erzurum tbmm'ye 6 vekil gönderiyor. muhafazakâr ve milliyetçi yapısıyla bilinen şehirde 2011’de meclis'e ak parti’den 5 vekil gitti, bir vekili de mhp gönderdi. 7 haziran seçimlerinde ise akp erzurum’dan sadece 70 binden fazla oy kaybetmedi, bir vekilini de hdp’ye kaptırdı. 2011 seçimlerinde erzurum’dan bağımsız adaylarla 33 bin oy alan hdp bu sefer 74 bine yakın oy aldı. mhp 2011’de olduğu gibi yine bir vekil çıkardı. ikinci vekili ise 7-8 bin civarında oyla kaybetti. mhp şimdi ikinci vekil için çabalıyor. ancak son dönemde mhp politikalarına yönelik tepkilerden dolayı 1 kasım'da mhp'nin oylarının akp'ye kayacağı düşüncesi var. bu da mhp'nin işini zorlaştıracak gibi görünüyor. 

davutoğlu 6’da 6 istedi

akp erzurum’daki aday listesini üçüncü ve dördüncü sıra hariç tamamen değiştirdi. 7 haziran seçimleri için ikinci mitingini erzurum’da yapan başbakan ahmet davutoğlu, erzurumlulardan 6’da 6 vekil istedi. sokakta konuştuğumuz erzurumlular için oy verme tercihlerinde aday çok önemli değil. ama yine de “bu liste 7 haziran’dakinden daha iyi” yorumunu yapıyorlar. erzurumlular adaydan ziyade partiye oy verdiklerini söylüyorlar.

akdağ yeniden listede

7 haziran’da birinci sıradaki efkan âlâ'nın yerini ak parti hükümetleri döneminde 11 yıl sağlık bakanlığı yapmış olan recep akdağ aldı. 7 haziran'da akp'deki üç dönem kuralı nedeniyle aday olamayan akdağ, erzurum’da çok sevilen bir isim. özellikle sağlık alanında yaptığı değişimler hâlâ erzurumluların dilinde. başbakan ahmet davutoğlu, efkan âlâ'nın bursa'dan aday gösterilmesinin nedenini ise bursa'daki yoğun erzurumlu nüfusu ile açıklamıştı.

ak parti’nin şimdiye kadarki erzurum seçim listelerinde, ikinci sırayı hep bölgede sevilen bir kanaat önderi olan mehmet kırkıncı ya da bölgede bilinen adıyla kırkıncı hoca'nın cemaatinden bir isme ayırırdı. 7 haziran’da da bu durum değişmedi ve bu cemaatten adnan yılmaz ikinci sıradan meclis'e girdi. ancak 1 kasım seçimleri için değişen listede ikinci sırayı 22. dönemde yine milletvekilliği yapmış olan prof. dr. mustafa ilıcalı aldı. listede bu sefer kırkıncı hoca cemaati'nden bir isme yer verilmedi.

bu durum akp'nin hiç bir cemaat ya da gruba özel bir yer vermemesi şeklinde algılanmış. ama başbakan ahmet davutoğlu miting için erzurum’a gittiğinde mehmet kırkıncı'yı ziyaret ederek dua istedi. aday gösterilmeyen adnan yılmaz da "makam ve mevki yokur, hizmet vardır" diyerek zaman zaman seçim çalışmalarına katılmaya devam ediyor.

akp, 7 haziran seçimlerinde güneydeki kürt nüfusunun yoğun olduğu ilçelerden oy alabilmek için listede iki kürt kökenli adayı vardı. bunlardan biri üçüncü sıradaki aday zehra taşkesenlioğu, diğeri beşinci sıradaki şey said’in torunu olan abdurrahim fırat’tı. ancak ne taşkesenlioğlu ne de fırat memleketleri tekman’dan oy alabildi. buna rağmen taşkesenlioğlu, 1 kasım için yerini korudu. fırat listeden çıkarıldı. taşkesenlioğlu'nun kalmasının nedeni olarak uzun yıllardır partide aktif olarak çalışması olarak gösteriliyor.

ak parti değiştirmediği dördüncü sıradaki adayı ibrahim aydemir ile de milliyetçi oyları hedefliyor. mali müşavir olan aydemir, şehirde herkes tarafından tanınan ve sevilen bir isim. akp 80-90 bin civarında oyla beşinci vekili kaybetti. şimdi beşinci sırada narmanlı orhan deligöz var. uzun yıllar ankara'da çeşitli kademelerde bürokratlık yaptı. erzurum'da ilk eğitim bir sen'i kurdu. narman'da milli gençli vakfı'nı kurdu. 2002'de saadet partisi adayıydı. ak parti deligöz ile özellikle narman, oltu gibi kuzey ilçelerin ve saadet partisi'nin oylarını almayı hedefliyor. orhan deligöz ile oltu’da seçim çalışmaları yaparken konuştuk. deligöz 1 kasım seçimlerinden umutlu:

"bu sefer biz 6’da 6 çıkaracağız. şüpheniz olmasın. erzurum merkezde öbek öbek insanlar önümü kesti. bize oy vereceklerini söylediler. iki gündür narman’daydım. inanılmaz ilgi var. oradan yüzde 90’ların çok üstünde oy alacağımı düşünüyorum. bir önceki seçimde yüzde 60’tı. hiç ak parti’ye oy vermedim ama ak parti’ye oy vereceğim diyen çok insanla karşılaştım."

