Görüş

Ukrayna krizinde sürdürülebilir çözüm uzak

Bugün Ukrayna müzakerelerinin, Bosna Savaşı sonrasındaki gibi uzun vadeli çözüm yerine ancak kısa ömürlü ateşkesler üretmeye mahkum olmasının nedenlerinden biri, Batı ve Rusya'nın net stratejik hedefler yerine birbirlerine ders verme güdüsüyle hareket etmeleri.

Krastev ve Holmes, Putin kadar Batılı liderlerin de Ukrayna krizinde ders verme kaygısıyla hareket ettiklerini ifade ediyorlar. [Fotoğraf: AP]

ukrayna'da devam eden karışıklık, sıklıkla 1990'ların başındaki yugoslavya krizi ile karşılaştırılıyor ve esasında iki olay arasında pek çok benzerlik söz konusu. fakat ukrayna hükümeti ile rusya destekli ayrılıkçılar arasındaki çatışmanın niçin hâlâ sürdüğü ve şiddeti giderek artan bu acımasız savaş bir yılı geride bırakırken çözümün niçin hâlâ bu kadar uzak bir ihtimal olduğu hususuna gelince, aradaki farklar daha bir önem kazanıyor.

rusya devlet başkanı vladimir putin'in ukrayna'da uyguladığı taktikler, dönemin sırbistan cumhurbaşkanı slobodan miloseviç'in yugoslavya federasyonu'nun dağılma sürecindeki taktiklerine benziyor. putin'in ikinci dünya savaşı (1939-45) referanslarını propaganda aleti yaparak yoğun bir rus milliyetçiliğini körüklemesi, genellikle miloseviç'in 1990'ların başında sırplar arasında hırvat karşıtlığını uyandıran dezenformasyon kampanyalarının birebir aynısı olarak görülüyor.

putin de, miloseviç de denetim altına almak istedikleri ülkelerde önce etnik soydaşlık kavramını güçlendirip, ardından da soydaşları koruma kisvesi altında buraları askeri işgal yoluna gitti. her iki lider de başka bir ülkenin sınırları içinde kendi kendine ilan edilmiş "cumhuriyetler" kurulmasını sağladı.

aradaki benzerlikler göz önünde bulundurulduğunda, pek çokları batılı güçlerin ukrayna konusunda da yugoslavya krizine benzer bir yaklaşım benimsemesi yani kiev'e "öldürücü askeri savunma silahları yardımı" yapılması gerektiğini öne sürüyor. nitekim bosna savaşı'nı (1992-95) sona erdiren dayton anlaşması'nın ancak amerikalıların hırvatları ve bosnalı müslümanları silahlandırma kararı almasının ardından imzalanabildiği dile getiriliyor.

fakat tabii ki putin'in rusya'sını, miloseviç'in sırbistan'ı ile bir tutamayız. rusya, tarihe düşülmüş bir dipnot ya da küçük bir balkan ülkesi değil; ukrayna'nın ne kadar ağır silahlarla donatılırsa donatılsın karşısında askeri açıdan şansının olmadığı, nükleer bir büyük güç. bu bağlamda bakılacak olursa, ukrayna'ya silah tedarik etmek, putin'i yaklaşımını gözden geçirip kalıcı barışı desteklemeye zorlamak şöyle dursun, daha fazla kan dökülmesine yol açar.

değişen jeopolitik koşullar

dahası, son 20 yılda jeopolitik koşullar ciddi biçimde değişti. yugoslavya savaşı döneminde, batı dünyası hem ahlaki açıdan üstün konumda hem de soğuk savaş'ta elde ettiği zafer nedeniyle yenilmez olarak algılanıyordu.bugün ise batı bir gerileme içinde görülürken, abd'nin küresel bir lider olarak meşruiyeti de sorgulanır hale geldi.

bu açıdan, almanya başbakanı angela merkel, ukrayna'nın silahlandırılmasına karşı çıkmakta haklı. fakat alman lider, ruslarla yürütülen müzakerelerden dayton anlaşması gibi kalıcı bir çözüm çıkacağını sanarak yanlıyor. zira ukrayna ve yugoslavya temelden farklı iki örnek. yugoslavya, avrupa açısından daha geniş ölçekli sonuçlar doğuran yerel bir kriz yaşamıştı. ukrayna ise yerel sonuçlar doğuran bir avrupa krizinin içine batmış durumda.

