1789'da fransız devrimi'ni gerçekleştirerek, avrupa’da o dönemin etkin imparatorlukların çöküşünü hazırlayan fransa, böylece feodal, dinsel ve aristokratik ayrıcalıkların kıta çapında sorgulanmasına ön ayak oldu.

devrim sırasında, dönemin fransa kralı xvi. louis ve eşi marie antoinette ile birlikte, onlarla ilişkili olduğu düşünülen yüzlerce fransız öldürüldü.

1792 yılında kabul edilen anayasayla kurulan birinci cumhuriyetin ardından, 1870'e kadar imparatorluk ile cumhuriyet rejimleri arasında gidip gelen ülke, üçüncü cumhuriyet'in ilan edilmesiyle, bir daha geri dönmemek üzere rejimini seçmiş oldu.

üçüncü cumhuriyet, ikinci dünya savaşı sonrası döneme kadar varlığını sürdürdü. bu dönemde fransa, cumhuriyet rejimi ve demokratik değerler çerçevesinde evrildi.

1799'da cumhuriyetin kontrolünü ele geçiren ve 1804 yılında krallığını ilan eden general napolyon bonapart, 1814'e kadar avrupa’da keskin bir yayılmacı politika izledi. fakat 1815'te ingiliz ve prusya kuvvetleri tarafından son savaşında waterloo'da yenilgiye uğratıldı ve hemen ardından tahtına veda etti.

iki dünya savaşında da ingiltere ile aynı saflarda yer alarak almanya ve müttefiklerine karşı savaşan fransa, bu savaşlardan galip taraf olarak çıktı. ülke, topraklarında yoğun çatışmalar yaşanması nedeniyle, müttefikine göre çok daha fazla insani ve maddi kayba uğradı.

fransa, 17. yüzyıldan 1960’lara dek sömürgecilik politikasını sürdürdü ve topraklarını dünyanın dört bir yanında genişletti. ingiltere’den sonra en geniş ikinci sömürge imparatorluğunu kuran fransa, ikinci dünya savaşı'nın ardından çıkan ayaklanmalar sonucu kademeli olarak sömürge topraklarını kaybetti.

fransız sömürgeciliğinin gerileme döneminin en dikkat çekici ülkesi cezayir oldu. pied-noir (siyah ayak) adı verilen milyonlarca avrupa kökenli cezayirli, kuzey afrika ülkesinin kontrolünü bırakıp bırakmama konusunda fransa'da büyük tartışmalar yaşanmasına neden oldu. cezayir'de sekiz yıl hüküm süren savaş ortamı 1962 yılında, ülkenin bağımsız olmasıyla sona erdi.

ikinci dünya savaşı sonrasında kurulan ve istikrarsız bir görüntü çizen dördüncü cumhuriyetin yerine, 1958 yılında yeni bir anayasa oluşturuldu. böylece cumhurbaşkanının yetkilerini arttıran ve günümüzde de hala varlığını sürdüren beşinci cumhuriyet kurulmuş oldu. beşinci cumhuriyet'in cumhurbaşkanlığına charles de gaulle seçildi.

ikinci dünya savaşı sonrasında kurulan birleşmiş milletler’in (bm) kurucu üyelerinden fransa, kurucu antlaşma çerçevesinde bm güvenlik konseyi’nin daimi üyesi olması nedeniyle bu kritik kurum içinde veto yetkisi elde etti.

ek olarak ülke, iki dünya savaşı yaşamış yaşlı kıtanın bir daha aynı durumda kalmaması için oluşturulan ve bugünkü avrupa birliği’nin (ab) temelleri olan avrupa kömür ve çelik topluluğu ve avrupa atom enerjisi topluluğu’nun kuruluşunda, almanya, hollanda, belçika, italya ve lüksemburg ile birlikte yer aldı.

fransa, ikinci dünya savaşı sonrasında başlayan soğuk savaş döneminde doğu bloğu’na karşı kurulan ve bugün misyonunu evrilerek sürdüren kuzey atlantik antlaşması örgütü’nün (nato) de üyesi.

nükleer silahların yayılmasının önlenmesine ilişkin antlaşma'da imzası bulunan fransa, bu anlaşmanın tarafları içinde nükleer silaha sahip olma hakkını elinde tutan altı ayrıcalıklı ülkeden biri konumunda bulunuyor.

Fransa Ulusal Meclisi üyeleri, beş yıllık süreyle seçiliyor.

[[AFP]]

siyasi yapı

fransa, cumhurbaşkanı yetkilerinin, parlamenter sistem normlarına göre daha geniş olduğu yarı başkanlık sistemi ile yönetilen üniter bir cumhuriyet. 28 eylül 1958 tarihinde kabul edilen beşinci fransa cumhuriyeti’nin anayasası parlamentoya oranla cumhurbaşkanının yetkilerini artırdı.

cumhurbaşkanı ve hükümet, ülkede yürütme erkinin iki kolunu oluşturur. cumhurbaşkanı beş yıllık dönem için halk tarafından seçilir. hükümet ise cumhurbaşkanı tarafından atanan bir başbakan tarafından yönetilir.

iki kanatlı bir yasama organı olan fransa parlamentosu, 577 üyeli alt kanat fransa ulusal meclisi ile 343 senatör barındıran üst kanat senato’dan oluşur. ulusal meclis’teki milletvekilleri geldikleri yerel seçim bölgesini temsil eder ve beş yıllık süre için seçilirler. ulusal meclis’in bakanlar kurulunu düşürme yetkisi vardır. senatörler de yine tüm fransa çapında belediye meclisi üyeleri, il yerel meclisi üyeleri ve bölge yerel meclisi üyeleri tarafından altı yıl için seçilir. senato seçimleri üç yılda bir yapılır ve her seçimde senatonun yarısı yenilenir. senato’nun yetki alanı ulusal meclis’e göre sınırlıdır.

fransa yüksek mahkemesi sivil davalar ve ceza davaları açısından en yüksek mahkeme konumunda bulunuyor. devlete karşı açılan davalarda, temyizlerin yapıldığı en yüksek yargı organı devlet konseyi’dir. anayasal konularda görev yapan yargı organı olarak ise anayasa konseyi kurulmuştur.

ekonomi

fransa gayri safi yurt içi hasılası (gsyih), hem cari fiyatlara (2,56 trilyon dolar), hem de satın alma paritesine göre dünyada beşinci sırada. ülke, tarım, turizm ve sanayi alanlarındaki gücüyle avrupa’nın ve dünyanın en güçlü ekonomilerinden biri konumunda bulunuyor.

Nükleer enerjiye yoğun yatırım yapan Fransa, zaman zaman protestoların hedefi oluyor.

[[AFP]]

2010 yılında 456,8 milyar dolar ihracat yapan ülke, aynı yıl 532,2 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. ihracatının çok büyük bölümünü sanayi alanında yapan fransa'nın bu alanda öne çıkan sektörleri, hammadde, otomobil ve elektronik ürünleri. ülkede önde gelen diğer sektörler ise, telekomünikasyon, uzay mühendisliği, savunma sanayii, gemi inşa, ilaç, kimya, inşaat ve tekstil. işsizliğin uzun yıllardır sorun olduğu avrupa ülkesinde bu veri, 2010 yılında yüzde 9,8 düzeyindeydi.

ucuz enerji kaynağı olarak nükleer enerjiye yoğun yatırım yapan fransa, amerika birleşik devletleri'nden sonra bu alandaki en büyük ikinci üretici ve dünyanın en büyük elektrik enerjisi ihracatçısı konumunda bulunuyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar