Görüş

Tunus’ta başarının anahtarı uzlaşı

Nida Tunus bünyesindeki siyasal çeşitlilik, parti içi bütünlüğün korunmasını zorlaştıracak. Seçimler öncesinde, Nahda karşısında başarıya ulaşmak için güç birliği yapan farklı siyasi grupların, seçim sonrasında Nida Tunus ile yollarını ayırma potansiyeli akılda tutulmalı.

Baci Kaid Sipsi liderliğindeki Nida Tunus'un Raşid Gannuşi liderliğindeki Nahda'nın önüne geçerek zafer kazanması, beklenmeyen bir sonuçtu. [Fotoğraf: AA]

tunuslular, 26 ekim 2014 günü, ülkenin yaklaşık 3 yıllık geçiş dönemini sona erdirecek parlamento seçimleri için sandık başına gittiler. seçime katılım yüzde 62’ye ulaşırken, resmi olmayan sonuçlara göre yeni parlamentonun 217 sandalyesinin yarıdan fazlası, nida tunus ve nahda partileri arasında paylaşıldı. nida tunus yüzde 39 ile 84 sandalye kazanıp seçimleri ilk sırada tamamlarken, nahda yüzde 32 ile 69 sandalye kazanarak ikinci sıraya yerleşti.

seçmenin iki parti etrafında yoğunlaşmasına rağmen, hare kotası sistemi nedeniyle yeni parlamentoda, tıpkı 2011 sonrası oluşan kurucu meclis gibi, çok sayıda parti temsil edilecek. nitekim nida tunus ve nahda dışında 15 parti, koalisyon ve bağımsız liste 63 milletvekili ile parlamentoda temsil hakkı kazandı.

mevcut tabloda bir partinin tek başına hükümet kurması mümkün olmadığından küçük partiler ile bağımsız adaylar, koalisyon hesaplarında kilit rol oynayacak. 2011 sonrası dönemde karşılaşılan tüm zorluklara ve krizlere rağmen siyasetin başat yöntemi olarak kalmayı başaran diyalog ve uzlaşı, arap baharı’nın umutlarını taze tutan tunus’un başarısının en önemli iki unsuru. 

tunus’tan çıkarılacak dersler

parlamento seçimlerinin gerçekleştirilmesiyle tunus’ta demokratikleşme sürecinde ileriye dönük önemli bir adım atıldı ve demokratik usullerin ülkede siyaset normu haline gelmesi açısından önemli bir siyasi eşik aşıldı. 2011 seçimleriyle ülkede başlayan yeni siyasal düzene geçiş dönemi, 2014 parlamento seçimleri ile tamamlanarak yeni sistemin normalleşmesinin önü açıldı.

bu nedenle tunus’un elde ettiği başarı, bölgenin dönüşümü açısından pek çok öğretici dersi barındırıyor. siyasetin normalleşmesi, otoriter rejim-devlet bağının kırılması, sivil toplum örgütleri’nin (stk) ülkede arabulucu-destekleyici bir rol oynaması ve krizlerin uzlaşı ile çözülmesi, tunus’un başarısında en etkili rol oynayan dört temel unsur.

arap baharı’nın etkilediği diğer örneklerde karşılaşılan en büyük zorluk, geçiş dönemi sırasında sokağın siyaseti etkilemeyi sürdürmesiydi. ancak tunus’ta dönüşüm süreci kurumsallaştırılıp sokak dinamiklerinden soyutlandı ve görece istikrar sağlandı.

by Nebahat Tanrıverdi

arap baharı’nın etkilediği diğer örneklerde karşılaşılan en büyük zorluk, geçiş dönemi sırasında sokağın siyaseti etkilemeyi sürdürmesiydi. ancak tunus’ta dönüşüm süreci hızla kurumsallaştırılıp sokak dinamiklerinden soyutlandı ve görece istikrar tesis edildi. muhaliflerin, stk’ların ve gençlik hareketlerinin geçiş sürecine katılımını sağlayan pek çok komisyon kuruldu.

tunus'ta sokak siyasetinin gücü kırılarak siyasi mücadele alanının sokaktan siyasi kurumlara kayması sağlandı. ayrıca troyka hükümetinin büyük ortağı nahda’nın, tüm eleştirilere rağmen, süreç boyunca izlediği kapsayıcı politikalar, özellikle selefi grup ve partileri siyasi sürece dahil etme çabaları, tunus siyasetinin radikalizm sarmalına sürüklenmesini engelledi.

tunus’taki başarının ardında yatan bir diğer önemli faktör, devlet kurumlarının rejimle olan bağlarının kırılmasıydı. devlet kurumlarının köklü yapısal reformlardan geçmesi, hâlâ en önemli gündem maddesi olmaya devam ediyor. ama rejimin dayandığı iki önemli kurum olan siyasi polis ile demokratik anayasal birlik partisi’nin kapatılıp mal varlıklarına el konulması, güvenlik elitleri ve rejim partisinin yeniden güç kazanmasını önemli ölçüde engelledi.

tunus’ta otoriter direnç kırılarak yeni aktörlerin dönüşüm sürecinde etkinleşmesinin yolu açıldı. nahda, cumhuriyetçi kongre ve ettakatol partilerinden oluşan troyka hükümeti, otorite boşluğunu doldurarak geçiş sürecini başarıyla idare etti. lakin troyka hükümetinin bu başarısı, ekonomik sorunların ve siyasi krizlerin gölgesinde kaldı.

tunus’un başarısına arabuluculuk yaparak ve müzakere sürecine yönelerek önemli katkılarda bulunan stk’lar, hem kutuplaşmanın tarafı olmayarak çıkan krizlerin genişlemesini engellediler hem de muhalefet ile troyka hükümeti arasında görüşmelere kurumsal destek verdiler.

