pakistan'ın topraklarına yönelen ve can kaybıyla sonuçlanan nato saldırısına tepki olarak nato ikmal yolundaki iki sınır geçişini kapatma kararı, taliban savaşçılarının sık sık saldırdığı ve birçok tehlikeli dağ geçidi bulunan güzergahı kamyoncular için iyice çileli bir yola dönüştürdü.

süresi belirtilmeyen yasak kararı nato ikmal yolunda uygulanmaya başlarken, pakistan başbakanı yusuf rıza gilani, pakistan genelkurmay başkanı eşfak kayani ile birlikte katledilen 25 askerin cenaze töreninde namaz kılıyor ve ülkede ‘sebepsiz’ saldırıya karşı duyulan ‘öfkeyi’ dile getiren,  temsili kuklaların yakıldığı gösteriler yapılıyordu. kabil ve ülkenin iç kısımlarına doğru yola çıkmış olan yakıt ve tüketim malzemeleriyle dolu yüzlerce kamyon, tarihi hayber geçidi yakınlarındaki torkham sınırından geri çevrilerek eyalet merkezi peşaver’e gönderilmeye başlandı.

karar sadece nato malzemeleri taşıyan kamyonlar için geçerli olmasına rağmen ticari taşımacılığı da etkiliyor. aynı yolu kullanan kamyon şoförleri, taliban’ın saldırılarına ve pakistan polisinin titiz kontrollerine maruz kalıyor.

torkham gümrüğü müdür yardımcısı nasır ahmed nasri’ye göre afganistan’a her gün 1000 kamyon giriş yapıyor. bunların yaklaşık 300’ü nato için çalışıyor; kalanlar ticari mal taşıyor. nato yetkililerine göre, nato’nun yakıtının yüzde 30’u ve tüketim ikmal maddelerinin yaklaşık yüzde 50’si pakistan üzerinden getiriliyor.

iki yıl önce benzeri bir yasak sırasında oluşan konvoylar, sorunların yaşandığı aşiretler bölgesinde bekletilirken 100’den fazla nato kamyonu yakılmış ve bunu yapanların silahlı gruplar olduğu iddia edilmişti.

sınırdan afganistan’a henüz geçmiş olan saz muhammed bize “şöförler kesinlikle korkuyorlar. otoyol boyunca polisler var ancak geçen defa saldırıları önleyebilmişler miydi?” dedi.

muhammed, ayrıca, polislerin nato malzemesi taşıyıp taşımadığını sorgulamak için onu [yolda] en az beş kez durdurduklarını da söyledi. nato için ikmal maddeleri taşıyan kamyonlar, pakistan kabinesi savunma komitesinin saldırı karşısında verilecek tepkiyi görüşmek için düzenlediği acil toplantıyı takiben durdurulmuş ve tümü peşaver’e geri gönderilmişti.

muhammed “onları sınırda saldırılardan korumak çok zor iş” dedi.

nato ile ilişkisi olmayan ve ticari mal taşıyan diğer kamyon şoförleri, nato malzemeleri üzerindeki yasağın pakistan karayolları polislerine yolculuklarını zorlaştırmak için başka bir mazeret vermesinden yakındılar.

sınırdan henüz geçmiş olan haydar jan, nato malzemelerinin alametifarikası olan ve mühürlü muhafazalarda gelen konteynerleri taşıyan kamyonların özellikle sorgulandığını söyledi. jan, ayrıca, pakistan polisini kastederek “bir tek donumu almadıkları kaldı. sabahtan beri durdurulduğum her noktada 300 veya 400 rupi aldılar” dedi.

gerçekten ne oldu?

yirmi altı aralık cumartesi sabahı erken saatlerde gerçekleşen saldırıyla ilgili olarak nato “usule uygun ayrıntılı araştırma” yapılmasını istedi.

ancak, pakistan’ın kasti bir saldırganlık eylemi olarak tanımladığı saldırıda gerçekten ne olduğu netleşmedi.

uluslararası güvenlik ve destek gücü (isaf) kaynakları, istikrarsız kunar bölgesi’nin dışında bir operasyon sürdürmekte olan afgan ve isaf özel birimlerinden oluşan ortak güce pakistan üssü yönünden ateş açılması ve hava desteği talep edilmesi üzerine girişilen bir misilleme saldırısı olduğunu belirtiyor.

pakistan ise saldırının sebepsiz olduğunu, misilleme ve saldırıyı durdurma amaçlarıyla ateş açıldığını söyledi.

pakistan ordu sözcüsü tümgeneral athar abbas “isaf’a ateş açılmışsa bize kayıplarını söylemeleri gerekir” dedi ve nato’nun üssün yerini bildiğini belirtti.

pakistan'ın iddialarına göre bir saat süren saldırı sırasında iletişim kurulup kurulmadığı netleşmedi. abbas, nato'nun pakistan'la iletişim kurmak için herhangi bir çaba göstermediğini söyledi. ancak, daha sonra, askeri operasyonalar genel müdürü işfak nedim, gazetecilere, saldırının on beşinci dakikasında nato'ya, pakistan'a ateş açtığı konusunda bilgi verildiğini söyledi. nedim, nato'nun kısa bir duraklamanın ardından ateşe devam ettiğini de ekledi.

