reuters haber ajansına röportaj veren abd başkanı barack obama, konuşmasının büyük bölümünü israil başbakanı netanyahu'nun beyaz saray'ın itirazlarına rağmen abd kongresi'nde yapacağı konuşmaya ve iran'la nükleer müzakereler konularına ayırdı.

israil başbakanı binyamin netanyahu'nun tartışmalı washington ziyaretini değerlendiren obama, netanyahu'nun beyaz saray'ı bilgilendirmeden abd kongresi'ne gelip iran'la devam eden nükleer görüşmeleri eleştirmesinin ilişkileri sekteye uğratabileceğini, ancak kalıcı hasar vermeyeceğini söyledi.

netanyahu'nun iran konusundaki endişelerinden dolayı samimi olduğunu belirten obama, "israil neden bu kadar çok endişeli olduğu anlaşılabilir bir durum. biz de öyleyiz. ancak temel amacımız olan iran'ın nükleer silaha sahip olmasını engellemeye odaklanmak zorundayız. şimdi, bir prensip gereği herhangi bir ülkenin başbakanının ülkesindeki seçimlerden önce gelip kongre'de konuşma yapmasını bir hata olarak değerlendiriyoruz. bu durum tarafımızı seçiyormuşuz gibi algılanabilir" dedi. netanyahu'nun adımının ikili ilişkilerdeki 'yıkıcı' etkisi olup olmayacağı tekrar sorulan obama şöyle devam etti:

"bunun kalıcı bir yıkıcı etkisinin olacağını düşünmüyorum. bu tamamen odak noktamızın ne olması gerektiğiyle ilgili ve bizim odak noktamız iran'ın nasıl nükleer silaha sahip olmasını engelleyebileceğimiz olmalı. şunu unutmamak lazım ki iran'la geçici anlaşmayı imzaladığımızda başbakan netanyahu birçok iddia ortaya attı. 'bu berbat bir anlaşma olacak. anlaşma sonucunda iran 50 milyar dolarlık destek alacak. iran anlaşmaya bağlı kalmayacak...' gördük ki bunların hiçbiri doğru çıkmadı."

'koparılmaz bağ'

beyaz saray ulusal güvenlik danışmanı susan rice'ın netanyahu'nun ziyaretini ilişkilerde 'yıkıcı' bir etki göstereceği yorumu hatırlatılan ve ziyaretin ne gibi zararları olacağı sorulan obama, iki ülke arasındaki bağların ve işbirliğinin önemini vurgulayarak bu bağın koparılmaz bir bağ olduğunu söyledi.

israil ile iran'ın nükleer silaha sahip olmaması gibi ortak bir amacı paylaştıklarını belirten obama, bunun nasıl sağlanacağı konusunda görüş ayrılıkları olduğunu kaydetti. 

daha önce yaptırımların iran'ın nükleer programını durdurmadığı, hatta çalışmalara daha da hız verildiğini hatırlatan obama, iran'ı masaya oturtarak yapılan nükleer müzakereler sayesinde iran'da neler olup bittiğini görebildiklerini belirtti.

konuşmasında iran'a da mesajlar veren obama, tahran'la herhangi bir uzlaşmaya varılabilmesi için öncelikle tahran'ın mevcut nükleer enerji programını en az 10 yıl dondurması gerektiğini söyledi. "iran daha olası bir nükleer silahı üretmeden bir yıl önce bu olasılığın ortaya çıktığını görebilecek durumdayız" ifadelerini kullanan abd başkanı iran'ın müzakerelerde iran'ın adım atması gerektiğini belirtti.

'kişisel bir mesele değil'

obama, 17 mart'ta israil'de düzenlenecek olan genel seçimleri kazanması halinde netanyahu ile memnuniyetle görüşeceğini de ifade etti. netanyahu'ya kızgın olup olmadığı da sorulan obama, bunun kişisel bir mesele olmadığını belirterek şöyle konuştu:

"mesele sadece şu ki her ülkenin abd ile ilişkilerinde abd'nin bir siyaset yapım süreci olduğunu bilmeleri önemli. güçler ayrılığı ilkesine sahip olmamıza rağmen, yabancı hükümetlerle ilişkiler yürütme aracılığıyla sağlanır. bu demokrat veya cumhuriyetçi bir başkan olsun veya çok yakın bir müttefikiniz olsun hiçbir durumda değişmez."

'amacım saygısızlık etmek değil'

israil başbakanı netanyahu, pazartesi günü amerikan-israil halkla ilişkiler komitesi’nde (aipac) yaptığı konuşmada “kongre'de yapacağım konuşmanın amacı asla obama yönetimine saygısızlık değil” demişti.

netanyahu, cumhuriyetçi milletvekillerinin daveti üzere yarın kongre'de yapacağı konuşmanın abd ile israil’in arasındaki ilişkilerine zarar vermeyeceğini, obama yönetimine saygısızlık etmeyi asla hedeflemediğini dile getirdi.

abd ile israil’in arasındaki ilişkilerin ‘her zamankinden daha güçlü' olduğunu söyleyen netanyahu, abd’nin israil’in en büyük ortağı olduğunu ve öyle olmaya devam etmesi gerektiğini ifade etti. 

abd yönetimiyle zaman zaman küçük anlaşmazlıkların yaşanabildiğini, ancak bu anlaşmazlıkların iki ülke ilişkilerine zarar veremeyeceğini dile getiren netanyahu, “biz amerika ile bir aileyiz. aile fertleri arasında bazen küçük sorunlar çıktığı gibi aramızda bazen küçük sorunlar çıkabilir fakat biz onları aşarız” dedi.

iran'ın nükleer programı

netanyahu abd’nin israil’in güvenliği üzerinde büyük role sahip olduğunu belirtmişti.

iran’ın ortadoğu’da birçok ülkenin yıkımına sebep olduğuna dikkat çeken netanyahu, kongre’de yapacağı konuşmanın iran’ın nükleer programının ‘israil için büyük tehlike taşıdığı’ ile alâkalı bir bölüm kapsayacağını dile getirdi. netanyahu, “iran şu an daha nükleer silah edinmeden bile ortadoğu'da birçok ülkeyi yıktı ve terör örgütlerine destek vermeye devam ediyor. nükleer silaha sahip olsa düşünün ne yapacak? biz şu an konuşurken iran nükleer silah geliştiriyor. iran israil'i yıkmak istediğini açık bir şekilde belirtiyor” dedi.

abd ile iran’ın nükleer programı konusunda "görüş farklılıkları üzerinde anlaştıklarını" olduğunu belirten netanyahu, “biz iran’ın nükleer programında sert çıkış yapıyoruz. amerika bizi eleştiriyor ve bunu anlıyoruz. çünkü amerika güçlü bir ülke ve hiçbir yerden tehdit almıyor. fakat israil güçlü bir ülke olmasına rağmen etrafındaki herkesten tehdit alıyor ve yok olma tehdidiyle karşı karşıya kalıyor” diye konuştu.

obama istemedi

abd temsilciler meclisi başkanı john boehner, başkan obama ve beyaz saray'a danışmadan israil başbakanı binyamin netanyahu'yu kongre'de bir konuşma yapması için washington'a davet etmişti. netanyahu daveti kabul etti. ancak beyaz saray'ın tepkisini çeken bu davet abd'de bir protokol krizine sebep olmuştu. obama ise ”netanyahu ile görüşmeyi reddediyorum” demişti.

obama ocak ayında cnn international ile yaptığı özel mülakatta israil başbakanı binyamin netanyahu'nun, israil'deki seçimlere iki hafta kala abd'ye gelecek olmasını ‘uygunsuz’ olarak nitelendirmiş ve "çünkü bizim genel siyasetimize göre, dünyada herhangi bir liderle ülkesinde seçimlerden iki hafta önce görüşmeyiz” demişti.

netanyahu’nun yaşanan protokol kriziyle alâkalı eleştirilerine tepki veren obama, “biz ülkedeki seçimlere bir şekilde müdahale ediyormuş gibi görünmemek için bu şekilde davranıyoruz” ifadesini kullandı.

beyaz saray sözcüsü josh earnest'ün bu ziyaret ile ilgili olarak ‘ilginç’ ve ‘normal diplomatik protokolün ihlali’ açıklaması yapması üzerine, netanyahu "israil'in geleceğini teminat altına almak için davet edildiğim her yere gideceğim" açıklamasını yapmıştı.

kaynak: al jazeera ve reuters