri, siyasi ve sosyal akımlarla ilişkilerini yeniden düzenlemesi yönünde tarihi fırsat çıktı. bununla birlikte cemaat (samimi insanların yaptığı onca nasihata rağmen) herkese açılma noktasında ciddi ve gerçekçi adımlar atmadı ve siyasi koşulların dikte ettiği taktik amaçlı yüzeysel yaklaşımlar sergiledi.

içe dönüklük sebebiyle ihvan yönetimiyle geçen her gün yeni bir kayıptı. bunun sonucu olarak ihvan (özellikle de mısır’da mursi’ye yapılan darbeden sonra) müttefiklerinin sınırlı kalması, kritik ve sıkıntılı anlarda savunucuların azalması sürpriziyle karşılaştı. 

vakıanın anlaşılmaması

ihvan’ın son dönemdeki gidişatını en fazla etkileyen sebeplerden biri de bir bütün olarak arap bölgesindeki siyasi, sosyal ve ekonomik siyasi vakıayı anlayamamasıdır.

gerçekten de 80 yılı aşan bir süreyi (özellikle de halk bazında) sürekli çalışarak geçiren ve bu yolda büyük sıkıntılara katlanan bir cemaatin hayatın gerçeklerini, siyasi, sosyal ve ekonomik topoğrafyasını yanlış anlayabileceği, planlarını ve tasavvurunu vakıa ile zayıf bir ilişkisi bulunan vizyon ve değerlendirmeler üzerine kuracağı hiç kimsenin aklına gelmezdi. bu yaklaşım gerçekler ve olaylarla doğru ilişki kurmaktan aciz, sorunları kuşatıp mücadele etmekte başarısız olan anormal bir durum ortaya çıkardı.

vakıanın anlaşılamaması, ihvan’ın birçok bölgede ve özellikle de filistin ve mısır’da izlediği farklı hesaplarda, tutum ve politikalarda kendini gösterdi. bu hesap, tutum ve politikalar, teorik ve sanal düzlemde büyük bir özgüven görüntüsü çizdi ancak pratikte tam tersi bir sonuç yaşandı. 

zaten ironik olan da bu. ihvan’ın halkın içinden gelmesine, yıllar boyunca halkın farklı kesimlerinin arasında çalışmasına, davet ve sosyal çalışmalarla toplum kesimlerinin çoğunluğuyla temas halinde olmasına rağmen hayatın gerçeklerini doğru okuyamamasına anlam vermek zor.

görüldüğü üzere seçim başarılarıyla gelen zafer sarhoşluğu, ihvan'ı tutum ve hesaplarında dengeli ve dikkatli çalışmaktan mahrum bıraktı, sağlıklı bir vizyon, okuma ve sağlam kriterlerden uzaklaştırdı, kolay geçebileceklerini düşündükleri bir sürece soktu. darbe olaylarına kadar böyle devam etti. olaylardan sonra havada veya hareketli kumlar üzerinde yürüdüklerine kanaat getirdiler.

ihvan’ın son dönemdeki gidişatını en fazla etkileyen sebeplerden biri de bir bütün olarak arap bölgesindeki siyasi, sosyal ve ekonomik siyasi vakıayı anlayamamasıdır.

by Mumin Besisu

yanlış değerlendirmeler

ihvan’ın özellikle arap devrimleri rüzgârı, bölgede siyasal islamcı hareketlerin yıldızının parlaması ve o vakit yapılan parlamento seçimlerini açık ara kazanmaları sonrasındaki dönemde sağlıklı karar alamamaları ve yanlış değerlendirmelerin esiri olmalarını derinlemesine incelemek hiç de zor olmasa gerek.

ihvan’ın yanlış değerlendirmelerinin birçok arap ülkesindeki seçimleri kazanmaları akabinde kibir seviyesine ulaştığını söyleyebiliriz. zira ihvan, arap siyasi sahasının yönetimine sahip olduklarını, tartışmasız en büyük güç olduklarını, resmi arap yapısı içinde hızlı ve köklü bir siyasi değişim gerçekleştirme fırsatı doğduğunu düşündü. bu da onları özellikle de mısır’da cumhurbaşkanlığı seçimlerine girerek hızlı ve sağlıklı olmayan kararlar almaya sevk etti. başkanlıkları (cumhurbaşkanlığı, başbakanlık ve parlamento başkanlığı) aldıktan sonraki döneme dair net bir bakış açısına sahip değillerdi.

tüm bunlar ihvan’ı başkanlıkları kazandıkları ilk günden itibaren içine girdikleri siyasi tehlikenin kaynağına götürdü. arap siyasi sistemi çerçevesinde ve kurumları kapsamında çalışmanın keyfi olmadığını ve parlamenter çalışma pratiğinin yoğun bir çabayı, yorulmak nedir bilmeyen bir çalışmayı, geniş bir ufku ve olgun bir deneyimi gerektirdiğini çok geç anladılar. üstelik konu devlet başkanlığı gibi bir makamla ilgiliydi. bu makam, devlet başkanını ve mensubu olduğu çevreyi, halkın ve ümmetin güvenilir insanları, karşılaştıkları tüm sorunların çözümünün ve mücadelesini vermenin sorumluları kılmaktadır. 

ihvan’ın siyasi düşüncesini derinden çürüten sebep, vakıayı anlamamaya yoğunlaşan yanlış değerlendirme, siyasi deneyim zayıflığı, devlet ve kamu işlerinin idaresinde güçsüzlük ve deneyimsizlik, bölgesel ve uluslararası çevrenin ve farklı denklemlerinin iç yüzü ve etkileri hakkındaki cehalette saklı.  

buradan hareketle beklenenden daha hızlı şekilde son bulan ihvan iktidarının genel özelliği, başarısızlık ve kafa karışıklığı oldu. yanlış kararlar, performanslarını ve hareket alanını çokça gölgeledi. bu da rakiplerine 'halk iradesi devrimi' adı altında darbe yapmak ve saldırmak için bahane oldu.

son olarak yeniden bir durum değerlendirmesi yapması, vakıa ile baş edebilecek, eksiklikleri giderecek ve sorunlarla mücadele edebilecek yeni siyasi, fikri ve sosyal bir ortam başlatması için ihvan’ın önünde hâlâ fırsat var. buradaki kriter, önemi ve hassasiyeti ne boyutta olursa olsun mevki ve makamların kaybında değil, projenin selametinde, programın sağlıklı işlemesinde, titiz çalışmada, hedef ve uygulamanın samimiyetinde, aşırı partizanlığın ayrıştırılması, performans ve uygulamada, sağduyunun işletilmesinde saklıdır. 

mumin besisu, filistinli gazeteci ve yazar. 

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Mumin Besisu

filistinli gazeteci ve yazar. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;