petrolde 2008 yılında 140 dolar, 2014 haziran ayında ise 115 dolar seviyelerine kadar yükselen varil fiyatı 60 doların altına geriledi. 

fiyatlardaki bu beklenmedik düşüş, türkiye gibi petrol ithalatçısı bir ülke için özellikle cari açık açısından olumlu. petrol fiyatlarında her 10 dolarlık düşüş, cari açığı 4 milyar dolar azaltıyor. mevcut tabloda cari açık 13-14 milyar dolar azalabilir.

petrol fiyatlarındaki düşüşün enflasyona da olumlu etkisi var. merkez bankası’na göre 10 dolarlık düşüş tüketici fiyatları enflasyonunu yüzde 0.45 oranında düşürüyor.

piri reis ekonomi ve finans bölümü öğretim üyesi prof. dr. erhan arslanoğlu, “petrol fiyatlarındaki düşüşün etkileri: kim kazanıyor, kim kaybediyor?” başlıklı makalesinde petrol fiyatlarındaki 40 dolarlık düşüşün enflasyona pozitif etkisinin yüzde 1.8 olabileceğini vurguluyor, 2015’te ise yüzde 7.5 olan enflasyon beklentisinin yüzde 6’ya düşebileceğini söyleyen arslanoğlu’na göre düşen petrol fiyatları büyümeye de olumlu yansıyabilir:

“az da olsa ulaşım ve ısınma maliyetlerindeki düşüş 2015 yılında iç talebi olumlu etkileyebilir. bu yıl büyüyemeyen özel tüketim talebinden gelen baz etkisi de gelecek yıla olumlu yansıyabilir. petrol fiyatlarındaki düşüş de ithal enerjiye bağlı olan ab ekonomisini pozitif etkileyecektir. bu gelişmeler türkiye’nin ab’ye ihracatını olumlu etkiler.”

"uzun vadeli riskler var"

peki petroldeki düşüşün devam etmesi türkiye’nin lehine mi? ekonomist arda tunca’ya göre petrolde kısa ve uzun vadeli etkileri ayrıştırmak gerekiyor. kısa vadede türkiye ekonomisi için büyüme, enflasyon ve cari açık üzerinde olumlu etkileri olsa da uzun vadede riskler yaratabilir. al jazeera’ye konuşan arda tunca düşen petrol fiyatlarının üretici ülkelerde yatırım azlığı ve arz sorunlarına yol açabileceğini anlatıyor:

“düşen petrol fiyatları üretici ülkelerde siyasi sorun ve yatırım yapmama riski doğuruyor. yeni yatırım olmaması bir süre sonra yine piyasaları vurabilir, ani fiyat artışlarına yol açabilir. çok aşağıya inmesi ciddi sorunlara işaret eder. petrolün 80-85 dolar seviyelerinde olması tolere edilebilir, 60 doların altına inmeye başladıkça zorluklar artar.”

"60 doların altı türkiye'nin menfaatine değil"

 socar türkiye başkanı ve petkim yönetim kurulu üyesi kenan yavuz da petrolün 60 doların altına inmesiyle türkiye için sorunlar yaşanabileceğini düşünüyor. al jazeera’ye konuşan yavuz’a göre petrol daha da düşerse başta türkiye’nin ihracat yaptığı rusya, körfez ülkeleri gibi pazarlar olumsuz etkilenecek:

“60-80 doların arasındaki fiyatlar türkiye için olumlu ama uzun vadede fiyatların daha da düşmesi ihracatı etkileyebilir. turizm ve hizmet sektöründe olumsuzluklar yaşanabilir. türkiye’ye gelen turistlerin profiline bakıldığında petrol gelirleri önemli. 60 doların altı türkiye’nin menfaatine olmaz. türkiye’nin cari açığını kapamak önemli ama aslolan yerli üretimi artırmaktan geçer.”

"turizm etkilenir"

petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle etkilenmesi beklenen sektörlerin başında turizm var, çünkü özellikle rus turistler için türkiye önemli bir pazar. geçen yıl türkiye’ye gelen 35 milyon turistin 4 milyon 200 bini rusya’dan geldi. ruslar bu sayı ile ikinci, birinci ise 5 milyon turistle almanya. antalya’da ise geçen yıl 3 milyon 300 bin turistle ruslar birinci, 2.9 milyonla almanlar ikinci olmuştu.

al jazeera’ye konuşan türkiye otelciler federasyonu başkanı osman ayık, 2015 rezervasyonları için şu anda konuşmak için erken olduğunu söylese de “petrol fiyatlarının düşmesi tabii ki turizmi etkiler” diyor:

“talepte bir miktar daralma olacaktır ama seyahat edecek bir kitle var. türkiye en şanslı ülkelerden biri, çünkü seyahat tercihlerinde türkiye öne çıkacaktır. ekonomik olumsuzluklar ve dengesizlikler nedeniyle daha az seyahat etme arzusu olabilir. düşen petrol fiyatları nedeniyle uçakların yakıt maliyetleri de düşecek, uçak biletleri ucuzlayabilir. kampanyalar olacak. bunlar satışları canlandırsa da eskisi gibi iki haneli büyüme hızları görmek zor, daha sabit gideceğiz.”

"rezervasyonlar azalabilir"

deik türk-rus iş konseyi onursal başkanı turgut gür de petrol fiyatlarında yüzde 50’lere varan düşüşün zincirleme bir etkisi olacağını ve bütün ülkelerin bir şekilde etkileneceğini düşünüyor. al jazeera’ye konuşan gür, bu yıl rusya’dan yapılacak turizm rezervasyonlarında da düşüş bekliyor:

“şu anda petrol fiyatlarındaki düşüş türkiye’nin lehine gözüküyor ama rusya’nın şu anda yaptığı 500 milyar dolarlık ithalat 250 milyar dolara düşerse bu da rusya’ya ihracat yapanları etkiler. rusya’da rublenin dolara karşı değeri düşüyor. eskiden 30 ruble 1 dolarken, şimdi 60 ruble 1 dolar. gelir yarı yarıya düştü. eskiden 1000 dolar alacak rubleniz varken şimdi aynı parayla 500 dolar alıyorsunuz. türkiye’ye turizmde özellikle orta gelirin altında gelenler için rezervasyonlarda azalma olur.”

kaynak: al jazeera