dünyanın en büyük enerji ihracatçısı olan ve en büyük 10 ekonomi arasında yer alan rusya’yı, düşen petrol fiyatları tehdit etmeye başladı.

1.5 trilyon doların üzerinde gayrı safi yurt içi hasıla’ya (gsyh) sahip olan ülkenin, kamu ve özel sektör borçlarının toplamı, gsyh’sinin üçte biri kadar. rusya maliye bakanlığı'nın verilerine göre ise 2013 yılında ülke gelirlerinin yüzde 50,2'sini ise petrol ve doğalgaz oluşturuyor.

ancak yılbaşından bu yana düşen petrol fiyatları maliye bakanı siluanov’un açıklamasına göre ekonomiye 100 milyar dolarlık zarar verdi. batı ülkelerinin, ukrayna’daki kriz yüzünden uyguladığı ekonomik ambargonun maliyeti ise 40 milyar dolar oldu. merkez bankası ise önümüzdeki 2 yıl boyunca ülke ekonomisinde büyüme beklemediğini açıkladı.

2014 yılı başında 110 dolar olan brent petrol’ün varil fiyatı, dün petrol ihraç eden ülkeler örgütü’nün (opec) üretimi değiştirmeyeceğini açıklamasıyla 76 dolardan 71 dolar seviyelerine kadar düştü.

petrol fiyatlarındaki 10 dolarlık düşüş, rusya’nın döviz gelirlerini 20 milyar dolar azaltıyor.

‘tuhaf bir ülke’

the economist dergisi, kasım 2014 sayısında rusya ekonomisi ile ilgili bir yazı yayınladı. ‘tuhaf bir ülke’ olarak tanımladığı rusya’da para birimi ruble’nin yılbaşından bu yana yüzde 30 değer kaybettiğini yazan dergi, ruble’deki değer kaybının petrol fiyatlarını izlediğini, ruble’nin düşüşüyle birlikte enflasyonun da arttığını yazdı.

petrol kaynaklı döviz girdilerinin azalması ülke ekonomisini etkilese de ülkenin elinde doğalgaz kozu ve merkez bankası’nın 570 milyar dolarlık döviz rezervi bulunuyor. ekim ayında rusya devlet başkanı vladimir putin rusya'nın petrol fiyatlarındaki düşüş için felaket senaryosuna hazırlandığını belirterek, 400 milyar dolarlık döviz rezervi ile bu durumla mücadele edebileceklerini açıkladı.

ayrıca düşen petrol fiyatları ve ekonomik ambargonun etkisini kırmak için rusya, yönünü doğuya çevirdi ve çin ile ticari ilişkilerini artırmaya başladı. 6 ay önce imzalanan 400 milyar dolarlık doğalgaz anlaşmasının ardından geçen ay 30 milyar dolarlık ikinci doğalgaz anlaşması imzalandı. ancak uzmanlar bütün bu çabaların rusya’nın ekonomisini düzeltmeye yetmeyeceği görüşünde.

rusya nereye gidiyor?

al jazeera’ya bir açıklama yapan destek menkul değerler araştırma ekibi, şubat 2014’te başlayan rusya-ukrayna krizinin, ab ve abd başta olmak üzere pek çok ülkenin uygulamaya koyduğu yaptırımlarla dünyayı soğuk savaş günlerine geri götürdüğünü açıkladı.

destek menkul değerler analistleri, rus politikacıların bu ülkelere seyahatlerinin engellenmesi ile başlayan yaptırımların, askeri ilişkilerin ve yatırımların dondurulması noktasına geldiğini, buna karşılık rusya’nın, bu ülkelerden ihraç edilmekte olan gıda ürünlerine bir yıl süreyle ambargo uygulamaya başladığını hatırlattı.

ekibin yaptığı araştırmaya göre:

yaptırımlar nedeniyle gitgide zayıflayan rus ekonomisi resesyon sinyalleri veriyor. ruble üzerinde artan baskıya karşılık rus merkez bankası politika faizini kademeli olarak artırdı. yılın başında yüzde 5,5 olan politika faizi en son ekim ayı sonunda yüzde 9,5’e çıkarıldı. ancak, merkez bankası’nın bu hamlesi rus rublesinin dolar karşısında yıllık bazda yüzde 30 değer kaybetmesine engel olamadı. rus ekonomisinin içinde bulunduğu zor durum, ekim ayında moody's’in rusya'nın kredi notunu "baa1"den "baa2"ye indirmesi ve not görünümünü negatif olarak belirlemesi ile de teyit edilmiş oldu. rus merkez bankası’nın “sıfır” olan 2015 yılı büyüme hedefi son gelişmelerin ardından fazla iyimser görünüyor.

yaptırımların, özellikle ab’nin rus doğal gazına olan bağımlılığı nedeniyle, rusya üzerinde çok büyük bir etki yaratmaması abd ve diğer ülkeleri daha güçlü bir silaha başvurmaya itti: petrol fiyatları.  rusya'nın ihraç ettiği ürünler büyük oranda ham maddelerden ve bunların yaklaşık yüzde 65'i enerji ürünlerinden (yüzde 39 ham petrol, yüzde 15 rafine petrol, yüzde 9 petrol gazı) oluşuyor.  diğer bir deyişle, rusya bütçe gelirlerinin yarısı petrol ve doğal gaz ihracatından elde ediyor. bu nedenle, petrol fiyatlarındaki düşüş rusya ekonomisi açısından hayati bir tehlike oluşturuyor.

