kuzeydoğusunda çin, batısında afganistan, güneybatısında iran ve doğusunda içinden çıktığı, sonrasında iki kez savaştığı hindistan. sadece bu coğrafi bilgeler bile pakistan’ın stratejik konumunu ortaya koyuyor.

pakistan, 180 milyonla dünyanın en büyük altıncı nüfusuna sahip olan ülkesi. üstelik hızla artan bu nüfusun, 2020 yılında 200 milyonu geçmesi bekleniyor. en önemli etnik gruplar pencabiler, peştunlar, sindhiler, saraikiler ve beluciler. karmaşık etnik yapıyı birleştiren unsur din. nüfusunun yüzde 96’sı müslüman. pakistan, endonezya’dan sonra en fazla müslüman’ın yaşadığı ülke.

müslüman nüfusun yüzde 80’i sünni, diğerleri şii. gayrimüslim azınlığın içinde ise hıristiyanlar, hindular, sihler ve budistler bulunuyor.

pakistan siyaseti: darbeler, suikastler…

ingiliz sömürgesi hindistan’ın bağımsızlığa kavuştuğu 1947’de yaşanan bölünme ile pakistan kuruldu. ama kuruluşundan itibaren bugüne dek siyasi karışıklıklar, suikastlar, darbeler birbirini izledi.

pakistan’ın kuruluşunda önemli rol oynayan muhammed ali cinnah bir yıl sonra öldü. başbakan liyakat ali han ise 1951 düzenlenen suikastle öldürüldü.

birbiri ardına sivil ve askeri hükümetler kuruldu ama ilk seçim ancak 1970’de yapılabildi. ülkenin doğusunda majibur rahman’ın avam birliği, batısında zülfikar ali butto’nun pakistan halk partisi (ppp) çoğunluğu kazandı.

butto ve ordu, çoğunluğu bengalli olan hükümeti onaylamadı, iç karışıklıklar çıktı. aralık 1971’de hindistan ordusunun müdahalesiyle birlikte bengal bölgesi pakistan’dan ayrılıp bağımsızlığını ilan etti. ülke bangladeş adını aldı. 

butto 1973’te başbakan oldu ama 1977’de general ziya ül hak tarafından darbeyle devrildi, muhalifleri öldürmek suçlamasıyla 1979’da idam edildi.

ziya ül-hak 1988’de uçak kazasında ölene kadar 11 yıl boyunca ülkeyi yönetti. pakistan’ın kurucusu cinnah’ın ‘islam birliği’ fikrini canlandırdı, bu doğrultuda politikalar izledi.

pakistan siyasetinde ikinci butto

1988 yılındaki genel seçimlerde, dokuz yıl önce idam edilen butto’nun kızı benazir butto başbakanlık koltuğuna oturdu. ama iki yıl sonra devlet başkanı gulam ishak han tarafından görevden alındı. yapılan seçimlerde pencaplı işadamı navaz şerif'in partisi çoğunluğu elde etti. şerif hükümet kurdu fakat tartışmalar, gerginlikler, askeri müdahaleler sona ermedi.

butto 1993’te tekrar başbakanlık koltuğuna otursa da üç yıl sonra cumhurbaşkanı faruk legari tarafından yolsuzluk suçlamasıyla görevinden alındı.

general pervez müşerref, 1999’da başbakan navaz şerif’i düşürerek yönetime el koydu. meclis ve anayasa askıya alındı.

müşerref dönemi yine siyasi çalkantılarla 2008 yılına kadar devam etti. baskılar üzerine istfa etmek zorunda kalan müşerref, beş yıl boyunca suudi arabistan'da sürgünde yaşadı. 2013’te seçimlere katılmak hedefiyle geri geldiyse de hakkında açılan davalar yüzünden bu istediğini gerçekleştiremedi.

benazir butto, ekim 2007'de seçimlere katılmak için sürgünden döndü ama aralık 2007'de uğradığı suikast sonucu hayatını kaybetti. 

pakistan tahirinde bir ilk: seçimle değişen hükümet

1947 yılında kurulan pakistan’da hükümet, 66 yıl sonra ilk defa mayıs 2013’te seçimle el değiştirdi. o güne kadar hiç bir hükümet, yeni bir seçime kadar iktidarda kalmayı başaramamıştı. navaz şerif yeniden başbakan oldu.

pakistan parlamentosunda temmuz 2013'te yapılan oylamada, memnun hüseyin cumhurbaşkanı seçildi.

pakistan talibanı

pakistan’da güvenlik, dış politika ve demokrasi sorunlarının ortak noktasında taliban yer alıyor. pakistan talibanı, ordunun himayesinde büyüdü ama artık kontrol orduda değil. abd’nin pakistan talibanı’na yönelik saldırıları sık sık iki ülkeyi karşı karşıya getiriyor.

kasım 2013’te pakistan talibanı lideri hakimullah mesud'un abd’nin insansız hava araçları (iha) tarafından öldürülmesi üzerine pakistan içişleri bakanı "mesud'un öldürülmesi, bölgedeki barış çabalarının öldürülmesidir" sözleriyle tepki gösterdi.

keşmir sorunu

pakistan ile hindistan arasındaki en önemli konu, hiç şühesiz keşmir sorunu. keşmir, hindistan, pakistan ve çin'in arasında yer alan dağlık bir bölge. nüfusunun çoğunluğunu müslüman olduğu için 1947’de sınırlar çizilirken keşmir emirliği'ne ait bu bölgeyi pakistan talep etti. ancak hindistan da bölgede hak iddia etti. hindistan ve pakistan ilişkileri arasında 2003’ten bu yana bir yumuşama var ama bir çok sıcak çatışmaya neden olan keşmir hala iki ülke arasında sorunlu bölge.

uyuşturucu ticaretinin kilit noktası

afganistan’da üretilen afyonun büyük bir kısmı pakistan sınırında eroine dönüştürülüyor ve dünyaya yayılıyor. afganistan’ın 2013 yılı rakamlarıyla dünyadaki afyonun yüzde 90’ını ürettiği gözönüne alınırsa pakistan’ın dünya uyuşturucu ticaretindeki konumu da ortaya çıkıyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar