türkiye’nin avrupa birliği (ab) ile mülteci krizinde konusunda yaptığı anlaşmayla ilgili brifing veren bir dışişleri bakanlığı yetkilisi, tarafların mutabakatı gereğince türkiye’den gönderilecek 25 bin kişilik listenin göç idaresi genel müdürlüğü tarafından belirlendiğini açıkladı. salı günü yunanistan’dan bir heyetin ve almanya ile hollanda’dan da ab heyetinin türkiye’ye geleceğini söyleyen yetkili, bu görüşmelerin sonunda bir mutabakat metni olacağını dile getirdi. yetkiliye göre, avrupa sınır ajansı (frontex) görevlileri, türkiye-ab zirvesinin üzerinden 24 saat geçmeden yunan adalarına gitti ve çalışmalara başladı. yunan adalarına çoğunluğu göç idaresi’nden 25 türk yetkili de gitti.

dışişleri yetkilisinin verdiği bilgilere göre, 2015'te 856.723 düzensiz göçmen türkiye üzerinden avrupa ülkelerine ulaştı.

• % 56’sı suriye
• % 24 afgan
• % 10 irak
• % 3 pakistan
• % 7 diğer

yetkili, düzensiz göçün 5 yunan adasına odaklandığını aktardı.

"500.919 düzensiz göçmen ege denizi'ni aşarak midilli, 120.556 sakız, 73.134 sisam, 31.618 ileryoz ve 58.503 düzensiz göçmen de istanköy'e geçti."

"yunan adalarına ege denizi üzerinden toplam 790.730 düzensiz göçmen geçti."

18 mart mutabakatının esasları

18 mart’ta yapılan türkiye-ab zirvesinden çıkan mutabakatın esaslarını ise yetkili şöyle sıraladı:

1. ege kıyılarından yunan adalarına geçen düzensiz göçmenlerin tümü ayrım yapılmadan ilke olarak türkiye tarafından geri alınacak.
2. türkiye sadece 20 mart'tan sonra yunan adalarına (midilli, sakız, sisam, ileryoz, istanköy) giden düzensiz göçmenleri alacak.
3. adalara türk irtibat görevlileri konuşlandırılacak ve 4 nisan'dan itibaren alımlar başlayacak. aynı gün suriyeliler bakımından ab ülkelerine yeniden yerleştirme başlayacak.
4. irtibat görevlileri göçmenlerin geldiği güzergâhın belirlenmesi ve ülkemize gönderilmesi süreçlerinde görev alacak. (gönderilmesine karar verilenler türkiye’ye gönderilecek, zorla kimse geri gönderilmeyecek. bir kişinin iltica hakkı varsa zorla geri gönderilemez. kişi ekonomik değil siyasi göçmense ve iç savaş bölgesinden geliyorsa bm geri vermeyecektir. bu süreçte de bmmyk ile işbirliği yapılacak.)
5. 1'e 1 ilkesi uyarınca, 4 nisan'dan sonra geri alınan her bir suriye uyruklu için türkiye'de yaşayan, geçici koruma altındaki bir suriyeli ab tarafından eş zamanlı olarak alınacak.
6. ab tarafından alım için belirlenen 72.000 kotası, türkiye'nin adalardan alacağı suriyelilerin sayısına bağlı olarak artışa tâbi tutulacak. bu, ab’nin kendi iç politikası çerçevesinde belirlediği bir kota, bu değişmez değil. 72.000 doluncaya kadar bu uygulama devam edecek, eğer alınan suriyeliler bu sayıyı geçerse ya türkiye alımı durduracak ya da ab yeni kotalar oluşturacak. türkiye, uygulamanın kısa sürede oturmasını ve düzensiz göçmenlerin sayısının azalacağını öngörüyor, 72000 kişilik kotanın dolmasını beklemiyor.
7. ab ülkelerine gönderilecek suriyelilerin belirlenmesi sürecinde göç idaresi genel müdürlüğü ve bmmyk ile işbirliği yapılacak.
8. ab, göçmenlerin türkiye'ye alınması ve gerekli koşulları sağlayanların ülkelerine gönderilmesi sürecinde tüm masrafları üstlenecek. (suriyeliler dışında geri alınan iraklı, afgan başta olmak üzere diğer göçmenler, belki belli bir süre bir merkezde kaldıktan sonra uçaklarla ülkelerine geri gönderilecek.)
9. ab'nin türkiye'deki suriyelilerin ihtiyaçlarına yönelik başlangıç olarak taahhüt ettiği 3 milyar euro'nun tahsisi hızlandırılacak.
10. öncelikli projelerin listelenmesi ile ilgili çalışmalar bir hafta içerisinde tamamlanarak mart ayı sonuna kadar bazı projelere fon transferi gerçekleştirilecek.
11. 3 milyar euro'luk ilk kısım fonun kullanılmasının ardından, ab 2018 yılının sonuna kadar ilâve 3 milyar euro'nun tahsisini sağlayacak.

anlaşma takvimi

dışişleri yetkilisine göre anlaşma takvimi de şu şekilde işleyecek:

• 18 mart 2016 - ab zirvesi'nde türk vatandaşlarının schengen alanına vizesiz seyahatlerinin en geç haziran 2016 sonunda sağlanması yönünde karar alındı. bunun için nisan sonuna kadar 'yol haritası' maddelerinin karşılanmasına yönelik çalışmalar tamamlanacak. ardından ab iç onay süreci başlatılarak konsey tarafından vize serbestisi kararı alınacak.
• 72 kriteri, belge güvenliği, göç yönetimi, kamu düzeni ve güvenliği, temel haklar ve geri kabul mutabakatı olarak ayırabiliriz. 35 madde hayata geçirildi.
• 4 mayıs 2016 - ab komisyonu konsey'e vize serbestisi kararı önerisini içeren üçüncü ve son raporunu sunacak.
• 1 haziran 2016 - geri kabul anlaşması üçüncü ülkeler bakımından uygulanacak. yani türkiye üzerinden ab ülkelerine giden ve belgelenen yabancıları türkiye kabul etmek zorunda, suriyeliler dışında. bu ege adalarının dışını da kapsıyor, ayrı bir süreç.
• 1 temmuz 2016 - türk vatandaşları için schengen alanına vize serbestisi uygulanacak.
• türkiye'nin adalardan alacağı suriyelilere karşı ab ülkelerine suriyelilerin gönderilmesi sürecinden bağımsız bir mekanizma olarak 'gönüllü yeniden yerleştirme' de devreye sokulacak. mekanizma, ege'de yasa dışı göçün kontrol altına alınmasıyla başlatılacak. böylece yasa dışı göç yerini yasal göçe bırakacak. bu daha önce de gündemdeydi ancak ege’den geçişler azalmadığı için görüşülemiyordu. şimdi düşüş beklendiği için yeniden yerleştirmenin görüşülmesine karar verildi.

kaynak: al jazeera, aa