Görüş

Kutuplaşma, gerilim ve Türkiye'nin geleceği

Türkiye’nin gelişme dinamikleri ile bölgesel ve küresel şartlar; Türkiye halklarının ortak çıkarlarının, Türkiye’nin demokratikleşmesiyle geliştirilebileceğini gösteriyor.

Konular: Çözüm süreci, AKP, CHP, MHP, BDP, PKK
Erdoğan'ın Twitter'da 4 milyon 107 bin, Gül'ün 4 milyon 316 bin takipçisi var.

vatandaşlık sorumluluğu taşıyanların kafesteki kuşların çaresizliği ve tedirginliği içerisinde bulunduğu, çocuklarımızın geleceği için de kaygılarımızın artmakta olduğu günlerden geçiyoruz. televizyon ve radyolarımızın kapatılması, taraftar yayıncılığı yapan gazetelerin okunmaması, toplumu ayrıştırıcı enerjilerden korunabilmemizi engelleyemiyor. sürekli kirlenen bir hava oluşuyor. demokratik sistemin en önemli araçlarından olan seçimler süreciyle kesişen şartlarda, insanlar siyasi aidiyetlerini muhafaza etseler dahi şaşkın ve çaresiz görünüyorlar.

toplumsal dinamiklerin, insani değerleri yakalamada sürekliliğe sahip şekilde değişime ve gelişime açık pozitif potansiyeli vardır. bu potansiyele rağmen türkiye’deki siyasetlerin yetersizliklerinden kaynaklanan sorunlar, toplumsal ve bireysel vicdanlarda sessiz çığlıklara dönüşüyor. vatandaşlık yanında bireysel ve toplumsal sorumluluk duygusu, siyasi iktidar sorumluluğunu alan ve/veya sorumluluk alma mücadelesine giren siyasetler ve güçler karşısında, demokratik, meşru itiraz ve denetim hakkının kullanılmasının acil bir durum kazandığı, yeni bir sürecin önemine dikkatleri çekiyor.

türkiye’nin objektif ve sübjektif şartları

30 mart 2014 yerel seçimlere; genel olarak siyasi partilerin kamplaştırıcı, saflaştırıcı, insani ve evrensel değerlerden uzaklaştırıcı söylemleriyle giriyoruz. 17 aralık 2013’teki gelişmelerle başlayan siyasi iktidar içi mücadele; demokratik zihniyet, demokratik kültür, hukuk devleti, adalet dağıtan yargı, eşit vatandaşlık, kuvvetler ayrılığı gibi gelişmiş demokrasilerde tartışılması dahi hoş karşılanmayan kavramlar ve uygulamalardaki derin kırılganlıkları, yetersizlikleri sergiliyor.

mesele, türkiye demokrasisinin standartları ve kurumsal yapılarının işlevselliği ile bağlantılı olarak ele alınması gereken bir konu olarak güncellik kazanmıştır. gelişmeler, siyasi istikrarsızlığa paralel olarak negatif ekonomik etkileşimleri ortaya çıkarıyor. demokrasisini zenginleştiren ve güçlendiren bir türkiye’nin, son birkaç yılda kazandığı uluslararası itibar, güven ve örnek alınma görüntüsünü zayıflatan somut gelişmeler ise düşündürücüdür.

fethullah gülen’in öncülüğündeki hizmet hareketi ile bağlantı kurulan somut iddialar, kabullenilemez bir yapıyı işaret ediyor. sistemli yargısız dinlemeler, önemli makamların kripto çözümleri, sahte delillerle muhakeme yapılması iddiaları, akıl almaz bir durumun göstergelerindendir. ayrıca yasal ve yasal olmayan delil ve belgelerle ortaya çıkan yolsuzluk, rüşvet, kara para aklama, nüfuz suiistimali gibi iddiaların cevaplandırılmaları husussunda karşılaşılan tereddütler de, sistem, rejim ve bürokrasi meselesinin yanı sıra, siyasette, yönetimde etik değerler sorunsalını karşımıza çıkarıyor.

