45'inci abd başkanı seçilen cumhuriyetçi parti adayı, iş adamı donald trump'ın zaferine türkiye'den ve dümyadan ilk tepkiler gelmeye başladı. ankara'da konuşan başbakan binali yıldırım ilk olarak fetullah gülen'in iadesini istedi.

"sayın trump'ı tebrik ediyoruz, başarılar diliyoruz. eminim ki uzun bir geçmişe dayanan türkiye-abd stratejik ortaklığının artık tartışmalardan kurtarılmış bir şekilde, türkiye'nin terörle mücadeledeki hassasiyetini dikkate alan, bölgedeki barış ve istikrarı önceleyen politikalarla geçmişten gelen geleneksel dostluk ilişkilerimizin daha da ileriye götürülmesi için yeni başkana bir fırsat alanı oluşturmuş olur."

"amerika birleşik devletleri topraklarında yaşayan fetullah gülen'in bir an önce ülkemize iadesi konusunda yeni başkana buradan açıkça çağrı yapıyorum. ilişkilerimizi bozan, amerika ve türk toplumu arasındaki tarihsel dostluğa zarar veren bu terör örgütü elebaşını, kısa sürede ülkemize iade ederseniz, eminim ki türkiye-abd dostluğu için yeni bir başlangıç, yeni bir sayfa açmış olursunuz."

erdoğan'dan ilk değerlendirme: hayra yormak istiyorum

istanbul'da konuşan cumhurbaşkanı tayyip erdoğan ise, "temenni ederim abd halkının bu tercihi dünyaya gerek hak ve özgürlükler, gerek demokrasi, gerek bölgemizdeki gelişmeler noktasnda hayırlı adımların atılmasına vesile olur. abd halkının bu tercihini hayra yormak ve başarılarla dolu bir gelecek temenni ediyorum" dedi.

telefon görüşmesi planlanıyor

a haber'de canlı yayına katılan cumhurbaşkanlığı sözcüsü ibrahim kalın,  cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan'ın trump ile bugün bir telefon bağlantısı yapacaklarını, gerekli girişimlerde bulunulduğunu, gayet doğal bir şekilde cumhurbaşkanı erdoğan'ın, trump'ı tebrik edeceğini aktardı.

"cumhurbaşkanı erdoğan'ın gelenekler üzere abd'ye bir ziyareti planlanıyor mu, olursa ne zaman olur?" şeklindeki soru üzerine kalın, şu anda kesinleşmiş, planlanan bir ziyaretin olmadığını, muhtemelen ocak-şubat gibi tablonun netleşeceğini belirtti.

dışişleri bakanı mevlüt çavuşoğlu da twitter'dan trump'ı tebrik ederek, "abd ile güvene dayalı stratejik işbirliğimizi güçlendirme arzusundayız" yazdı.

bozdağ: abd halkı iradesinin yönlendirilmesine 'hayır' dedi

adalet bakanı bekir bozdağ seçim sonuçları henüz kesinleşmemişken aa'ya konuştu, "gazete manşetiyle, anketlerle, televizyonlarla seçim kazanan kimse yok. sonuçta oyu halk veriyor. benim gördüğüm seçim stratejisi olarak amerikan halkı kendi iradesinin yönlendirilmesine 'hayır' dedi diye düşünüyorum" ifadelerini kullandı.

bakan bozdağ ayrıca 2016 abd başkanlık seçimleriyle ilgili, "abd halkı kimi başkan seçerse türkiye o başkanla çalışmaya devam edecektir. çünkü abd ile türkiye ilişkileri devletler arası ilişkilerdir. ortak çıkarlarımız var, stratejik ortaklığımız var, aramızda pek çok anlaşma var. bu çerçevede yürüyen devletler arası ilişkilerdir. başkanların değişmesi bu ilişkilerde köklü değişiklikler getirmiyor" dedi.

putin tebrik etti

rusya devlet başkanı vladimir putin trump'ı tebrik etti. kremlin'in resmi internet sitesinde yayınlanan tebrik mesajında putin, "rusya-abd ilişkilerinin krizden çıkarılması, uluslararası gündemdeki konuların çözümü ve küresel güvenlik tehditlerine cevap aranması konularında birlikte çalışmayı umut ettiğini" belirtti.

putin, "moskova ve washington arasında eşitlik, karşılıklı saygı ve birbirinin pozisyonunu göz önünde bulundurma prensiplerine dayanan yapıcı bir diyalog oluşturulmasının iki ülke halkı ve tüm dünyanın çıkarlarına cevap vereceğine" vurgu yaptı.

rusya lideri putin, abd başkanı seçilen trump'a yeni görevinde başarılar diledi.

volodin: ilişkiler dostane olarak nitelendirilemez

rusya parlamentosu'nun alt kanadı duma başkanı vyaçeslav volodin ise, donald trump'ın abd başkanı seçilmesinin ardından washington ve moskova arasında daha yapıcı bir diyalog kurulmasını umut ettiğini söyledi.

volodin moskova'da gazetecilere yaptığı açıklamada, "mevcut rusya-abd ilişkileri dostane olarak nitelendirilemez. yeni abd başkanı ile daha yapıcı bir diyaloğun mümkün olacağına inanmak istiyorum. rusya parlamentosu bu yönde atılacak tüm adımları destekleyecektir" dedi.

rusya'nın abd halkının seçimine saygı duyduğunun altını çizen volodin, "bizim için önemli olan ilişkilerimizin karşılıklı saygı ve eşit ortaklık temelinde gelişmesi ve iş birliğinin karşılıklı yarar sağlaması. ancak bu durumda ilişkilerimizi iki ülke halkının çıkarlarına cevap veren yeni bir seviyeye çıkartabiliriz" ifadelerini kullandı.

öte yandan abd'nin moskova büyükelçisi john tefft, rusya ile ilişkilerin yeni abd yönetiminin öncelikli gündem maddelerinden olacağını belirtti. 

abd seçimlerinde putin iddiası

amerika'da demokratların kongresi öncesinde partinin e-postaları wikileaks tarafından sızdırılmıştı. işin arkasında rusya'nın olduğu iddiası vardı. iddiaya göre, başkanlık seçimlerine müdahale eden putin'in amacı cumhuriyetçilerin adayı trump'ın kazanmasıydı.

ruhani: iran'ın politikalarına hiçbir etkisi yok

iran'ın tepkisi de merak ediliyordu. iran resmi ajansı irna'nın haberine göre, başkent tahran'daki bakanlar kurulu toplantısında konuşan iran cumhurbaşkanı hasan ruhani, "abd seçimlerinin iran'ın politikalarına hiçbir etkisi yok" dedi.

trump'ın seçim kampanyası boyunca başkan seçilmesi halinde nükleer anlaşmayı feshedeceğine yönelik söylemlerine işaret eden ruhani, nükleer anlaşmanın birleşmiş milletler güvenlik konseyi (bmgk) kararı olduğunu ve bir hükümetin kendi başına alacağı kararla değiştirilmesinin mümkün olmadığını belirtti.

iran dışişleri bakanı muhammed cevad zarif ise, "herkes amerikan başkanı olabilir. önemli olan bölgemizin ve dünyanın gerçeklerini doğru bir şekilde anlamak ve ona uygun gerçekçi yaklaşımlarda bulunmak" dedi. zarif, abd'nin nükleer anlaşmayı kabul eden ülkelerden biri olarak anlaşmayı uygulamaya devam etmesi gerektiğini de söyledi.

iran atom enerjisi kurumu sözcüsü behruz kamalvandi ise, iran’ın nükleer enerji programı’nı yeniden hayata geçirme kararını alabileceği sinyalini verdi.

