isveç kraliyet bilim akademisi tarafından 2016 nobel edebiyat ödülü'ne layık görülen ancak ödülünü almaya gelmeyerek tartışmaya yol açan abd'li müzisyen bob dylan'ın, haftasonu stockholm'de ödülünü akademi üyelerinden şahsen alacağı, törende basının bulunmayacağı açıklandı.

akademi'nin blog sayfasından yapılan açıklamada, 75 yaşındaki müzisyenin talebi üzerine bir akademi yetkilisinin dylan ile bire bir görüşeceği ve ödülü takdim edeceği belirtildi. dylan'ın stockholm'de cumartesi ve pazar günleri iki de konser vermesi planlanıyor.

kurallara göre, 870 bin dolar değerindeki ödülü alabilmesi için dylan'ın nobel konuşması yapması gerekiyor ancak haftasonu planlanan ikili görüşmede toplantı öngörülmüyor. akademinin açıklamasına göre dylan, kaydedilmiş konuşmayı daha sonra akademiye sunacak.

şiirsel anlatım

isveç kraliyet bilim akademisi basın toplantısında, 75 yaşındaki abd'li müzisyen bob dylan'ın "amerikan müziğinde yeni bir şiirsel anlatım yarattığı için" nobel edebiyat ödülü'ne lâyık görüldüğünü açıklamıştı.

edebiyat ve bilim dünyasının en prestijli ödülü için adaylar, her bir alan için oluşturulan komite üyeleri tarafından belirleniyor. akademi üyelerinin yaptığı oylamada da oyların çoğunu alan aday, ödülün sahibi oluyor.

bob dylan kimdir?

abd'nin minnesota eyaletine bağlı duluth kentinde 24 mayıs 1941'de orta sınıf bir yahudi ailesinin oğlu olarak dünyaya gelen dylan, amerikan folk müziği ve blues'a duyduğu ilgi nedeniyle küçük yaşta çeşitli gruplara katıldı.

gerçek adı robert allen zimmerman olan dylan, 1961'de new york'a taşındı ve ünlü plak yapımcısı john hammond ile tanıştı.

dylan, "bob dylan" adlı ilk albümünü 1962'de yayınladı. daha sonra sayısız albüme imza atan dylan, şarkılarında insanın toplumdaki yeri, din, siyaset ve aşk konularını işledi. neslinin sözcülerinden biri kabul edilen dylan'ın "blowin' in the wind" ve "the times they are a-changin'" gibi şarkıları amerikan sivil hakları ve savaş karşıtı hareketlerin marşı haline geldi.

albümleri 100 milyonu aşan satış rakamlarına ulaşan dylan, tüm zamanların en çok satan müzisyenlerinden biri kabul ediliyor. 12 kez grammy ödülü'ne lâyık görülen dylan, "wonder boys" filmi için bestelediği "things have changed” şarkısıyla da 2000'de "en iyi şarkı" dalında oscar aldı.

dylan, 2012'de abd başkanı barack obama tarafından özgürlük madalyası ile ödüllendirildi.

nobel edebiyat ödülü

1901 ve 2015 yılları arasında 108 kez nobel edebiyat ödülü verildi. toplam 112 kişiye lâyık görülen ödüllerden sadece dördü, iki yazar arasında paylaştırıldı. en son 1974'te eyvind johnson ve harry martinson, nobel edebiyat ödülü'nü paylaşan yazarlar oldu.

nobel edebiyat ödülü'ne şimdiye kadar 14 kadın lâyık görüldü. bunlar, selma lagerlöf (1909), grazia deledda (1926), sigrid undset (1928), pearl buck (1938), gabriela mistral (1945), nelly sachs (1966), nadine gordimer (1991), toni morrison (1993), wislawaszymborska (1996), elfriede jelinek (2004), doris lessing (2007), herta müller (2009), alice munro (2013) ve svetlana aleksiyeviç (2015).

nobel edebiyat ödülü'nü alan en genç yazar rudyard kipling oldu. "orman çocuğu" adlı kitabıyla tüm dünyada ün kazanan ingiliz yazar kipling, 1907'de ödülü aldığında 42 yaşındaydı.

nobel edebiyat ödülü verilen en yaşlı yazar ise 2007'de 88 yaşındayken ödüle lâyık görülen doris lessing oldu.

