Görüş

Suriye'de Amerika-Rusya işbirliği mümkün mü?

Putin'in Suriye'ye müdahalesi, 2015 yılında Rus dış politikası açısından bir dönüm noktası oldu. ABD, IŞİD'i alt etmek için Rusya ile işbirliğine gitmeye çalışmalı; ancak bunu yaparken, başarı olasılığına dair hayale kapılmamalı ve başarısızlığın yaratacağı sonuçları da ciddi şekilde dikkate almalı.

Eski Büyükelçi Michael McFaul'a göre, Rusya ile uzun vadeli işbirliği hedefine ulaşabilmek için öncelikle kısa vadeli birçok meselenin çözülmesi şart. [Fotoğraf: Getty Images]

rusya devlet başkanı vladimir putin'in suriye'ye müdahale kararı, 2015 yılında rus dış politikası açısından bir dönüm noktası oldu. son 15 yılda, iç ve dış politika hedeflerine ulaşmak için askeri güç kullanımını giderek arttıran putin, önce çeçenistan (1999), sonrasında gürcistan (2008) ve ukrayna'yı (2014) işgal etti. rus liderin suriye hamlesi de moskova'nın gittikçe agresifleşen dış politikasının mantıken bir sonraki önemli adımıydı.

rusya ile işbirliği için abd ve müttefiklerinin de bir takım taahhütlerde bulunması gerekiyor. öncelikle, abd'den para ve silah desteği alan ılımlı muhalif gruplar, sadece işid ile savaşmaya zorlanmamalı.

by Michael McFaul


ancak suriye'ye yönelik müdahalenin öncekilerden bir farkı var. putin, çeçenistan, gürcistan ve ukrayna'daki askeri harekâtlarının çoğu ülke tarafından kınanacağını hesaplamıştı. suriye'deki müdahalesi konusunda ise uluslararası toplumdan dayanışma ve destek görmeyi umuyor.

kremlin yanlısı yorumculara göre, amerika birleşik devletleri (abd) dışişleri bakanı john kerry'nin bir süre önce moskova'ya yaptığı ziyaret, suriye'de terörle mücadele amacıyla yürütülen askeri müdahalenin rusya'nın uluslararası tecridine son verdiğinin ve sorumluluk sahibi küresel bir güç olarak yeniden saygı görmeye başlamasını sağladığının kanıtı. söz konusu kesimin iddiası şöyle: rusya geri döndü, çünkü dünyanın rusya'ya ihtiyacı var.

çözüm bekleyen kısa vadeli sorunlar

ancak bu tür çıkarımlarda bulunmak için henüz erken. rusya, uzun vadede teröre karşı verilen küresel mücadelenin bir ortağı olabilir. ve prensipte abd, avrupa birliği ve diğer ülkelerin rusya'nın işbirliğini memnuniyetle karşılaması gerekir. pratikte ise rusya ile uzun vadeli işbirliği hedefine ulaşabilmek için öncelikle kısa vadeli birçok meselenin çözülmesi şart.

birincisi, kadim müttefiki beşşar esed'i savunmak için suriye'ye müdahale eden rusya'nın, abd ve başında bulunduğu koalisyon tarafından desteklenen suriye muhalefet güçlerini bombalamayı bırakıp irak şam islam devleti (işid) ile savaşmaya başlaması gerek. rus bombardımanının ilk haftalarında strateji belliydi: iç savaşın tüm üçüncü taraflarını bertaraf et ve böylece dünyayı esed ile işid arasında ehvenişer olanı seçmeye mecbur bırak.

rus bombardıman uçakları bir süre önce birkaç işid hedefine saldırmaya başladı, fakat kremlin'in hava harekâtının odak noktasında hâlâ diğer muhalefet güçleri var. batı ile ortak olabilmek için, rusya'nın bombardıman hedeflerini ciddi şekilde ve daimi olarak değiştirmesi şart.

ikincisi, putin, suriye'de siyasi bir geçiş süreci başlatılmasına yönelik uluslararası çabalara daha fazla katılmalı. esed [suriye'nin başında] kalamaz. belki otoriter yönetimlerden [demokratik yönetimlere] geçiş yapan bazı başka ülkelerde olduğu gibi geçici bir rol üstelenebilir. ama varlığı işid davasına daha fazla gönüllü kazandırmaktan başka bir işe yaramadığı için iktidarda kalamaz.

esed rejimi, suriye'de diğer tüm gruplardan daha fazla insan öldürdü. kendisine bağlı güçler, işid teröristlerine nadiren saldırıyor; askeri operasyonlarını daha ziyade diğer isyancı gruplara yoğunlaştırıyor. dolayısıyla esed, terörle mücadelede faydalı bir müttefik değil.