iran ile bmgk'nın 5 dâimi üyesi abd, rusya, çin, ingiltere ve fransa ile almanya (p5+1) arasında 14 temmuz'da avusturya'nın başkenti viyana'da nükleer anlaşmaya varılmıştı. 20 temmuz'da bmgk tarafından da onaylanan anlaşma, 16 ocak'ta uluslararasıatom enerjisi ajansı'nın (uaea) iran'ın anlaşmaya uygun olarak gerekli önlemleri yerine getirdiğini onaylamasıyla yürürlüğe girmişti.

mısır cumhurbaşkanı sisi, trump'ı tebrik etmek için telefonla arayan ilk lider oldu. 

hollande: yeni bir belirsizlik dönemi

fransa cumhurbaşkanı françois hollande, trump sonrası "belirsiz" bir döneme girileceğini savundu. hollande, haftalık bakanlar kurulu toplantısının ardından yaptığı konuşmasına trump'ı tebrik ederek başladı ve "artık yeni bir belirsizlik döneminin başlangıcı" dedi. hollande, trump'ın seçilmesinin, başta ortadoğu ve ekonomik ilişkiler olmak üzere birçok alanda “bazı endişelere” neden olduğuna işaret etti.

"avrupa, kendi ilkelerini korumak için birleşmeli" ifadesini kullanan hollande, trump'ın seçim zaferinin, terörle mücadele ve evrensel barış noktasında bir takım soru işaretleri doğurduğu değerlendirmesini yaptı.

merkel: trump'a sıkı bir iş birliği teklifinde bulunuyorum

almanya başbakanı angela merkel, abd'nin 45. başkanı seçilen donald trump'ı tebrik etti. merkel, "abd eski ve saygın bir demokrasiye sahiptir. bu yılki seçim mücadelesi, kısmen zor katlanılabilir, ihtilafların yaşandığı özel bir dönem oldu. ben de mutlaka çoğunuzun yaptığı gibi seçim sonuçlarını büyük heyecanla bekledim. amerikan halkının özgür ve adil seçimler sonucunda kimi başkan seçtiği, abd'nin sınırları ötesinde öneme sahip" diye konuştu. almanların ab dışında abd ile en derin ilişkilere sahip olduğuna dikkat çeken merkel, şu ifadeleri kullandı:

"büyük ekonomik güce, askeri potansiyele, kültürel taşıyıcı güce sahip olan bu dev ülkeyi yöneten kişi, neredeyse dünyanın her yerinde hissedilen bir sorumluluk taşımaktadır. amerikalılar gelecek 4 yıl boyunca bu sorumluluğu trump'ın üstlenmesine karar verdi. almanya ve amerika, değerlerle birbirine bağlıdır. demokrasi, özgürlük, hukuka saygınlık ve köken, deri rengi, din, cinsiyet, cinsel tercih ya da siyasi görüşe bakılmaksızın insan onurunun korunması. bu değerlerin temelinde abd'nin gelecekteki başkanı donald trump'a sıkı bir iş birliği teklifinde bulunuyorum."

merkel, abd ile ortaklığın her zaman alman dışişleri politikasının temel taşını oluşturduğunu kaydederek, "bu böyle kalacak. zamanımızın büyük sınamalarının üstesinden gelebilmemiz için. almanya, avrupa ve tüm dünyada ekonomik ve sosyal refah, öngörülebilir bir iklim politikası, terörizme, sefalet, açlık ve hastalıklara karşı mücadele, barış ve özgürlük çabaları için" dedi.

ab'den ilk yorum

avrupa parlamentosu (ap) başkanı martin schulz yazılı açıklamasında, "abd’de seçmenler konuştu. donald trump’ın galibiyeti tartışmasız ve saygı duyulmalı. trump'ı ve cumhuriyetçi parti'yi zaferlerinden ötürü tebrik ederim" ifadelerini kullandı.