böylesine geniş boyutlu sorunlar yumağı karşısında, sorunun dış güçlerle bağlantısı iddiaları araştırılırken, öncelikli meselenin bünyesel temel sorunları ile sebep ve sonuçlarından uzaklaşılmamasının, şekillendirilen devlet politikası içerisindeki önceliği de vurgulanmalıdır. iktidar içi savaşın doğurduğu yeni siyasi ittifaklar kurulması arayışları ise kısa vadeli çıkar dayanışmaları karşısında, demokrasi ve hukuk cephesine duyulan acil ihtiyacı ön plana çıkarıyor. siyasi partilerimizin bu konuda göstermeleri gereken hassasiyet, gelişmelerin muhtemel sonuçları bakımından önem taşıyor.

konjonktürle bağlantılı gelişmelere göre çıkarılan yasalar ve yapılan düzenlemeler sonucu gündeme gelen tahliyeler, özgürlük hakları ve hukukun temel prensiplerini ihlal eden şartların ortadan kaldırılması için desteklenmelidir. ancak organize cinayet faillerinin ivedilikle salıverilmesini, toplumsal vicdanın kabullenemediğini de görebilmeliyiz. keza, somut askeri vesayet süreçleriyle ilgili olarak, kurumsal ve bireysel düzeyde ciddi bir özeleştiriye henüz rastlanılamaması da dikkat çekiyor. türkiye’nin eksik demokrasisinin yarattığı sonuçların vahameti karşısında, askeri-yargı-bürokrasi gibi her türlü vesayeti reddederken, siyasetin de vesayetçi yaklaşımlarına karşı çıkılması, demokratik ve hukuki haklardandır.

söz konusu objektif gelişmeler, tarihsel ve konjonktürel derinliği olan sübjektif şartları da etkiliyor. laik-dindar, müslüman-hristiyan, sünni-alevi, türk-kürt, türk-yabancı, azınlıklar, farklılıklar gibi hak ve yaşam tarzlarından kaynaklanan sorunların, eşitlik içerisinde çözümlerinin geciktirilmesi ile siyaset araçları olarak kullanılabilme şartlarının sürmesi, toplumsal hassasiyetlere ve kırılganlıklara derinlik ve devamlılık kazandırıyor.

hizmet hareketi’nin sosyolojik gerçekliği karşısında yapılacak yanlışlıkların ( kürt sorunu'nda olduğu gibi) yeni psikolojik ayrışmalar yaratabilme tehlikesi var. bireysel, somut örgütlü suçlar ile gönül-hizmet dayanışması içerisinde olanların ayrıştırılması, siyaset, idare ve yargının görevlerindendir. insani, bütünleştirici, hukuki ve evrensel değerler çerçevesinde siyaset üretimi ile yeniden yapılanma ve yaklaşımlara bağlılığın, topyekûn psikolojik kırılganlıklar ve travmatik yapıların yegane çözümü olduğunu türkiye pratikleri canlı örneklerle ortaya koyuyor.

siyasette kurumsal ve bireysel nitelik

türkiye’nin siyaset yelpazesindeki boşluklar varlığını koruyor. toplumsal dinamiklerin hak taleplerinin yarattığı demokratik potansiyelin sürekliliğine rağmen, siyasi partilerimizin niteliksel yetersizlikleri, temel sorunlarımıza devamlılık kazandırıyor. değişen ve gelişen ulusal ve küresel şartlara uyum sağlayamayan siyasetlerin demokratik olmayan yapılarının, çözümler için yol açıcı siyaset üretimleri yetersiz kalıyor. siyaset-toplum, siyaset-devlet ilişkilerine dair ataerkil değer yansımaları ise 21. yüzyıl değerleriyle çelişen, çatışmacı sorunlar üretebiliyor.