dahası, suriye hükümeti tarafından gerçekleştirilen askeri operasyonların kurbanlarının büyük çoğunluğunu teröristler değil, siviller oluşturuyor. suriye insan hakları ağı'na göre, esed rejimi, mart 2011-kasım 2015 arasında 181 bin 557 sivili öldürürken, aynı dönemde işid tarafından öldürülen sivil sayısı 1.777. suriye'de amaç iç savaşı durdurmaksa, kimse esed'i uzlaştırıcı bir unsur olarak görmemeli.

putin, rusya'nın esed rejimi üzerindeki nüfuzunun bir göstergesi olarak, öncelikle suriyeli lidere sivilleri öldürmeye son vermesi yönünde baskı yapmalı. putin bu hedefi gerçekleştiremezse, esed'i ya da emrindeki generalleri müzakere masasına oturtabileceğine inanmak için de bir sebep yok.

üçüncüsü, rusya'nın bombardıman yöntemlerini değiştirmesi gerek, zira mevcut yöntem çok fazla sivil kaybına neden oluyor. rusya'nın bu tür saldırıları, youtube'daki cihatçı kanallar için ilham verici görüntüler yaratmaktan öteye gitmiyor, ki bu tam da işid'in istediği şey.

rus bombardımanının ilk haftalarında strateji belliydi: iç savaşın tüm üçüncü taraflarını bertaraf et ve böylece dünyayı esed ile işid arasında ehvenişer olanı seçmeye mecbur bırak.

by Michael McFaul


dördüncüsü, rus medyasının abd'yi işid'e destek vermekle suçlamaya son vermesi gerek. abd, böyle yalan iddialarda bulunan ve amerika'yı düşman gibi gösteren bir ülke ile nasıl güç birliğine gidebilir?

beşincisi, putin, rusya'dan suriye'ye savaşçı akışının önünü kesmeli. rus kaynaklı tahminler bile eylül 2015 itibarıyla 2 bin 400 civarında rus vatandaşının işid'e katıldığını gösteriyor.

son olarak, suriye krizinde faydalı bir ortak olabilmek için rusya'nın ukrayna konusunda abd'den taviz beklemeyi bırakması şart. iki durum arasında böyle bir bağlantı kurmak asla işe yaramaz.

işbirliği için abd ne yapmalı?

rusya ile işbirliği sağlanabilmesi için abd ve müttefiklerinin de bir takım düzenlemeler yapması ve taahhütlerde bulunması gerekiyor. öncelikle, abd'den para ve silah desteği alan ılımlı muhalif gruplar, sadece işid ile savaşmaya zorlanmamalı. bunun yerine kendi askeri stratejilerini tanımlayabilmeli, rejimi müzakereye zorlayabilmek adına esed güçleriyle de savaşabilmeliler. bu grupların, esed saldırısı altındayken işid ile savaşmaları beklenemez.

ikinci olarak, amerikalı yetkililerin, kremlin'i özgür ve adil seçimlerle neticelenecek siyasi bir geçiş süreci için ciddi tutum sergilemesi yönünde sıkıştırması gerek. abd ve diğer ülkeler, otokratik istikrar vaadiyle kandırılamaz. esed diktatörlüğü, son dört yılda sadece ölüm, zorunlu göç ve istikrarsızlık getirdi. bu rejimin gelecekte istikrar üreteceğine inanmak için ortada hiçbir sebep yok.

üçüncüsü, amerikalı liderler, abd'nin ukrayna'ya yönelik desteği ile suriye'de rusya ile işbirliğinin iki ayrı konu olduğunu net bir şekilde ortaya koymalı. zira muğlak sinyaller vermek hiçbir işe yaramaz.

son olarak, abd'li liderler başarılı bir işbirliği ihtimalinin zayıf olduğunu da gerçekçi bir şekilde göz önünde bulundurmalı. rusya'nın bölgeye yönelik hava operasyonunun niteliğinde pek bir değişiklik olmadı; moskova'nın siyasi geçiş sürecini destekleme sözü de yeni bir şey değil. daha önce rusya'nın da dahil olduğu iki uluslararası barış girişimi (cenevre i ve cenevre ii) başarısızlıkla sonuçlandı.

abd, önümüzdeki dönemde işid'i alt etmek için rusya ile işbirliğine gitmeye çalışmalı; ancak bunu yaparken, başarı olasılığına dair hayale kapılmamalı ve başarısızlığın yaratacağı sonuçları da ciddi şekilde dikkate almalı.

michael mcfaul, amerika birleşik devletleri'nin eski rusya federasyonu büyükelçisi ve standaford üniversitesi freeman spogli enstitüsü direktörü.

twitter'dan takip edin: @mcfaul

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.

 

Michael McFaul

Michael McFaul

amerika birleşik devletleri'nin eski rusya federasyonu büyükelçisi ve standaford üniversitesi freeman spogli enstitüsü direktörü. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;