Kaz Dağları'nda Şaman izleri
Türkiye'nin ilk özel köy müzesi olan Alibey Kudar Etnografya Galerisi, kaybolmaya yüz tutan kültürlerini gelecek nesillere anlatma derdinde olan bir Türkmen ailesinin eseri.
Haberin Öne Çıkanları
Edremit Tahtakuş'ta
Her gün açık
Kudar ailesinin eseri
kaz dağları'nın eteklerinde kurulu sekiz türkmen köyünden biri olan tahtakuş'ta, 67 yıllık bir emeğin ürünü olan alibey kudar etnografya galerisi, türkiye’nin köyde kurulan ilk özel müzesi.
kültür ve turizm bakanlığına bağlı olmadığı için resmi adı galeri olan merkezde bir galeriden çok daha fazlası var.
kudar ailesinin hayatını adadığı bu müze, aile bireylerinin kişisel katkıları ve sonrasında bağışlanan eşyalar ile bu güne kadar yaşatılabilmiş.
biri unesco’dan olmak üzere çeşitli kuruluşların verdiği 35 ödülü bulunan müze son olarak hürriyet gazetesinin ‘en iyi kişisel müze’ değerlendirmesinde sunay akın’ın oyuncak müzesi’nden sonra ikinci sıraya yerleşmiş.
solda orijinaline sadık kalınarak yapılmış türkmen çadırı, sağda ise sanat galerisinin bir bölümü görülüyor. [ajt]
'kültürsüz temelsiz tarihsiz nesil olmaz'
müze fikri ilk olarak 1945 yılında, öğretmen alibey kudar’ın kendi gibi öğretmen abisi hasan kudar tarafından ortaya atılmış.
hasan kudar’ın tahtakuş köyü’nde başlayıp paris’te devam eden macerası kendi başına haber değeri taşıyan bir başka öykü.
hasan kudar 1945 yılında ailesine alevi türkmen geleneklerini yaşatabilecekleri bir müze açmayı önermiş. alibey kudar o günü şöyle anlatıyor:
“abim bizi topladı ve dedi ki ‘ne güzel örf adetlerimiz, kültür mirasımız var. artık bağlardan çıkıp yerleşik düzene geçtiğimiz için, bu miras sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda değişime uğrayacaktır. kültür de yavaş yavaş kenara çekilecek ve bunlar zaman içerisinde kaybolacak. biz bu kültür erozyonuna seyirci kalmayalım. bunları toplayalım koruyalım ve gelecek nesillere anlatalım. kültürsüz temelsiz tarihsiz nesil olmaz. bu amaçla bir müze kuralım.”
“hepimiz bu konuyu çok sevdik ve hepimiz müzeci olmaya karar verdik” diyor alibey kudar.
bundan sonraki 40 yılı eserleri araştırmaya, toplamaya ve korumaya ayıran kudar ailesi 80’li yıllarda hiçbir yerden yardım almadan müze binasını inşa etmişler. bu arada ağabey hasan kudar paris’e yerleşmiş. müzenin kapılarını açması da 1991 yılını bulmuş.
'modern şamanizm'
müzenin birinci bölümde orta asya’dan günümüze uzanan, alibey kudar’ın şamanizm’in devamı ve bu kültürün ‘modernize edilmiş şekli’ olarak tanımladığı alevi türkmen kültürüne ait birçok detay sergileniyor.
bunların arasında elbiseler, bölgede rastlanan hayvanların kurutulmuş halleri, geleneksel takılar, savaş aletleri gibi kültürü en ince detayına kadar yansıtan objeler yer alıyor. mekanın ortasına yerleştirilmiş büyük türkmen çadırı ise gerçeklerini aratmıyor.
ayrı bir odada ise 1992 yılında selim turan sanat galerisi olarak tahsis edilmiş. galeri bugüne kadar yerli yabancı 800’e yakın sanatçı ev sahipliği yapmış. her yıl 9 temmuz’da hem sanat galerisinin açılışını hem de selim turanı anmak için sanat şölenleri düzenleniyor. şölene katılan yerli ve yabancı gelip eserlerini sergiliyor. bu yıl 9 temmuz’da 20’inci sanat şöleni düzenlenecek.
1994 yılında ise üçüncü bir oda eklenmiş ve kitaplık kurulmuş. o yıl ilk ödül unesco’dan gelmiş. bugüne kadar gelen ödül sayısı ise 35’i bulmuş.
şimdiye kadar 167 öğrenci tezinin hazırlandığı kütüphanede 12 bine yakın kaynak bulunuyor.
kitaplıkla aynı odada bulunan 12. deniz kuvvetleri komutanı oramiral emin göksan anısına düzenlenen bölümde, komutanın özel eşyaları sergileniyor.
dünyada sergilenen en büyük deri sırtlı deniz kaplumbağası da bu yine bu bölümde yer alıyor. uzmanların ‘kurutulamaz’ dediği kaplumbağayı, alibey kudar’ın oğlu selim kudar kendi imkanları çerçevesinde, güneşte kurutmuş ve sonra mumyalatarak sergiye almış.
yılda sıfır ile 1500 arası ziyaretçinin geldiği müze her gün gün doğumuyla açılıp, hava kararınca kapanıyor.
alibey kudar, eşi esma kudar'ın emeklerinin karşılığı olarak evlerinin bahçesine büstünü diktirmiş. [ajt]
tahtakuş'tan paris'e
müzenin fikir babası hasan kudar, savaştepe köy enstitüsü mezunu bir öğretmen. nâzım hikmet'in hapisten çıkarılması için verilen toplu dilekçeye imza attığı için ceza evine giren kudar hapisten aklanarak çıkmış ancak bu sebeple mesleğini kaybetmiş.
tahtakuşlar köyünün de ilk öğretmeni olan kudar, yıllarca meslek hakkının geri verilmesi için uğraşmış. sonunda hakkını geri almasına rağmen türkiye’den ayrılmaya karar vermiş.
paris'e giden kudar, bulaşıkçılıktan, gazete bayiliğine kadar birçok işte çalışmış. aynı zamanda türkiye haberler ajansı’nın muhabiri olarak görev yapmış. 87 yaşındaki hasan kudar, yaşamını hala paris’te sürdürüyor.
kudar’ın ‘tahtakuşlar’dan paris’e’ adlı bir de kitabı bulunuyor.
kaynak: al jazeera
Yorumlar