nato kurucu antlaşmasının 4. maddesine göre, toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğini tehdit altında gören bir ülke, diğer üye ülkeler ile istişarelerde bulunmak üzere ittifakı olağanüstü toplanmaya çağırabiliyor.

nato'dan yapılan açıklamada polonya'nın bu talebi üzerine toplantının salı günü yapılacağı duyuruldu.

açıklamada, "ukrayna'daki gelişmelerin komşu ittifak üyesi ülkelere tehdit oluşturduğu ve avrupa-atlantik bölgesinin güvenlik ve istikrarı açısından ciddi ve doğrudan sonuçlar doğuracağı anlaşılmaktadır" denildi.

nato kurucu antlaşmasının 4. maddesi, ittifakın bir üyeye yapılan saldırıya karşılık vermesini öngören 5. maddeden sonraki en güçlü mekanizması. 4. madde şimdiye kadar nato tarihinde üç kere ve türkiye'nin çağrısıyla kullanıldı. ankara 2003'teki irak savaşı sırasında, 2012'de bir türk jeti suriye tarafından düşürüldüğünde ve suriye'den türkiye'ye havan topu atılmasının ardından 4. maddeye dayanarak nato üyelerini istişareye çağırmıştı.

rusya'ya yaptırım tehdidi 

nato'nun toplantı kararı öncesinde, rusya savunma bakanlığı yalanlasa da sivastopol’daki deniz üssü’nün kırım’daki ukrayna askerlerine "teslim olun" ültimatomu verdiği yönündeki haberlere tepki yağdı. amerika birleşik devletleri dışişleri bakanlığı sözcüsü jen psaki, bunun "çok tehlikeli bir adım" olduğunu belirtirken, “moskova'nın ukraynalı liderlere teslim olmaları, aksi takdirde rus ordusunun saldırı düzenleyeceği yönünde ültimatom verip vermediğini araştırıyoruz. eğer doğruysa bu çok tehlikeli bir gerginlik yaratır. bunun sonuçlarından rusya'yı sorumlu tutarız" dedi

abd başkanı barack obama, putin yönetimi ukrayna’daki gerilimi düşürecek adımlar atmazsa washington’ın siyasi ve ekonomik yaptırımlar uygulayabileceğini söyledi. abd başkanı, amerikan kongresi’ne çağrıda bulunarak ukrayna’ya mâli yardım paketi çıkarılmasını önerdi. obama, uluslararası güçlerin rusya’nın yasaları çiğnediği görüşünde hemfikir olduğunu savunurken, “cumhurbaşkanı'nın (yanukoviç) halk tarafından devrilmesinin ardından rusya tarihin yanlış tarafında yer aldı” dedi

'askeri ve ticari ilişkiler askıda'

rusya'ya yönelik tepkiler sürerken, abd savunma bakanlığı (pentagon) harekete geçti. pentagon sözcüsü john kirby, "ukrayna'daki son gelişmelerin ışığında abd ile rusya arasındaki tüm askeri angajmanları askıya aldıklarını" açıkladı.

abd, rusya ile planlanan ikili ticari ve yatırım ilişkilerini de askıya aldığını duyurdu.

'yanukoviç müdahale istedi'

ukrayna'daki gelişmeler üzerine birleşmiş milletler güvenlik konseyi (bmgk) toplandı. rusya'nın bm daimi temsilcisi vitali çurkin, ukrayna'da görevinden azledilen cumhurbaşkanı viktor yanukoviç'in ukrayna'nın iç savaşın eşiğinde olduğu gerekçesiyle putin'den ukrayna'da askeri güç kullanmasını istediğini söyledi.

yanukoviç'in mektubunda, "ukrayna iç savaşın eşiğinde, ülkede kaos ve anarşi var. insanlar dilleri ve politik görüşleri nedeniyle işkenceye maruz kalıyor. bu nedenle rusya devlet başkanı putin'i ukrayna'da meşruiyet, barış, hukuk ve sükunu sağlaması için askeri güç kullanmaya çağırıyorum" ifadelerini kullandığını anlatan çurkin, rusya'nın bu mektuba cevap verdiğini söyledi.

ukrayna'da "aşırı grupların ve rus azınlık karşıtı ultra-milliyetçi silahlı teröristlerin" rus azınlığı ve rusça konuşan vatandaşları tehdit ettiğini, kırım'daki rus filosunun tehlike altında olduğunu savunan çurkin, ukrayna'daki gelişmelerin rusya'nın duruma müdahil olmasını gerektirdiğini kaydetti.

'rusya'nın iddiaları hayali'

abd'nin bm daimi temsilcisi samantha power da, rusya'nın gündeme getirdiği iddiların dayanağı ve kanıtı olmadığını savundu.

ukrayna'da, rusya'nın askeri güç kullanmasını meşru hale getirecek bir durum olmadığını ifade eden power, "ukrayna'da etnik rusların ya da rusça konuşan ukraynalıların tehlike altında olduğunu gösteren hiçbir delil yok. rusya'nın askeri faaliyetleri insan haklarını koruma misyonu değil uluslararası hukuk ile ukrayna'nın toprak bütünlüğü ve egemenliğinin ihlalidir" diye konuştu.

rusya'nın "hayali tehdit" iddialarını kullandığını iddia eden power, "rusya, ukrayna'da yeni kurulan hükümeti beğenmeyebilir ancak bunu silahlı müdahale ile gösteremez" dedi.

ukrayna'nın bm daimi temsilcisi yuri sergeyev ise ülkede azınlıklara yönelik tehdit olmadığını söyledi. sergeyev, rusya'nın 24 şubat'tan bu yana ukrayna'da yaklaşık 16 bin ek asker görevlendirdiğini belirtti.

ab yaptırım kararı alacak

avrupa birliği ise kendi diplomatlarının deyimiyle son 20 yılda ab’nin karşılaştığı en ciddi krize nasıl yanıt vereceğini tartışıyor. ukrayna krizini görüşmek üzere olağanüstü toplanan ab dışişleri bakanları da kırım’daki gerginliği tırmandırmakla suçladıkları rusya’ya tepki gösterdi. toplantıdan sonra konuşan polonya dışişleri bakanı spraw zagranicznych, ab dışişleri bakanları toplantısında, kırım yarım adasındaki tansiyonu düşürmezse rusya'ya yaptırım uygulama kararı aldıklarını açıkladı.

avrupa konseyi rusya'yı kınadı

ab dış ilişkiler yüksek temsilcisi catherine ashton da krize barışçıl bir çözüm bulma konusunda kararlı olduklarını vurguladı. ashton, salı günü rusya dışişleri bakanı lavrov’la ukrayna’yı görüşeceğini belirtti.

rusya’ya en sert tepki ab’nin ortak politikalarına yön veren avrupa konseyi’nden geldi. konsey, "rus askerlerinin kırım'daki faaliyetlerinin ukrayna’nın egemenliğini apaçık ihlal ettiğini düşünüyoruz. rus parlamentosu’nun orduya ukrayna’ya müdahale yetkisi veren kararını kınıyoruz” açıklaması yaptı.
 

kaynak: al jazeera, reuters, afp