irak siyasetinin son dönemde en çok tartışılan isimlerinden biri olan sünni cumhurbaşkanı yardımcısı tarık haşimi, 1942'de başkent bağdat'ta doğdu. meşhedan aşiretine mensup olan haşimi, 1959 ile 1962 yılları arasında askeri akademide eğitim gördü.

mustansıriyye üniversitesi'nden 1969 yılında ekonomi dalında lisans diploması alan haşimi, aynı alandaki yüksek lisans eğitimini 1978'de tamamladı.

33 yaşındayken ordudan ayrılan haşimi, 1979–1981 yılları arasında londra merkezli deniz taşıma şirketi united arap shipping company bünyesinde irak sorumlusu sıfatıyla görev yaptı.

1960'ta kurulan ve 1970'lerden itibaren faaliyetlerine britanya'da devam eden irak islam partisi’nin planlama komitesi ve şura konseyi üyesi oldu. saddam hüseyin liderliğindeki irak'ın 1990'da kuveyt'i işgal etmesinin ardından ülkesine döndü. 

irak baas partisi'ne hiçbir zaman katılmayan haşimi'nin adı, 20 mart 2003'te başlayan abd işgalinin ülkede oluşturduğu yeni yapı içerisinde yeniden gündeme geldi. saddam sonrası eski hakim pozisyonunu tamamen kaybeden sünni kesimin temsilcilerinden biri olarak ön plana çıktı. 

federalizme karşı

ilke olarak federalizme karşı olan ve ülkeyi böleceğini düşünen tarık haşimi, 2005 yılında kabul edilen irak anayasası'na, ülkeye federal yönetim şeklini getirdiği için destek vermedi. 

petrol kaynaklarının 'nüfus yoğunluğuna' göre dağılımını talep etmesinin yanında ordu ve polis birimlerinde sünnilere daha çok yer verilmesi gerektiğini savundu.

irak islam partisi, 2005'te düzenlenen genel seçimin ardından parlamentodaki en geniş sünni bloğun temsilcisi haline geldi.

haşimi, 2006 yılında irak cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atandı ve 2009'da görevini 'daha sağlıklı yürütebilmek adına' irak islam partisi'nden istifa etti.

abd ile ilişkileri daima belirli bir mesafe içinde seyreden iraklı siyasetçi, abd'nin irak'ı 2003 yılında işgalinin ardından washington'ın askeri varlığına da karşı çıktı.

ülkedeki şiddet olaylarından abd'yi sorumlu tutan haşimi, nisan 2006'da gerçekleşen iki ayrı saldırıda kız ve erkek kardeşini kaybetti.

sünni politikacı, irak'ın şii başbakanı nuri maliki ile 2006 yılından bu yana, mezhep farklılıklarının da getirdiği derin siyasi fikir çatışmaları yaşadı. maliki hükümeti, haşimi tarafından etnik gerilimi artırmak, yolsuzluklara imza atmak ve mezhepçilik yapmakla suçlandı.

tutuklama kararı

haşimi, abd askerlerinin 2011 sonunda irak'tan çekilmesinin akabinde ülkede şiiler ile sünniler arasındaki tırmanan mezhepsel gerilimin sembol olaylarından birinin baş aktörü haline geldi.

söz konusu olay, haşimi'nin 19 aralık 2011 tarihinde ülkenin kuzeyindeki erbil’e hareket etmek üzere gittiği bağdat havaalanı'nda gözaltına alınmak istenmesiyle patlak verdi. 

gözaltı girişimi, haşimi'nin korumalarına 'bazı hükümet yetkililerini öldürmeleri için para verdiği' suçlamasına dayandırılıyordu.

cumhurbaşkanı celal talabani'nin devreye girmesiyle haşimi, kuzey irak bölgesel yönetimi'ne sığındı. haşimi'nin yanında bulunan üç koruma ise gözaltına alındı. ardından haşimi hakkında tutuklama kararı çıkarılması, ülkedeki siyasi krizi doruğa ulaştırdı.

bağdat'taki mahkemenin bağımsız olmadığını vurgulayan haşimi, bu gerekçeyle hakim önüne çıkmayı reddetti ve gıyabında yargılanmaya başladı. 9 eylül 2012'de sonuçlanan mahkemede hakkında idam kararı verildi. bunun üzerine haşimi kararı tanımadığını belirtti ve türkiye'de kalmaya devam edeceğini söyledi.

haşimi'nin de üyesi olduğu irakiye bloku ise nuri maliki'nin ülkede iktidarı tekeline aldığı iddiasıyla irak parlamentosunu boykot etti. blok daha sonra parlamentonun oturumlarına yeniden katılma kararı aldı.

kırmızı bülten

uzun bir süre irak'ın kuzeyindeki kürt yönetiminin himayesinde kalan haşimi, nisan 2012 başlarında önce katar'a, oradan suudi arabistan'a gittikten sonra, son olarak türkiye'ye geldi.

mayıs 2012'de ise uluslararası polis teşkilatı (interpol), haşimi'nin yakalanması için kırmızı bülten yayımladı. interpol, internet sitesinde yer alan açıklamada, haşimi'nin irak'taki 'terör saldırılarını finanse etmek ve bunlara yardımcı olmak' şüphesiyle yakalanması için bu kararı aldığını duyurdu. açıklamada, haşimi hakkında kırmızı bülten yayımlama talebinin iraklı yetkililerden geldiği belirtildi.

türkiye başbakanı recep tayyip erdoğan, kırmızı bülten yayımladığı sırada türkiye'de bulunan haşimi'ye destek vererek, sünni politikacının tedavi amacıyla türkiye’de bulunduğunu belirtti. başbakan yardımcısı bekir bozdağ da, ankara'nın, hükümetin ‘destek verdiği birini iade etmeyeceğini’ söyledi.

kaynak: al jazeera ve ajanslar