miloseviç'in bariz bir stratejik hedefi vardı: büyük sırbistan'ı kurmak. bunun için bölgenin sınırlarını yeniden çizmek veya en azından sırbistan özeli dışındaki sırp nüfus yoğunluklu bölgelere özerklik sağlayan bir anlaşma yapmak istiyordu. balkan çatışmalarını sona erdiren müzakereler, kesinlikle haritalara odaklanıldığı için mümkün olmuştu.

putin açısında ise stratejik anlamda kırım'ın ilhakı yeterli oldu. rus lider artık haritalar üzerindeki çizgileri yeniden çizmekle ilgilenmiyor. yaptığı hamlelere esasen (rusya açısından stratejik önemi fazla olmayan) donbas bölgesini ilhak etme, kırım'a bir kara koridoru açma veya donmuş bir kriz yaratma kararlılığı yön vermiyor.

putin'in ukrayna'ya hâlâ müdahil olmasının altında yatan sebepler görünürde büyük ölçüde pedagojik. kendisine tepeden bakan batı ve bu kulübe girmek için yanı tutuşan ukraynalılara bir mesaj veriyor.

batı açısından mesaj şu: putin, arka bahçesine karışılmasına müsamaha göstermez. putin'in bakış açısına göre, batı, baltık devletleri hariç, sovyetler birliği sonrası tüm alanı rusya'nın özel nüfuz sahası olarak görmeli. (çin'in – özellikle de cumhurbaşkanı şi cinping'in ekonomi vizyonu açısından kilit önem taşıyan orta asya'da – böyle bir tertibi kabullenmeyeceğinin kremlin tarafından tahmin edilememesi ise putin'in stratejik hesaplarında kafa karıştırıcı bir yanılgıyı işaret ediyor.)

ukrayna'ya – ve bilhassa da yeni kiev hükümetine – verilen mesaj ise ülkenin en azından mevcut sınırları içerisinde rusya'nın desteği olmadan ayakta kalamayacağı idi. putin, ukraynalılara ayrıca netice itibarıyla batı'nın kendilerini gerçekten umursamadığını; amerikalıların ukrayna için savaşmayacağını; avrupalıların da kiev'in çaresizce ihtiyaç duyduğu parayı vermeyeceğini göstermeyi de istiyor.

batı'nın ukrayna konusundaki gerekçeleri de stratejik olmaktan ziyade pedagojik görünüyor. batı, putin'e sınırları zor kullanarak değiştirmenin bugünün avrupası açısından kabul edilebilir olmadığını göstermenin derdinde. ekonomik yaptırımların ve rusya'nın bölgede verdiği zayiatın, kremlin'i soğuk savaş sonrası üçüncü derece bir güç olmayı âcizane kabul etmek mecburiyetinde bırakması umulurken, diğer yandan abd liderliğindeki dünya düzenini revize etmeye yönelik her türlü girişimin – getireceği ciddi ekonomik bedelleriyle birlikte – başarısızlığa mahkum olduğu mesajı veriliyor.

taraflar net stratejik hedefleri olduğunda, "hiç yoktan iyidir" mantığını kabul etmeye meyilli oluyor. fakat iki taraf da birbirine ders verme çabasına girince, her ikisi açısından da kabul edilebilir bir uzlaşma noktasına ulaşmak için gereken ortak zemin bulunamıyor. bugün ukrayna ile ilgili müzakerelerin, bosna savaşı sonrasında varılana benzer uzun vadeli bir çözüm yerine, ancak yarım yamalak, kısa ömürlü ateşkesler üretmeye mahkum olmasının nedenlerinden biri de bu.

stephen holmes, new york üniversitesi hukuk fakültesi öğretim üyesi. the matador’s cape: america’s reckless response to terror (cambridge university press, 2007) kitabının yazarı.

ivan krastev, sofya merkezli liberal stratejiler merkezi başkanı ve viyana beşeri bilimler enstitüsü daimi üyesi. in mistrust we trust: can democracy survive when we don’t trust our leaders? (ted books, 2013) isimli bir kitabı bulunuyor.

twitter'dan takip edin: @ivankrastev

bu makalenin ilk nüshası project syndicate tarafından yayımlanmıştır.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.

İvan Krastev

İvan Krastev

sofya merkezli liberal stratejiler merkezi (center for liberal strategies) başkanı ve viyana beşeri bilimler enstitüsü daimi üyesi. krastev'in in mistrust we trust: can democracy survive when we don’t trust our leaders? (ted books, 2013) isimli bir kitabı bulunuyor. Devamını oku

Stephen

Stephen Holmes

new york üniversitesi hukuk fakültesi öğretim üyesi. the matador’s cape: america’s reckless response to terror (cambridge university press, 2007) kitabının yazarı. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;