profesör kemal kirişçi'nin hazırladığı raporun altını çizdiği başka bir nokta da mültecilerin topluma kazandırılma süreçleri iyi yönetilirse, ekonomik büyüme ve gelişme kaynağı olabilecekleri. ancak bunun başarılması için kapsamlı ve iyi düşünülmüş bir politikaya ihtiyaç duyulduğunu belirten rapor, entegrasyonun sağlanması için yasal düzenlemelerin bir an önce yapılmasını da tavsiye ediyor. 

ankara merkezli uluslararası stratejik araştırmalar kurumu (usak) ve washington merkezli brookings enstitüsü'nün, 'misafirliğin ötesine geçerken, türkiye'nin suriyeli mülteciler sınavı' adlı raporu, yıl sonunda türkiye'deki suriyeli mültecilerin sayısının 1,5 milyona yaklaşacağına işaret ediyor.

hükümetin sağlıklı bir entegrasyon süreci için, mültecilerin istihdamı ve çocuklarının eğitimi alanlarına özel önem vermesi gerektiğini belirten raporun diğer bulguları şunlar:

mülteci çocukların kayıp nesil olmasının önüne geçilmesi gerek

suriyeli mültecilerin yarıdan fazlası çocuk ve kamp dışındakilerin çoğu eğitim almıyor. yarım milyona yakın okul çağındaki mültecinin ihtiyaçlarını karşılamak zor olsa da bu ihtiyaçların karşılanması ‘suriye’nin kayıp nesli’ olmamaları için hayati önemde.

türkçe eğitim verilmeli mi?

eğitim alabilen suriyeli çocukların çoğu, ülkelerine geri dönecekleri düşüncesiyle eğitiliyor. ancak türkçe eğitim sağlanamaması ilerleyen dönemde türk toplumuna entegrasyonda ciddi sorunları olan bir gençlik yaratabilir.

müfredat sorunlu

suriye ve türkiye’nin eğitim sistemlerinde belirgin farklılıklar var. örneğin kız ve erkek öğrenciler suriye’de ayrı okullarda okurken türkiye’de bu ayrım yok. suriye müfredatına göre eğitim alan öğrenciler, türkiye’de sosyal yaşama adapte olmakta daha fazla zorlanacaklar. kamp dışındaki eğitiminse yakından izlenmesi gerekiyor, zira içerik ve eğitim tarzı, suriye’deki savaşın tetiklediği öfke ve mezhepçilik kaynaklı siyasallaşmaya çok açık. çok çeşitlilik içeren türkiye toplumunda etnik ve mezhepsel çizgiler arasında ihtilafa yol açabilecek bir öğreti, uzun dönemde güvenlikle ilgili ciddi sonuçlar getirebilir.

yeterli okul yok

kamplar dışında suriyeli çocukların eğitimi için bulunan binaların öğrenci kapasitesi kısıtlı. öğretmenlerin maaşlarının ödenmesi de ciddi bir sorun.

mültecilerin kamp dışında yoğun olarak yaşadığı iller, okul performansı bakımından türkiye ortalamasının altında. bu okullara suriyeli öğrencileri de dâhil ederek sınıfların mevcudunu arttırmak, kaliteyi daha da düşürebilir.

yevmiyeler 60 liradan 20 liraya düştü

kamp dışındaki suriyelilerin önemli kısmı iş ararken, mevcut yasalar çalışma izni almalarını güçleştiriyor. bu da yetişkin ve çocuk işçiler için inşaat, tekstil, ağır sanayi, tarım gibi sektörlerde yeraltı ekonomisi oluşturuyor ve ücretler aşağı çekiliyor. kilis’te yevmiyeler 60 tl’den 20 tl’ye kadar geriledi.

kiralar arttı, sağlık hizmeti sorunlu

özellikle kamplar dışında yaşayan suriyelilerin yoğun yaşadıkları yerlerde kiralar arttığı için çoğu mülteci, çok düşük standartlı evlerde, hatta metruk binalarda ve derme çatma çadırlarda yaşıyor.

sağlık sistemi de genellikle kısıtlı. kamplarda yaşayanlara ve suriye’den getirilen yaralılara hizmet verilmesi sistemi zorluyor. 

kronik hastalığı olan mülteciler önemli güçlük ve kısıtlarla karşı karşıya. dil engeli de, suriyeli mültecilerin hizmet alımını karmaşık hale getiriyor.

bulaşıcı hastalık riski

kamplarda ve sınır bölgelerinde aşılama kampanyaları var ama erişilemeyen önemli oranda suriyeli çocuk da bulunuyor. bu da türkiye’yi bazı virüslerin yayılması riskiyle karşı karşıya bırakıyor.

toplumsal gerilim kaynağı

türk yasaları çocuk yaşta evliliğe ve çokeşli evliliğe izin vermese de suriyeli kadınlar ve kız çocukları, yerel hanelere ikinci hatta üçüncü eş olarak dâhil ediliyor. bu, toplumsal gerilim yaratıyor; hatay ve kilis’teki boşanma oranları ve kadınlarda depresyon oranları bu sebeple artıyor. resmî nikâh olmaksızın dünyaya gelen bebekler ve onların anneleri, sosyal damgaya maruz kalıyor.

kişisel kayıtlar da sorunlu

kamp dışında doğan çocukların kayıt sorunu var. kampta doğup kayıt altına alınan bebeklerin suriyeli otoritelerce kabul edilip edilmeyeceğiyse belli değil. bu çocukların vatansız konumuna düşmesi söz konusu.

suriyeliler, suriye’den kişisel durumlarına dair resmî belge alamadıkları için suriyelilerin evliliklerinin türk makamlarınca tanınmaması gibi sonuçlar da doğuyor.

mültecilerin içinde bulundukları sıkıntılı durum nedeniyle kadınlar ve kız çocukları cinsel istismara açık hale geliyor. çocuklar dilencilik yapıyor. bunlar da yerel halk arasındaki mültecilere yönelik giderek büyüyen rahatsızlığı körüklüyor. 

hükümete ve uluslararası topluma tavsiyeler

rapor suriyeli mültecilerin entegrasyonunu sağlanması için türk hükümetine ve yardımları bugüne kadar sınırlı kalan uluslararası topluma tavsiyelerde de bulunuyor. bu tavsiyeler de şunlar:

topluma başarıyla entegrasyonlarını teşvik etmek için uzun dönemde türk vatandaşlığına geçmeye imkân sağlayabilecek yollar değerlendirilmeli;

toplum, suriyeli mültecilerin gelecekte bir süre daha türkiye’de kalacakları gerçeğine hazırlanmalı;

kamplar dışındaki suriyelilerin kayıt işlemleri yeniden ele alınmalı;

acilen suriyeli mülteci çocukların eğitiminin entegrasyona yardım edecek önemli bir adım olduğunu teslim eden kapsamlı bir ihtiyaç analizi başlatılmalı;

suriyeli işgücünü resmî ekonomiye dâhil etmek için çabalar arttırılmalı;

okul diplomaları ve öğretmenlik sertifikasından evlilik ve doğumlara kadar birçok konunun çözümü için belgeleme işlemleri çözülmeli;

çocuk ve kadın mültecilerin istismardan korunmaları sağlanmalı;

uluslararası toplum da, türk halkının suriyeli mülteciler için gösterdiği fedakârlığı tanımalı, mültecilerle çalışan türk kuruluşlarının uluslararası hibelere erişimi sağlanmalı; ab üyesi ülkelere sığınmak için sınırları geçmeye çalışan suriyeli mültecileri reddetme gibi uygulamalardan vazgeçilmeli.

kaynak: al jazeera