iktidardaki adalet ve kalkınma partisi (akp), yakaladığı demokrat merkez partisi olabilme şansını, 2010 ve sonrası politikalarında nitelikli demokratikleşme ve kurumsallaşmaya süreklilik kazandıramadığı için zayıflatmış görünüyor. anamuhalefet cumhuriyet halk partsi (chp), değişim arayışlarına girse de yeterli özeleştiriyi yapıp çağdaş bir sosyal demokrat parti haline gelerek alternatif olamaması nedeniyle siyaset boşluğu derinleşiyor. milliyetçi hareket partisi (mhp), sınırlı potansiyelini yitirmiyor ama milliyetçi yaklaşımlarıyla türkiye'nin sorunlarını çözüm şartlarının uzağına düşüyor. barış ve demokrasi partisi- halkların demokratik partisi (bdp-hdp) ekseni ise türkiye demokrasisinin gelişimi ve çözüm süreci'nde, oynayabileceği rollerin ağır sorumluluğu altında türkiye partisi olabilme mücadelesi veriyor. diğer sağ ve sol siyasi hareketlerin kitlesel karşılıklarının yokluğu, yeni oluşum ve ittifaklar kurulmasının koşullarını da güçleştiriyor.

siyasal hayatımızda öne çıkan bir temel mesele de, siyasi partiler ve aktörler arasında asgari ve azami müşterekler zemininde demokratik ittifaklar oluşturulmasında gösterilen zafiyetlerdir. yeni bir anayasa yazımında gerçekleştirilemeyen işbirliği şartlarının sonuçlarını, bedeller ödeyerek yaşıyoruz.

akp'nin iktidar olma sorumluluğu

türkiye cumhuriyeti devleti, osmanlı imparatorluğu’nun devamıdır. devralınan osmanlı mirası ile cumhuriyetin kazanımları ve devam edegelen sorunlar, ortak tarihimizin, dönemsel gelişmelerin, türkiye siyasetlerinin ve kurumsal yapılarının performanslarının müşterek neticeleridir. toplumun sahip olduğu demokratik değişim ve gelişme potansiyeli, 21. yüzyıldaki evrensel değerlerle siyaset üreten ve kapsayıcı olabilen iktidarlara ve siyasi güçlere, sorunları çözebilme şansını sunuyor. akp’nin gittikçe kapsayıcı olmaktan uzaklaşan, muhafazakar kitleyi konsolide edebilme şartlarını zorlayan siyasi yaklaşımlarının girdiği çıkmazı görmek ve göstermek durumundayız.

siyasal islam düşünce ve pratiğinin, söylem düzeyinde kalsa bile, 21. yüzyıl şartlarında türkiye potansiyelinde uygulanmasının mümkün olmadığı anlaşılmıştır. akp’nin çoğunluk partisi olarak hitap ettiği muhafazakâr kitlenin artan demokratikleşme talepleri dikkate alındığında, ülkenin demokratikleştirilmesi ve yeniden yapılandırılmasında oynayabileceği roller, önemini artırarak koruyacaktır. akp, taşıdığı yükün ağırlığını dikkate alarak, söylemde ve eylemde demokrat, hukuki, insani, kapsayıcı yeni bir siyasi tavrı üretme ve pratiğe geçirme gibi tarihi bir sorumluluk ve görevle karşı karşıyadır. bu durum, akp’nin yanı sıra, diğer türkiye siyasetleri için de bir sınav ve toplumsal vicdanın beklentilerindendir.

kürt siyasetinin rolü ve önemi

türkiye siyasetinde ve toplumsal algısında, kürt siyasetinin yeri de genişliyor. süreçlerin değişim, gelişme dinamikleri, ulus devlet modelinin uygulama ve siyaset üretimi yetersizlikleri, bölgesel ve küresel çıkar çatışmalarının etkileri ile eksik demokratikleşme şartlarının yarattığı sorunlar bütünü içerisinde meseleye yaklaşılması, çözümleyici sonuçları ortaya çıkarabilecektir.

