Görüş

Irak seçimleri ve Bağdat-Ankara gerilimi

Bağdat tarafından 2010 seçimlerinde Sünnicilik yapmakla suçlanan Ankara, 2014 seçimlerine giderken bu sefer de Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile kurduğu iyi ilişkilerden dolayı eleştiriliyor.

Maliki, daha önce yerlerini terk eden askerlerin yerlerine dönüp savaşmaya başlamamaları halinde idam cezasına çarptırılacağını duyurmuştu. [Fotoğraf: EPA-Arşiv]

2003 yılındaki abd’nin işgalinin ardından çok sarsıcı bir alt-üst yaşayan irak’ta, 30 nisan 2014 tarihinde üçüncü kez parlamento seçimlerine gidiliyor. başbakanlık koltuğunda 2005’ten beri nuri maliki oturuyor.

2005'ten beri irak ve orta doğu'da çok önemli gelişmeler yaşandı. bu süre zarfında en öne çıkan gelişmeleri şu şekilde özetleyebiliriz:

1) 2003’ten beri irak’ta işgalci güç olan amerikan askerleri 2011 sonunda irak’tan çekildi.

2) 2011 başında arap orta doğusu'nu etkisi altına alan ve arap baharı olarak adlandırılan halk hareketleri başladı.

3) suriye’de dördüncü yılına giren kanlı iç savaş, başta suriye olmak üzere arap coğrafyası, islam dünyası ve bölgeyi zehirlemeye devam ediyor.

4) irak'taki mezhepsel ve etnik ayrışma/çatışma yoğunlaşıyor.

5) iran’ın nükleer programı çerçevesinde iran-batı/abd yakınlaşma sürecine girildi.

yukarıda saydığımız nedenler, irak seçimlerini hem irak hem de irak’ın komşularıyla ilişkileri açısından çok daha önemli hale getiriyor. hiç kuşkusuz, 7 mart 2010 genel seçimlerinde olduğu gibi 30 nisan 2014 genel seçimleri de irak-türkiye ilişkileri üzerinde önemli etki doğuracaktır.

aslında, bağdat-ankara ekseni bağlamında yapılan değerlendirmeler, irak’ın mevcut siyasal yapısından dolayı, iki ülke arasındaki resmin doğru şekilde anlaşılmasını zorlaştırıyor. irak-türkiye ilişkilerini bu noktada bağdat-ankara ilişkileri olarak tanımlamak ve o doğrultuda değerlendirme yapmak çok daha faydalı olacaktır.

mevcut haliyle bağdat’taki maliki yönetimi, irak bölgesel kürt yönetimi ve sünni arapların üzerinde tam yetki kullanmayı başaramıyor. irak’taki siyasi parçalanmışlık, bağdat’ın komşu ülkelerle ilişkilerinde ana belirleyici faktörlerin başında geliyor. doğal olarak, söz konusu siyasi parçalanmışlık, bağdat’ın ankara ile ilişkilerini de fazlasıyla etkiliyor.

2010 seçimlerinde ankara, seküler şii iyad allavi’nin başında olduğu ama çoğunluğu sünni siyasi parti ve oluşumların koalisyonundan meydana gelen irakiye listesi yönünde tavır ortaya koymuştu.

ankara, o dönemde allavi'yi desteklerken esasında siyasal istikrarın sağlanmasında mezhepsel politikaların bir tarafa bırakılıp ortak listelerin oluşmasının önemiyle hareket etmişti. lakin hukuk devleti koalisyonu'nun başında bulunan nuri maliki, ankara’nın tavrını doğrudan kendine yönelik bir hareket olarak algıladı.

bundan dolayı 2010’dan beri bağdat ile ankara ilişkileri tamamen kopmasa da hep gergin bir havada devam etti. suriye başta olmak üzere yakın coğrafyada yaşananlar konusunda da bağdat ile ankara farklı yaklaşımlar sergilediği için ilişkilerdeki kırılganlık daha da arttı.

önceki politikalarının olumsuz yansımalarıyla karşılaşan türkiye, irak'ta artık daha temkinli hareket ediyor.  

by Mehmet Şahin

ankara, bağdat ile açılan mesafeyi kapatmak istiyor

irak'taki 30 nisan 2014’teki seçimler konusunda ankara’nın 7 mart 2010 seçimlerindeki kadar aktif olmadığı görülüyor. 2010 seçimlerinde bir ekibi açıkça desteklemesi yüzünden türkiye, maliki tarafından irak’ın içişlerine karışmak ve sünnicilik yapmakla suçlanmıştı.

abd’nin irak’ı işgalinden sonra ülke siyasetinden dışlanan sünni arapların irak’ın istikrarı için çok önemli olan siyasal sisteme katılımında türkiye'nin yapıcı rolü göz ardı edildi.

ankara'nın bağdat'a yönelik önceki politikalarının olumsuz yansımaları, türkiye’nin irak'ta artık daha temkinli hareket etmesindeki nedenlerin başında geliyor. son dört yıldır gerek irak dahilinde gerekse de orta doğu'nun tümünde mezhepsel ayrışma ve çatışmanın daha da belirgin hale gelmesinin, türkiye’yi iki defa düşündürdüğü gayet açıktır.

