'dar bölge seçim sistemi'nde, her seçim bölgesi bir milletvekili çıkarıyor. milletvekili sayısı kadar seçim bölgesi (çevresi) oluşturuluyor. bu sistemin benimsenmesi durumunda türkiye 550 seçim bölgesine ayrılacak.

'dar bölge' uygulayan ülkeler 

en bilinen ve tanınmış örneği ingiltere. ayrıca abd ve kanada’da bu seçim sistemi uygulanıyor. buna göre seçim bölgelerinde yapılan tek turlu oylama sonucunda en çok oyu alan partinin adayı seçimi kazanmış oluyor. ülke barajı uygulaması yok.

fransa’nın tercihi: iki turlu 'dar bölge'

fransa’da da dar bölge sistemi uygulanıyor. ancak seçimler iki turlu yapılıyor. fransız modeline göre birinci tur oylamada seçimi kazanmak için adayların geçerli oyların salt çoğunluğuna ulaşması gerekiyor. üstelik, alınan salt çoğunluğun seçim bölgesindeki seçmen sayısının dörtte birinin altına düşmemesi de şart. birinci tur oylamada bu iki koşul sağlanamazsa ikinci tur oylama yapılıyor. ikinci tur oylamada ise en çok oyu alan aday seçimi kazanıyor.

'dar bölge' sisteminin artıları

• tek parti hükümetlerinin kurulmasına olanak sağlaması
• seçmenin partiden çok adaya göre oy kullanması
• seçmen ile milletvekili arasındaki bağı artırması

'dar bölge sistemi'nin eksileri

• en çok oyu alan aday milletvekili seçileceği için diğer partilere verilmiş oyların boşa gitmesi. bu nedenle sisteme yönelik eleştirilerin başında partiler arasında temsil eşitliğinin olmadığı geliyor
• büyük partilerin aldıkları oy oranından daha fazla milletvekiliyle mecliste temsil edilmesi
• çok parçalı bir siyasi parti yapısına engel olması. küçük partilerin mecliste adil bir şekilde temsiline imkan tanımaması
• etnik veya mezhepsel köken ile paranın seçimlerde etken olabilmesi

'daraltılmış bölge' sistemi

daraltılmış bölge, dar bölge sisteminin 'dejenere' edilmiş biçimi olarak kabul ediliyor. sistem milletvekili sayısının belirlenecek seçim bölgelerine göre dağıtılmasını öngörüyor. yani belirli sayıda vekil için bir seçim bölgesi oluşturuluyor.

buna göre iller seçim bölgelerine ayrılacak. küçük iller de birleştirilmek suretiyle yeni seçim bölgeleri oluşturulacak. mevcut seçim sisteminde de büyük şehirler seçim bölgelerine ayrılmış durumda. ancak daraltılmış bölge uygulamasıyla seçim bölgelerinin sayısı artırılacak. 3 seçim bölgesinden oluşan istanbul'un 18-20, 2 seçim bölgesinden oluşan ankara’nın 4 veya 6 bölgeye ayrılması sözkonusu olabilecek.

'daraltılmış bölge' özal döneminde de uygulandı

türkiye bu modelin yabancısı değil. çevre barajlı daraltılmış seçim bölgesi uygulaması turgut özal'ın başbakan olduğu dönemde de uygulandı. bu uygulamada yüzde 10’luk ülke barajının yanında seçim çevreleri için öngörülmüş ayrı bir baraj daha vardı. yani 'çifte baraj' uygulanıyordu. 1995 yılında anayasa mahkemesi'nin seçim çevrelerindeki barajı iptal etmesiyle uygulamaya son verildi. ancak anayasa mahkemesi ülke barajına dokunmadı.

'daraltılmış bölge'nin artıları

tek parti hükümetlerinin kurulmasını sağlaması ve siyasi istikrarı koruması

seçmenle milletvekili arasındakı bağı artırmayı amaçlaması

'daraltılmış bölgenin eksileri

büyük ve güçlü partilere avantaj sağlaması

seçim çevresi barajı konulmasa bile her bir seçim çevresinde kendiliğinden fiili ikincibir baraj oluşması

bunun sonucunda da partiler arasında temsil adaletsizliğine yol açması ve küçük partilerin mecliste temsil şansının azalması

mevcut sistem

türkiye'de 1982 anayasası'yla yürürlüğe girmesiyle birlikte nisbi temsil sistemine geçildi ve yüzde 10 ülke barajı uygulanmaya başlandı. bu sisteme göre seçimlerde ülke genelinde geçerli oyların, yüzde 10'una ulaşamayan partiler milletvekili çıkaramıyor. nisbi temsil sistemi milletvekilliklerinin alınan oy oranına göre paylaştırılmasını öngörüyor.

avrupa’da en yüksek baraj türkiye’de

seçimlerde ülke barajının uygulandığı tek ülke türkiye değil. yönetimde istikrar amacıyla ülkeler değişik oranlarda seçim barajı uyguluyor. ancak en yüksek baraj türkiye’de. 

kaynaklar: alternatif seçim sistemlerinin analizi prof. dr. seyfettin gürsel bahçeşehir üniversitesi ekononomik ve toplumsal araştırmalar merkezi 

seçim barajları ve siyasal sonuçları prof.dr. yavuz sabuncu 

türkiye'de uygulanan seçim barajının serbest seçim hakkını ihlal sorunu yrd. doç. dr. abdurrahman eren 

ajanslar