ekonomi 2008’de küçüldü

petrol fiyatlarının düşmesinin nedeni dünya ekonomisinde yaşanan daralmaya bağlı talep azalması olmakla birlikte, abd ve suudi arabistan’ın anlaşmalı bir şekilde üretimi kısmamaları, aksine üretimlerini artırma kararları fiyatların daha da düşmesine neden oldu. yapılan açıklamalarda üretim artışının tamamen piyasaları dengelemek amacıyla yapıldığı söylense de, talebin bu kadar daraldığı bir dünyada arzın daha da artırılması ticari açıdan yapılabilecek son şey. tabi eğer rakibinizi batırmak istemiyorsanız. bu durumda üretimin artırılması kararının rusya’ya uygulanan yaptırım zincirinin son halkası olduğu sonucuna varıyoruz. petrol fiyatlarının düşmesinden bütün petrol ihraç eden ülkeler olumsuz etkileniyor, ancak ekonomileri göreceli olarak daha iyi durumda olan abd, suudi arabistan gibi ülkelerin bu fiyat düşüşlerini tolere etme imkanları var. halihazırda zor günler geçiren rusya, iran ve venezuela gibi ülkeler için petrol gelirlerinin azalması ciddi boyutta bütçe açıkları anlamına geliyor.

rusya ekonomisi 2008 mali krizinde petrol fiyatlarının 40 dolara yakın düşmesi nedeni ile yüzde 7,8 küçülmüştü ve rublenin değerini koruyabilmek için 200 milyar dolar harcamak zorunda kalmıştı.  rusya devlet başkanı putin geçtiğimiz günlerde 400 milyar dolarlık rezervleri sayesinde en kötü senaryoya dahi hazırlıklı olduklarını ifade etmiş olsa da, rusya gibi bir ekonomi için 400 milyar dolar uzun süreli güvence sağlayabilecek bir tutar değil. petrol fiyatlarının 10 dolar düşmesi rusya’nın döviz gelirlerinin 20 milyar dolar azalması anlamına geliyor, ki bu da rus ekonomisinin yüzde 2-3 küçülmesi demek.

rus ekonomisi durgunluğa girebilir

hazar strateji ensitüsü enerji ve ekonomi uzmanı prof. dr. mübariz hasanov, petrol fiyatlarının uzun süre 80 doların altında kalması durumunda, rusya ekonomisi için ekonomik resesyonun derinleşebileceğini söyledi.

petrol fiyatlarının haziran ayından itibaren sürekli düştüğüne dikkati çeken hasanov, petrol fiyatlarının uzun süre düşük kalması halinde, bu durumun rusya'yı ambargodan bile daha çok etkileyeceğini belirtti.

rusya için petrol fiyatlarında kritik sınırın 80 dolar düzeyi olduğunu belirten hasanov şöyle konuştu:

"fiyatlar uzun süre 80 doların altında kalırsa, rusya ekonomisi için ciddi sorunlar baş gösterebilir, ekonomik resesyon derinleşebilir. 2013 ve 2014 başında ekonomik büyüme yüzde 1 dolaylarında olmuştu. kriz yılı olan 2009 haricinde, 2000'li yıllarda ekonomik büyüme yüzde 5-8 aralığındayken, 2010 sonrası yüzde 4 civarındaydı. petrol fiyatları uzun süre düşük kalırsa, büyüme negatif olur. tabii rusya'ya uygulanan ambargo, düşük fiyatlarla birlikte, tabloyu rusya açısından daha da kötümser kılıyor."

hasanov, rusya'nın finansal ambargo karşısında, çin gibi uzakdoğu sermaye piyasalarından fon temin edebileceğini ifade ederek, "devletin de ciddi oranda döviz rezervleri var ve devlet başlıca petrol üreticilerine ve bankalara gerektiğinde zaten yardım yapıyor. mesela risya’nın en büyük enerji şirketlerinden rosneft'e 42 milyar dolarlık devlet desteği yapılacak. ancak bir taraftan ambargo, diğer taraftan da düşük petrol fiyatları devam ederse, rusya ekonomisi bundan ciddi zarar görecek" diye konuştu.

abd’nin oyunu

uluslararası finans piyasalarında emtia gurusu olarak bilinen abd'li yatırımcı jim rogers ise, petrol fiyatlarının enerji gelirlerine ihtiyaç duyan rusya ve iran'ı cezalandırmak için kasıtlı olarak düşürüldüğünü ileri sürdü.

rogers,"abd ve suudi arabistan, rusya ve iran üzerinde baskı oluşturmaya çalışıyor. bu bazılarını, özellikle rusya ve iran'ı cezalandırmak için hazırlanmış yapay bir oyun. bu şekilde istediklerini yaptırabileceklerini düşünüyorlar" dedi.

kaynak: al jazeera ve ajanslar