bağdat tarafından 2010 seçimlerinde sünnicilik yapmakla suçlanan ankara, 2014 seçimlerine giderken ise irak bölgesel kürt yönetimi ile kurduğu iyi ilişkilerden dolayı eleştiriliyor.

bağdat ile erbil'in yaşadığı sorunlar, bağdat-ankara hattındaki pürüzlerin ortadan kalkmasını ciddi biçimde zorlaştırıyor. özellikle, erbil'in bağdat’ın kontrolü ve baskısından kurtulmak için izlediği enerji politikası, bağdat’ın engeliyle karşı karşıya kalıyor. irak bölgesel kürt yönetimi'nin türkiye üzerinden petrol satışı konusundaki ısrarı, erbil-bağdat hattını mütemadiyen geriyor.

2010’dan beri bağdat-erbil ilişkileri gerginleşirken, ankara-erbil ilişkileri her geçen gün “stratejik” bir noktaya taşınarak tarihinin en iyi dönemini yaşıyor. ankara ile erbil arasında başlayan ekonomik ilişkiler, hemen hemen her alanda gelişme göstererek tahminlerin çok ötesine geçiyor. ankara-erbil ilişkileri ekonomik, siyasal ve kültürel cephelerde hızla gelişirken, ankara-bağdat eksenindeki soğuk hava bir türlü ısınmıyor.

30 nisan 2014 seçimlerinin, hem irak içinde hem irak’ın komşularıyla olan ilişkilerinde önemli bir değişikliğe neden olmayacağı söylenebilir. zira, başta bağdat’ın güçlü siyasi aktörü maliki olmak üzere, irak siyasetini şekillendiren siyasi oluşumların ve aktörlerin söylem ve tavırlarına baktığımızda, seçim sonrasında ciddi bir değişikliğin olmayacağı anlaşılıyor.

aynı durum, ankara-erbil ilişkileri açısından da rahatlıkla söylenebilir. her ne kadar ankara, erbil ile bağdat arasında petrol satışı konusunda yaşanan anlaşmazlığa doğrudan müdahil olmasa da erbil'in pozisyonuna daha yakın durduğu görülüyor. türkiye’nin bu duruşunun, seçimlerin ardından değişmesi beklenmiyor.

seçimlerden mevcut başbakan maliki başarı ile çıkar ve bugüne kadar takip ettiği iç ve dış politik tavrını sürdürmeye devam ederse, ki değişikliğe gitme ihtimali yok denecek kadar azdır- türkiye-irak ilişkilerinde iyi yönde gelişme beklemek çok fazla iyimserlik olur.

iki ülkenin ilişkilerini belirleyen temel konularda, ankara’nın mevcut politik duruşunu devam ettireceği ortadadır. bunların başında, irak bölgesel kürt yönetimi ile yakalanan ilişki düzeyi yer alıyor. yakalanan bu düzey, erbil için olduğu kadar ankara için de büyük önem taşıyor.

erbil, ankara ile kurduğu iyi ilişkiler sayesinde kendine bir çıkış yolu buluyor ve bağdat’ın baskısından kurtulma imkanı yakalıyor. ankara ile iyi ilişki içinde olmak, bir anlamda erbil'in bugünü ve yarınını inşa etmesinde elini fazlasıyla kolaylaştırıyor.

ankara penceresinden bakıldığında, erbil ile ilişkilerin ulaştığı seviyeyi korumak istemesinin üç temel nedeni bulunuyor:

- türkiye'nin kürt sorunu'nu çözmek amacıyla başlattığı çözüm süreci,

- irak bölgesel kürt yönetimi'nin ekonomik potansiyeli,

- türkiye'nin enerji ihtiyacının karşılanması.

erbil-bağdat arasındaki sorunlar çözülmediği müddetçe, ankara-bağdat ilişkilerinin istenilen seviyeyi yakalaması çok zor olacaktır.

türkiye’nin tercih edeceği irak, her zaman siyasal istikrarı yakalamış bir irak olacaktır. her gelişmekte olan ülke gibi türkiye de yakın çevresinde bir istikrar kuşağının oluşmasını arzu eder. 30 nisan 2014 seçimlerinden türkiye'nin temel beklentisi, oluşacak tablonun irak'ın istikrarına katkıda bulunmasıdır.

mehmet şahin, stratejik düşünce enstitüsü başkan yardımcısı, gazi üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü öğretim üyesi ve akademik orta doğu dergisinin eş-editörü. iran, suriye, israil, 2. körfez savaşı konusunda yayınlanmış dört ortak edit kitabı ve 'din-dış politika ilişkisi: abd örneği' (barış kitap basın yayın, 2009) başlıklı bir telif eseri bulunuyor. orta doğu, uluslararası politikada din ve türk dış politikası alanlarında çalışıyor.

twitter'dan takip edin: @teopolitik

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera'nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Mehmet Şahin

stratejik düşünce enstitüsü (sde) başkan yardımcısı, gazi üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü öğretim üyesi ve akademik orta doğu dergisinin eş-editörü. orta doğu teknik üniversitesi (odtü) tarih bölümü'nden mezun oldu. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;