"trump'ın milyonlarca amerikalı'nın korku ve sıkıntılarının bayraktarı olmayı becerdiğini" savunan schulz, "bu kaygılarla, güvenilir politikalar ve tekliflerle ilgilenilmek zorunda. bu kampanya, amerika’nın en iyisi olarak anımsanmayacak. sert eleştiri ve kutuplaşma bu seçimle ilgili çekişmenin yakıtı oldu. başkan trump’ın bölünmüş bir milleti bir araya getirmek gibi göz korkutucu bir vazifesi olacak" dedi.

schulz, trump'ın başkanlığının "dış ilişkilerin geleceğiyle ilgili pek çok soruyu cevapsız bıraktığına" dikkat çekerek, şunları kaydetti:

"suriye, irak, ukrayna, libya, trump’ın diplomaside rolü ve anlaşma yapma yeteneği gibi konular başkanlığın birinci gününde test edilmeye başlanacak. bu konular, sorumluluk, itidal ve liderliğin doğru oranda karışımını gerektiriyor."

küresel politikanın abd’nin devamlı angajmanına ihtiyaç duyduğunu anlatan schulz, dışa dönük bir abd başkanlığı beklendiğini ve umulduğunu ifade etti.

schulz, abd’nin en büyük ticaret ortağının ab olduğunu hatırlatarak, iki ekonominin beraber dünya gsmh’sinin yüzde 40’ından fazlasını ve ticaret akışının neredeyse 3’te 1’ini meydana getirdiğini belirtti.

ab ve abd'nin ortaklığının terörle mücadeleden bilim ve akademik alanlara kadar uzandığını vurgulayan schulz, "küresel istikrar için ab-abd ilişkileri anahtar bileşen durumunda. ab, abd'yle ilişkileri sürdürmeye kendini adamış durumda ve umuyoruz abd başkanı için de durum bu şekildedir" değerlendirmesini yaptı.

trump'a zirve daveti

ab konseyi başkanı donald tusk ve ab komisyonu başkanı jean-claude juncker, sonuçların belli olmasından kısa süre sonra yayımladıkları ortak mektupla trump'ı kutladı.

mektupla trump ayrıca özel bir ab-abd zirvesi için avrupa'ya davet edildi. zirvenin gelecek 4 yıl için ab-abd arasındaki ilişkilerin seyrini konuşma olanağı sağlayacağı ifade edildi.

pekin: trump'ın çin'le iş birliği içinde olmasını umuyoruz

pekin yönetimi, abd başkanlığına seçilen cumhuriyetçi donald trump'ın çin'le iş birliği içinde olmasını umduklarını belirtti.

çin dışişleri bakanlığı sözcüsü lu kang basın toplantısında, "yeni abd yönetiminin taraflar arasında sürdürülebilir, sağlıklı ve istikrarlı gelişmelerin sağlanması yönünde çin'le iş birliği içinde olmasını umduklarını" söyledi.

sözcü lu, ikili ilişkilerin gelişmesi ve iki ülke halkının yararına çalışmalara devam edeceklerini belirterek iki ülkenin ortak çalışma içinde olmasının tarafların ve tüm dünyanın yararına olacağını dile getirdi.

trump konusunda çin-abd ticari ilişkileri noktasında basında yer alan endişelere ilişkin ise lu, geçen 50 yıllık dönemde iki ülke arasındaki artan ticaret hacmine dikkat çekerek ticari mekanizmanın yürütülmesinin iki ülke halkının yararına olacağının altını çizdi.

lu ayrıca yapıcı bir şekilde dünya barışı ve refahına katkıda bulunmak amacıyla çin ve abd'nin birlikte çalışması gerektiğini vurguladı.

çin medyası, trump'ın kazanması durumunda siyasi meselelerin önünde çin'in daha çok ekonomi ve ticari açıdan zorluklarla karşılaşabileceği ifadelerine yer vermişti.

kaynak: aa, twitter, reuters