türk dışişleri bakanlığı, papa francis'in ermenistan ziyareti sırasında 1915 olayları için "soykırım" demesine tepki gösterdi. dışişleri, "maalesef papa fransuva geçen sene türkiye ve türk halkı nezdinde yarattığı hayâlkırıklığının bir benzerini yaşatmış, birinci dünya savaşı yıllarında çekilen acılar ve verilen kayıplar arasında bir kez daha din temelli ayrımcılık yapılmıştır" ifadelerini kullandı.

dışişleri'nin açıklaması şöyle:

"papa fransuva'nın 24-26 haziran 2016 tarihlerinde gerçekleştirdiği ermenistan ziyareti sırasında sözde soykırım anıtına gitmesi, 1915 olaylarına ilişkin talihsiz açıklamalar yapması, ermeni katolikosluğuyla imzalanan ortak bildiri’de 1915 olaylarına dâir kabul edilemez atıflarda bulunulması ve dönüş yolunda yalan ve iftira olduğu  kanıtlanmış ifadelerin zikredilmesi, papa fransuva’nın, 1915 olaylarına ilişkin tarihi gerçeklerle ve hukukla bağdaşmayan ermeni anlatısına olan koşulsuz bağlılığını bir kez daha göstermiştir.

esasen, anılan ziyaret öncesindeki  açıklamalar ve ziyaret için yapılan hazırlıkların niteliği dahi sözkonusu ziyaretin istismar edildiğini açıkça ortaya koymaktayken, maalesef papa fransuva geçen sene türkiye ve türk halkı nezdinde yarattığı hayâl kırıklığının bir benzerini yaşatmış, birinci dünya savaşı yıllarında çekilen acılar ve verilen kayıplar arasında bir kez daha din temelli ayrımcılık yapılmıştır.

papa fransuva’nın, ermenistan ziyareti sırasında sergilediği, tarihsel olaylara taraflı yaklaşım ve diğerini ötekileştirmeye yönelik tutumu, ne sürekli vurguladığı farklı gruplar arasında barış ve dostluğun tesis edilmesi yönündeki çabalarıyla, ne de vatikan basın bürosu’nun 3 şubat 2016 tarihinde yaptığı ve 1915 olaylarına ilişkin olarak, ortak tarih komisyonu önerimizi öne çıkaran, ayrıca, 1977 yılında asala iltisaklı teröre şehit verdiğimiz vatikan büyükelçimiz taha carım’ın hatırasına atıfla terörü kınayan açıklamasıyla örtüşmektedir.

bu veçhesiyle, papa fransuva’nın ermenistan ziyaretinin, geçtiğimiz nisan ayında yukarı karabağ temas hattında ve azerbaycan-ermenistan sınırının bazı kesimlerinde gerçekleşen çatışmaların da gösterdiği üzere, güney kafkasya’nın, bilhassa bu kritik dönemde, ihtiyaç duyduğu barış ve istikrara hiçbir katkı sağlamadığını da üzülerek müşahede ediyoruz.

oysa, papalık gibi ulvi bir makamı temsil eden kişilerin gelecek nesillere dostluk ve barışı miras bırakmaya çalışması ve hukuka saygılı, uzlaştırıcı bir tutum izlemesi beklenir."

'soykırım' ifadesine açıklama

ermenistan ziyareti dönüşü uçakta gazetecilere açıklama yapan katoliklerin ruhani lideri papa francesco ise, bir gazetecinin, "neden hazırlanan metinde yer almayan 'soykırım' kelimesini, cumhurbaşkanlığı sarayı'ndaki konuşmanıza eklemeye karar verdiniz? bunun, böyle acı bir konuda barış için faydalı olacağını mı düşünüyorsunuz?” sorusuna şöyle yanıt verdi:

"ben arjantinde’yken, ermeni kıyımından bahsedildiğinde hep 'soykırım' kelimesi kullanılıyordu. buones aires katedrali’nde (başpiskoposken) soldaki üçüncü sunağa da, ermeni soykırımını hatırlatan taş bir haç koymuştuk. ben başka bir kelime bilmiyordum. roma’ya geldiğimde ise başka bir ifade, büyük kötülüğü (metz yeghern) duydum. bana soykırımın saldırgan bir kelime olduğunu söylüyorlar. ben her zaman, geçen yüzyılda yapılan üç soykırımdan bahsettim: ermenilere yapılan, hitler’in yaptığı ve stalin’in yaptığı. afrika’da bir tane daha oldu, ancak iki büyük savaşın yörüngesinde bu üç tanesi oldu."