2013 yılında şükrü belayid ve muhammed brahmi’nin öldürülmelerinin tetiklediği siyasi krizler ve muhaliflerin geri adım atmamasıyla tıkanan süreç, ülkenin en eski sendikal örgütü olan ugtt, tunus işadamları derneği utica, tunus insan hakları ligi ve avukatlar birliği gibi sivil toplum örgütlerinin arabuluculuğuyla çözülebildi.

krizlerin siyasi kutuplaşmaya rağmen uzlaşıyla çözülmesi, tunus’un başarısındaki en ayırıcı unsur. ne nahda partisi ne de laik muhalif partiler, siyasi krizi tek başlarına çözecek ve karşı tarafı siyasi sürecin dışına itebilecek güce ve kapasiteye sahip. bu durum, önümüzdeki dönemde de geçerli olmaya devam edecek. dolayısıyla çözümsüzlük, tüm tarafların kaybetmesi riskini artırırken uzlaşıyı da tüm tarafların kazandığı bir seçenek haline getiriyor.

uzlaşıya giden yol: koalisyon

26 ekim seçimlerindeki en çekişmeli rekabet iki kutup, yani nahda ile nida tunus arasında yaşandı. hâlihazırda nahda, nida tunus başta olmak üzere tüm siyasi partilerle koalisyon oluşmaya hazır olduğunu açıkladı. esasen nahda’nın bu açıklaması, seçim kampanyasında ön plana çıkan hususlardandı. seçim kampanyasını nahda karşıtlığı üzerine inşa eden nida tunus’un ise koalisyon çalışmalarında sol kanat siyasi partilere yüzünü dönmesi daha yüksek bir olasılık.

tunus’un seçim sonrası geleceğine yönelik en baskın görüş, nahda ve nida tunus arasındaki muhtemel siyasal islam-laiklik geriliminin artacağı yönünde. ancak sol siyasetten eski rejim partisine kadar farklı siyasi eğilim ve isimleri çatısı altında toplayan nida tunus, kendi içinde çok daha fazla kriz potansiyeli barındırıyor.

öncelikle bu seçimin, bilhassa nida tunus’un başarısının tunus siyasetine en önemli etkilerinden biri, siyasi yasakların gevşetilmesiyle eski rejim bağlantılı siyasetçilerin- ki ülkede düsturcular olarak anılıyorlar- aktif siyasete geri dönmeleri. o isimlerin geri dönüşü, eski rejimin canlanması korkularını besleyecek. ve gerek nida tunus gerekse de muhtemel koalisyon hükümetinde çekişmelerin yaşanmasına sebebiyet verecek. 

ayrıca nida tunus bünyesindeki siyasal çeşitlilik, parti içi bütünlüğün korunmasını zorlaştıracak. seçimden önce, eski rejim partisi üyeleri ile sol ve liberal partilerin üyeleri arasında bir kriz fay hattının varlığını gösteren anlaşmazlıklar yaşanmıştı. nahda karşısında başarıya ulaşmak için güç birliği yapan birbirinden farklı bu siyasi grupların, seçim sonrasında nida tunus ile yollarını ayırma potansiyeli akılda tutulmalı.

sonuç itibarıyla tunus siyasetinde önümüzdeki döneme, siyasi ittifaklar ve uzlaşma damgasını vuracak. seçim sonrası hükümet kurma çalışmalarında kazanan tarafı da uzlaşabilme kabiliyeti belirleyecek.

nebahat tanrıverdi yaşar, ortadoğu stratejik araştırmalar merkezi (orsam) araştırmacısı. erzincan'da doğdu. hacettepe üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi uluslararası ilişkiler bölümü'nden mezun oldu. orta doğu teknik üniversitesi orta doğu araştırmaları bölümü'nde hazırladığı "reconsidering durability of authoritarian regime and possibilities of democratization in tunisia" başlıklı teziyle yüksek lisansını tamamladı. tunus, libya ve mısır üzerinde araştırmalarını yoğunlaştıran tanrıverdi, orta doğu teknik üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü'nde doktora çalışmalarını sürdürüyor.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Nebahat Tanrıverdi

nebahat tanrıverdi yaşar, ortadoğu stratejik araştırmalar merkezi (orsam) araştırmacısı. erzincan'da doğdu. hacettepe üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi uluslararası ilişkiler bölümü'nden mezun oldu. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;