pkk lideri abdullah öcalan’ın 21 mart 2013 nevruz açıklaması, türkiye tarihinde çok önemli pozitif bir kırılma noktasıdır. akp iktidarının, bu çağrının yapılması ve pratiğe geçirilmesinde sağladığı katkı ve ortaya çıkardığı siyasi irade, türkiye’nin en öncelikli temel sorununun çözüm süreci'ni başlatan aktör olarak tarih sayfalarındaki yerini almıştır. öcalan’ın, örgüt bütünlüğüne de kabul ettirerek silahlı mücadele döneminin kapandığını, demokratik mücadeleyle sorunların çözülmesi gerektiğine işaret eden açıklaması, çözüm için yeni, zorlu bir süreci başlattı. ve bdp-hdp-pkk ekseninde siyaset üreten bir yapıya da yeni bir kimlik ve anlam kazandırmıştır.

nitelikli demokratikleşme ve yeniden yapılanmanın, türkiye’nin eksik demokrasi şartlarında karşılaştığı güçlükler ise öncelikli sorunlarımızdandır. bu durum, sadece akp iktidarı ve kürt siyaseti ilişkileri bakımından değil, öncelikle chp’nin de içerisinde bulunduğu, tüm demokratik siyasi aktörlerin ortak meselesi olabilmek gibi kaçınılamaz özelliğe sahiptir.

türkiye’nin gelişme dinamikleri ile bölgesel ve küresel şartlar; türkiye halklarının ortak çıkarlarının, türkiye’nin sürekli ve nitelikli demokratikleşmesi ve kurumsallaşmasıyla geliştirilebileceğini gösteriyor. çözüm süreci'nde; demokratikleşmedeki yetersizlikler, meseleye iç politikadaki çıkar hesaplarıyla yaklaşılması ve kapsayıcı demokratik ittifaklar oluşturulmasından uzaklaşan tutumlar, yeni riskleri ve engelleri ortaya çıkarıyor.

bdp-hdp-pkk ekseninin; bdp-hdp’ye de siyasi, hukuki, toplumsal meşruiyet kazandırıcı açılımlarında süreklilik, siyaset-toplum ilişkilerinde niteliksel yaklaşımlar, sorunların çözümlerine paralel olarak türkiye’nin genel demokratikleşme süreçleri bakımından öncelikli fırsatlar ortaya çıkarıyor. kürt sorunu'nun çözülmesi ve pkk’nın silahsızlandırılmasında, çeşitli sebeplerle ortaya çıkan ve çıkabilecek gecikmeler ve kesintiler, türkiye’nin iç ve dış siyasal-ekonomik-askeri gelişmelerin taşıdığı hassasiyetler çerçevesinde, yeni riskleri ve krizleri taşıdığı gerçeğinden de uzaklaşılıyor.

türkiye’nin demokratikleşme süreci ve içerisinde bulunduğumuz koşullar, kürt siyaseti ile demokratik güçlerin, muhtemel provokasyonlara karşı çok hassas olmaları gibi bir sorumluluğa dikkatleri çekiyor. asker yada sivil görüntülü, yeni vesayet sistemleri arayışı içerisinde olanlara karşı tüm demokratların, güç birliği oluşturabilmeleri ihtiyacının ehemmiyeti artıyor.

21 mart 2014 nevruz vesilesiyle yapılacak açıklamaların, toplumsal kaygıların yoğunlaştığı bir ortamda, türkiye halkları ve türkiye demokrasisi için, güven tazeleyebilmesi, çözüm sağlayıcı yeni açılımların kapısını açacaktır.

cevat öneş, 1966-2005 yılları arasında milli istihbarat teşkilatı'nda görev yaptı ve istihbarattan sorumlu müsteşar yardımcılığı'ndan emekli oldu. türkiye ekseni - tabular yıkılıyor isimli bir kitabı bulunuyor.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Cevat Öneş

milli istihbarat teşkilatı (mit) eski müsteşar yardımcısı. istanbul erkek lisesi ve istanbul üniversitesi hukuk fakültesi mezunu. 1966-2005 yıllarında mit'te görev yaptı ve istihbarattan sorumlu müsteşar yardımcılığı pozisyonundan emekli oldu. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;