"herkes protesto etme hakkına sahip"

"bazıları bana bunun gerçek olmadığını, bir soykırım yapılmadığını söylüyor" diye sözlerini sürdüren papa şöyle devam etti:

"bir avukat bana, bunun teknik bir kelime olduğunu, ‘kıyım’ ile eş anlamda olmadığını, soykırımı beyan etmenin, bazı şeyleri onarmayı (tazminat gibi) gerektirdiğini söyledi. geçen yıl vatikan’daki ayin için konuşmamı hazırlarken, selefim 2. jean paul’ün de bu kelimeyi kullandığını gördüm (2001’de), ben de tırnak içinde buna atıfta bulundum. bu iyi karşılanmadı, türk hükümetinden bir açıklama yapıldı ve kısa sürede buradaki büyükelçisini (mehmet paçacı) ankara’ya çağırdı. o çok başarılı bir büyükelçi. o, birkaç ay önce yeniden görevine döndü (şubat 2016). herkes protesto etme hakkına sahiptir."

sarkisyan'ın konuşmasından etkilendi

ermenistan’da, konuşma metninde bu kelimenin olmadığını kabul eden papa, "ancak ermenistan cumhurbaşkanı’nın (serj sarkisyan) konuşmasındaki vurguları duyunca, geçen yıl söylediğimi şimdi söylemesem tuhaf kaçardı" dedi.

cuma günü yaptığı bu konuşmasında başka bir şeyi vurgulamak istediğini dile getiren katoliklerin ruhani lideri, "bu soykırımda, bundan sonraki ikisinde de olduğu gibi, uluslararası büyük güçler başka bir yöne bakıyordu. 2. dünya savaşı boyunca bazı güçler, auschwitz’e giden rayları bombalama imkânına sahipti ve bunu yapmadılar. bu 3 soykırım bağlamında şu tarihi soru sorulmalı: neden bir şey yapmadınız? bu doğru mu bilmiyorum, ama yahudilere zulmederken hitler’in, 'bugün ermenileri kim hatırlıyor? aynısını yahudiler için yapalım' dediği söyleniyor. ancak ben soykırım kelimesini, gücendirmek için değil, objektif olarak kullandım" diye konuştu.

sarkisyan'ın "türkiye ile birbirimizi affedelim" sözlerine övgü

"cesur" diye nitelediği ermeni halkının adalet ve barışı bulması için dua ettiğini söyleyen papa francesco, "çoğunun bunun için çalıştığını biliyorum. geçen hafta, (vladimir) putin ile azeri ve ermeni cumhurbaşkanlarının birlikte fotoğraflarını gördüğüme çok sevindim; en azından konuşuyorlar. türkiye ile de, ermenistan cumhurbaşkanı, bana hoşgeldiniz konuşmasında şunu söyleme cesaretini gösterdi; anlaşalım, birbirimizi bağışlayalım ve geleceğe bakalım. bu çok büyük bir cesaret, bu halk çok acı çekti" sözleriyle açıklamalarını sürdürdü.

"dağlık karabağ için azerileri cesaretlendireceğim"

ekim ayında azerbaycan’ı da ziyaret edeceği hatırlatılan ve ermenistan’la yaşanan dağlık karabağ sorununa ilişkin burada azerilere ne diyeceği ve somut ne yapabileceği sorulan papa, şöyle karşılık verdi:

"orada azerilere gerçekleri, yani burada (ermenistan’da) gördüğümü ve hissettiğimi söyleyeceğim. onları da cesaretlendireceğim. azerbaycan cumhurbaşkanı ile de görüştüğümde de bunu konuşmuştum. küçük bir toprak parçası için barış yapmamanın, karanlık bir şey anlamına geldiğini de söyleyeceğim: ama bunu herkese söylüyorum, ermenilere de azerilere de. belki barış yapmak için yöntemler üzerinde anlaşamazlar ve bunun üzerinde çalışmak gerekecek."

gelecek ay polonya ziyareti sırasında alman nazi toplama ve imhâ kampı auschwitz-birkenau’ya gideceği hatırlatılan papa, "korkunç" dediği yerde çok kişiyle temasa geçmeden, konuşma da yapmadan sadece sessizce dua etmek ve ağlamak istediğini söyledi.

ikinci kez "soykırım" dedi

1915 olaylarının 100’üncü yılı nedeniyle geçen yıl vatikan’da düzenlediği ayinde "yüzyılın ilk soykırımı ermenilere yapılandır" ifadeleriyle türkiye-vatikan arasında diplomatik krize neden olan papa francis, ermenistan’a ziyaretinin ilk gününde de, cumhurbaşkanlığı sarayı'nda "soykırım" kelimesini kullanmıştı.

papa’nın ermenistan’da yapacağı konuşmanın yazılı metni vatikan’a akredite olan gazetecilere önceden dağıtılmış, bu metinde de "soykırım" sözcüğünün yer almadığı, "metz yeghern" (büyük felaket) teriminin kullanıldığı dikkat çekmişti.

kaynak: al jazeera, dha