ödülünü almayanlar

iki yazar, nobel edebiyat ödülü'nü geri çevirdi. 1958'de ödülü kazanan boris pasternak, önce ödülü kabul etti ancak daha sonra ülkesi sovyetler birliği'nin baskısıyla geri çevirdi.

nobel komitesi tarafından 1964'te edebiyat ödülü'ne lâyık görülen jean paul sartre ise ilke olarak hiçbir ödülü kabul etmediği için nobel'i almadı.

nobel edebiyat ödülü şimdiye kadar 27 kez ingilizce, 14 kez fransızca, 13 kez almanca ve 11 kez de ispanyol dilinde yazan ustalara verildi. bu dilleri 7 ödülle isveççe, 6 ödülle italyanca ve rusça, 4 ödülle lehçe, üçer ödülle de norveççe ve danca izledi. yunanca, japonca ve çince yazan yazarlar, ikişer kez ödüle layık görüldü. arapça, bengalce, çekçe, fince, ibranice, macarca, izlandaca, portekizce, sırpça-hırvatça, yiddiş ve türkçe yazan yazarlar ise birer kez ödül kazandı.

2006'da nobel edebiyat ödülü'nü kazanan orhan pamuk, nobel alan ilk türk oldu.

tek bir eserle ödülü alanlar

nobel edebiyat ödülü, yazarın tüm eserleri için veriliyor. ancak nobel komitesi, ödüle lâyık görülen 112 yazardan dokuzunda ödülü açıklarken yazarların eserlerinden sadece birinden bahsetti. bu yazarlar ve eserleri şöyle:

"theodor mommsen - "roma tarihi" (1902), carl spitteler - "olimpos'ta bahar" (1919), knut hamsun - "toprak yeşerince" (1920), wladyslaw reymont - "genç polonyalılar" (1924), thomas mann - "buddenbrooks" (1929), john galsworthy - "forsyte destanı"(1932), roger martin du gard - "les thibault" (1937), ernest hemingway - "yaşlı adam ve deniz" (1954) ve mihail şolokov - "ve durgun akardı don" (1965)."

nobel edebiyat ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği akşam bir de isveçli heykeltıraş ve gravürcü erik lindberg tarafından tasarlanan madalya veriliyor. üzerinde ilham perisinin şarkısını dinleyip dizine koyduğu sayfaya yazan genç bir adam gravürünün yer aldığı madalyada aynı zamanda vergilius'un aeneid adlı eserinden "inventas vitam juvat excoluisse per artes" ifadesi bulunuyor. latince ifade, "yeni buluşlar, sanatla güzelleşen hayatı daha da zengin kılar" anlamına geliyor.

nobel ödülünü kazananlar için ingilizce "nobel laureates" ifadesi kullanılıyor. "laureate" sözcüğü, defne dalları ve yapraklarından yapılan taç anlamına geliyor. antik yunan'da müziğin, güzel sanatların, güneşin, ateşin ve şiirin tanrısı olan apollon tarafından takılan defne tacı, spor müsabakalarının ve şiir yarışmalarının kazananlarına "gurur sembolü" olarak armağan ediliyordu.

2000'den bu yana nobel edebiyat ödülü'nü kazananlar da şöyle:

• 2000: gao xingjian (çin)
• 2001: sir vidiadhar surajprasad naipaul (trinidad)
• 2002: imre kertesz (macaristan)
• 2003: john m. coetzee (güney afrika)
• 2004: elfriede jelinek (avusturya)
• 2005: harold pinter (ingiltere)
• 2006: orhan pamuk (türkiye)
• 2007: doris lessing (ingiltere)
• 2008: jean-marie gustave le clezio (fransa)
• 2009: herta müller (romanya
• 2010: mario vargas llosa (peru)
• 2011: tomas tranströmer (isveç)
• 2012: mo yan (çin)
• 2013: alice munro (kanada)
• 2014: patrick modiano (fransa)
• 2015: svetlana aleksiyeviç (belarus)

kaynak: afp, al jazeera