yuliya timoşenko, bugün ayrılıkçı rüzgarların estiği doğu ukrayna’nın dnepropetrovsk kentinde, 1960 yılında doğdu. rusça’nın egemen olduğu bir bölgede doğup büyüdü. ukraynacayı ancak 36 yaşında, siyasete atılacağı sırada öğrendi. tıpkı sovyetler birliği döneminde yetişen pek çok siyasetçi gibi.

dnepropetrovsk üniversitesi ekonomi fakültesi’nden mezun oldu. 1980’lerin sonlarında, eşi aleksandır timoşenko ile birlikte ticaret hayatına atıldı. video kaset zinciri kurarak girdiği iş hayatında 1990’ların başında enerji sektörüne yöneldi. 

kurduğu benzin firması, 1995 yılında, rusya ve orta asya ülkelerinden ukrayna’ya doğalgaz ithalatı gerçekleştiren ukrayna birleşik enerji sistemleri holdingi’ne dönüştü. bu holding 1995-1997 döneminde, yani timoşenko’nun hemşehrisi ve yakın siyasi ilişki içinde bulunduğu pavlo lazarenko’nun iktidarda bulunduğu zamanda, rusya’dan doğalgaz ithalatında lider kuruluş haline geldi.

siyasi kariyeri

batı yanlısı yuliya timoşenko, 1990’ların ikinci yarısında siyaset hayatına girdi ve milletvekili oldu. 1999’da, viktor yuşçenko’nun başbakan olduğu hükümette, o başbakan yardımcısıydı fakat 2001’de azledildi.

yine 2001 yılında başkanı olduğu ukrayna birleşik enerji sistemleri holdingi’nin vergi kaçakçılığı yaptığı iddiasıyla 42 gün tutuklu kaldı. mahkeme 2002 yılında somut delil olmadığına hükmederek davayı düşürdü.

timoşenko’nun ilk tutukluluk dönemi, siyasi kariyerine olumlu yansıdı. kendi adıyla kurduğu siyasi oluşum yuliya timoşenko bloğu, daha yeni kurulmuş olmasına rağmen 2002 parlamento seçimlerinde yüzde 7,26 oranında oy aldı.

450 sandalyeli ukrayna parlamentosu’na 24 milletvekili sokmayı başarmıştı. cumhurbaşkanı leonid kuçma’ya muhalefeti amaçlayan ‘ukrayna ayağa kalk’ adlı hareketi kurdu.

turuncu devrim ve sonrası

yuliya timoşenko, ukrayna’da turuncu devrim olarak bilinen ve batı yanlısı aday viktor yuşçenko’nun iktidara gelmesini sağlayan süreçte devrimin iki numaralı ismi olarak ortaya çıktı.

ocak 2005’te başbakanlığa atandı. ancak iki lider arasındaki yakınlık, kısa bir süre sonra yerini iç çatışmalara bıraktı ve aynı yılın eylül ayında yuşçenko, timoşenko’yu başbakanlıktan azletti.

2006 yılının mart ayında yapılan parlamento seçimlerinden, rusya’ya yakın tutumuyla bilinen ve turuncu devrim’in hedef tahtasındaki isim olan viktor yanukoviç’in bölgeler partisi galip çıktı. yuşçenko’nun yanukoviç’i başbakanlığa atamak zorunda kalması, turuncu devrim’i sarsan bir diğer olaydı.

viktor yuşçenko, timoşenko’nun yoğun girişimleri sonucunda 2007 yılında, parlamentoyu feshetti. bu karar ve muhalefetin buna itirazı, ülkeyi yeni bir kriz ortamına soktu. sonuçta 2007 eylül’ünde düzenlenen erken parlamento seçimlerinde, timoşenko’nun partisi oylarını önemli ölçüde arttırdı ve aynı yılın kasım ayında tekrar başbakanlık koltuğuna oturdu.

timoşenko’nun partisi bu seçimlerde yuşçenko’nun bizim ukrayna partisi’nden daha çok oy almış ve onun karşısında artık daha güçlü olduğunu ortaya koymuştu.

bir taraftan doğu ve batı ukrayna arasındaki gerginlikler, diğer taraftan da ‘turuncu’ kesimin kendi içindeki çatışmalar, turuncu devrim dönemini, istikrarsızlık dönemi haline getirdi. timoşenko, ikinci başbakanlığı döneminde cumhurbaşkanı yuşçenko ile daha sert bir mücadeleye girişti. bu siyasi krizin de bir sonucu olarak ukrayna, 2008 yılındaki küresel ekonomik krizden en ağır etkilenen ülkelerden biri oldu.

bu gelişmeler hem genel olarak ‘turuncu’ kesimin, hem de doğrudan doğruya yuliya timoşenko’nun siyasi itibarını zedeledi. öte yandan, batı yanlısı olarak bilinen timoşenko’nun 2009 yılı başlarında rusya’yla imzaladığı doğalgaz anlaşmasının ukrayna’ya getirdiği mali külfet, rakiplerince timoşenko’nun aleyhinde bir malzeme olarak kullanıldı.

2010 yılında düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda timoşenko, viktor yanukoviç’le karşı karşıya geldi. seçimi kaybetti ve kısa bir süre sonra da yanukoviç’in girişimiyle parlamento tarafından başbakanlıktan azledildi.

muhalefet ve cezaevi dönemi

yuliya timoşenko, 2011 yılının ağustos ayında, başbakanlığı döneminde rusya’yla imzaladığı doğalgaz anlaşmasında devleti zarara uğrattığı ve bundan maddi çıkar elde ettiği gerekçesiyle tutuklandı ve yedi yıl hapis cezasına çarptırıldı. cezaevinde bulunduğu sürede hastalıklarının ortaya çıkması nedeniyle, birkaç yılı cezaevi ile hastane arasında geçirdi.

onu cezaevinden çıkaran ve bugün cumhurbaşkanı adayı yapan süreç ise geçtiğimiz kasım ayındaki protesto gösterileriyle başladı. iktidardaki viktor yanukoviç, kiev’den ayrılmak zorunda kaldı. muhaliflerin denetimine geçen parlamento da timoşenko’nun cezaevinden çıkmasını sağlayan kararı aldı. aleyhindeki tüm davalar düşürüldü.

şimdi yeniden siyaset sahnesinde. ama kamuoyu yoklamaları, bir zamanlar yanukoviç’in en çekindiği muhalifi olan yuliya timoşenko’nun, batı yanlısı kesim içindeki başat konumunu yitirdiğini gösteriyor.

kaynak: al jazeera