tek yıldız taşıyan bir generalin sürdüreceği araştırmanın sonuçları 23 aralık’ta açıklanacak, ancak saldırının etkileri görülmeye başlandı.

pakistan, nato’nun ikmal yolunu kapatmak ve insansız hava araçlarının fırlatılması için kullanıldığı iddia edilen şemsi üssünün boşaltılmasını istemenin yanısıra, afganistan’ın geleceğiyle ilgili almanya'da gerçekleşen uluslarası konferansı boykot edeceğini açıklamıştı.

cumhurbaşkanı hamid karzai’nin, başbakan giliani’yi şahsen aradığı ve pakistan hükümetinin özellikle katılması konusunda ısrar ettiği haberlerinin ardından pakistan boykot kararından vazgeçmedi.

bonn konferansı, 2014 yılı sonunda nato muharip birlikleri afganistan’ı terkettikten sonra ülkede barış sağlanması için ilgili tarafları bir araya getirmeyi amaçlıyordu.

önceki benzeri olayların aksine, abd bu kez pakistan’dan özür dilemeyi reddetti.

belalı bir yol

nato’ya malzeme taşıyan kamyonlar sık sık kundaklanıyor ve bunu yapanların taliban savaşçıları olduğu iddia ediliyor. ancak kimilerine göre, kamyon kundaklama olayları o kadar basit değil.  bazı saldırılar diğer üstleniciler tarafından, rakiplerinin nato malzemelerini güvenli bir şekilde taşıyamayacaklarını kanıtlamak için gerçekleştirilmiş olabilir. bazı saldırılarda ise kamyon sahiplerinin parmağı olabileceği iddia ediliyor. kamyon sahiplerinin malları sattıktan sonra, sigortadan para almak için kendi araçlarını kundaklamış olabileceklerini söyleyenler var. bu iddiaların kanıtlanması tabii ki güç.

sınırın pakistan tarafında kundaklama olayları sık yaşanırken, al jazeera olarak sınırdan kabil’e yaptığımız yolculuk sırasında en az üç adet yanmış araç enkazı gördük.

torkham otoyolu, sorunlarla dolu geçmişine ve bazı bölümlerindeki güvenlik sorunlarına rağmen, ülkenin, pakistan ve dünyanın diğer bölgelerine ulaşmak için seyahat ve ticaret kapısı olmuştur.

1990’lardaki hizipler arası savaş döneminde 200 km’lik inişli çıkışlı toprak yol üzerinde savaş ağalarının adamlarının bulunduğu düzenli kontrol noktaları vardı. bunlar arasında en ünlüsü, dağlık sroubi bölgesi’nde bulunan ve “zardad’ın köpeği” olarak bilinen acımasız bir komutan tarafından denetlenen kontrol noktasıydı.

komutanın lideri, yine bir savaş ağası olan feryadi server zardad’ın daha sonra suçlu olduğu kanıtlanmış ve britanya'da, rehin alma ve işkence suçlarıyla 20 yıl hapse mahkum edilmişti.

taliban döneminde, afganistan’a torkham geçişinden girenler, eğlenmenin kanunlara göre yasaklandığı toprakların başladığını göstermek üzere kırılmış kasetler, videokaset filmler ve ağaçlara asılmış müzik aletleri görürdü.

karzai yönetiminin ilk yıllarında yol düzgün bir şekilde kaplandı ve kabil yolculuğu bir tam günden birkaç saate düştü.

gümrük müdürü yardımcısı nasri “torkham kapısı’ndan [afganistan’a] pakistan’da üretilen ürünlerle yüklü yaklaşık 500 kamyon giriyor” dedi.

afganistan denize kıyısı olmayan bir ülke olması sebebiyle, çin ve diğer ülkelerden gelen ithal mallar için pakistan’daki limanları kullanıyor. ancak, afganistan ve pakistan hükümetlerinin şartlar üzerinde anlaşamaması sebebiyle geçtiğimiz yıllarda transit taşımacılık konusunda bazı sorunlar yaşandı

nasri, “afgan tüccarlar transit taşımacılık mallarıyla dolu 150 kamyon getirebiliyorlar; ancak o iş çok sorunlu. pakistan mallarının gelmesi ise çok kolay” dedi.

nato ikmal yolundaki geçişlerin kapatılmasının (geçmişte olduğu gibi) hükümet açısından geçici bir uygulama olup olmayacağı henüz netleşmiş değil, ancak nato yetkilileri ve nasri böyle olmasını umuyor.

nasri, “sivil yönetim ve ordu, [ülkedeki] öfkenin önüne geçmek için güçlü bir tepki vermek zorundaydı. ancak ekonomik yönüne bakacak olursanız, bu malzemeler pakistan hükümetine ve işçilerine çok fayda sağlıyor. yakında, kapıların nato ikmal malzemelerine açılacağını düşünüyorum” dedi.

nato sözcülerinden astsubay başçavuş nicholas conner ise al jazeera’ya, birikmiş mevcut stoklar sayesinde, ikmal maddeleri üzerindeki yasağın koalisyonu etkilemeyeceğini ve çok uzun bir süredir başka güzergahları değerlendirdiklerini söyledikten sonra,  “ancak bunun geçici bir kesinti olduğunu ve bir tür anlaşmaya vardıktan sonra kaldırılmasını umuyoruz” dedi.

kaynak: al jazeera

twitter'dan takip edin: @mujmash