MHP 2. sıra adayı Ertürk Çimen 1 Kasım seçimlerinde en yüksek oyu MHP'nin alacağını söylüyor. [Fotoğraf: Zahidin Köşüş]

mhp ikinci vekili çıkarabilecek mi?

mhp’nin aday listesinde ilk üç sıra aynı. 7 haziran’da bir vekil çıkaran mhp ikinci vekili 7-8 bin civarında oy farkıyla kaybetti. ak parti’ye özelikle çözüm süreci nedeniyle tepki gösterenler tercihlerini mhp’den yana yapmış. ikinci sırada iş adamı ertürk çimen var. çimen aslen gümüşhaneli olduğu için bazı çevreler tarafından eleştirilse de erzurum’da çok sayıda kişiye iş verdiği, yatırımlarını bu şehre yaptığı için şehirde saygı duyulan, sevilen bir isim. ertürk çimen 7-8 bin civarındaki oy farkını kapatacaklarından emin:

“bizim hedefimiz burada birinci parti olmak. bu hedef noktasında aldığım anketler de var. şu an da o yolda da ilerliyoruz. erzurum’da mhp’nin çok güçlü olması lazım. yoksa erzurum kaybeder.”

mhp 2011 seçimlerinde 54 bin olan oy sayısını 7 haziran'da 95 bine çıkarmıştı. vekil sayısını artıramasa da akp'ye tepki oylarını aldığı açık. ancak seçim nabzını tutmak için girdiğimiz erzurum çay evlerinde ise mhp’ye oy verecek kişi bulmakta zorlandık. özellikle mhp lideri devlet bahçeli'nin seçimden sonraki tutumu mhp'ye oy verenlerde de tepkilere neden olmuş, mhp'ye oy veren birini bulmak için girdiğimiz üçüncü çay evinde mhp’ye oy verecek kişi sorduğumuzda bir kaç kişi bir ağızdan  "mhp lideri devlet bahçeli her şeye 'hayır' diyor. biz de hayırda hayır var diyerek mhp’ye hayır diyoruz" dediler. çay evindekiler 70 yaşındaki ömer karaçavuş’u işaret edince ona mhp’yi nasıl gördüğünü sorduk. ömrü boyunca hep mhp’ye oy vermiş olan karaçavuş’un bu sefer tercihi farklıydı. çünkü öfkeliydi:

"bu dönem vermeyeceğim mhp’ye, çünkü hükümet kurmadı. o yüzden vermeyeceğim, kızgınım. bu bize bir fırsattı. hükümet kurması bizim için fırsattı. niye kaçıyorsun hükümetten? bir dahaki seçime yarı yarıya oy alırdık. ben eskiden beri mhp’liyim. bütün çocuklarım da mhp’li. ama onda hayır göremedik. türkeş iyi yaptı da hükümete katıldı, ben de bu sefer ak parti’ye vereceğim.”

Erzurum çay evlerinde konuştuğumuz Erzurumlular istikrarın tek partide olduğunu düşünüyorlar. [Fotoğraf: Zahidin Köşüş]

oltu’da karşılaştığımız 59 yaşındaki emlakçı ikamettin kaya da yıllardır mhp’ye oy verenlerden. o yine mhp'ye oy vereceğini söylüyor:

"mhp’ye hükümet kuralım diyen kimse olmadı ki. olsaydı da kurmazdı. kurmasını da vatandaş olarak istemiyoruz. çünkü görüş ayrılıkları var ak parti ile. 1 kasım’da da oyum mhp’ye.”

hdp vekilini korumaya çalışıyor

erzurum’un güneyinde hınıs, karaçoban, tekman, karayazı gibi kürt nüfusunun yoğun olduğu ilçeler var. hdp özellikle bu ilçelerden yüzde 96’lara varan oranla oy alarak bir vekil çıkardı. hdp muhafazakâr olan erzurum’da başörtülü bir aday olan seher akçınar baha vardı. hdp listesinin ilk üç sırasında bir değişiklik yapmadı. baha özellikle kürt nüfusunun fazla olduğu ilçelerde yoğun bir kampanya yürütüyor.

Erzurum'da 33 yıldır gazetcilik yapan Mehmet Şener 1 Kasım'da AKP'nin oyunun artacağı ancak sonucun değişmeyeceği görüşünde.

[[Fotoğraf: Zahidin Köşüş]]

erzurum’da 33 yıldır gazetecilik yapan palandöken gazetesi sahibi ve yazarı mehmet şener, hdp’nin erzurum’da en fazla 35 bin civarında bir oy potansiyelini olduğunu söylüyor. 7 haziran’da 74 bine yakın oy almasını ise şöyle açıklıyor:

“hdp erzurum’da umulanın çok üstünde bir oy aldı. bu 74 bin oyun yaklaşık 30-35 binini ben emanet olarak görüyorum. yani yarısı. 7 haziran seçimlerinde erzurum’da hdp’ye sadece kürtler oy vermedi. chp’lilerin büyük kısmı da verdi. alevi yurttaşlarımızın tamamı hdp’ye verdi ki erzurum’da 10 bin kadar alevi var. artı özellikle şehirde gülen cemaati tamamen hdp’ye oy verdi. yoksa hdp’nin o kadar oy alması mümkün değildi. bir de tabii baskı vardı. pkk zaman zaman köyleri basıyor ve tehdit ediyordu. bu seçimde güvenlik sağlanmazsa güney ilçelerinde bir şey değişmez.”

“chp’nin esamesi yok”

erzurum’da chp’nin ciddi bir oy potansiyeli yok. 2011’de chp erzurum’dan 19 bin civarında oy aldı. 2015’te ise bu oy 13 bine düştü. listesinde de üçüncü sıra hariç bütün adaylar değiştirdi. atatürk üniversitesi öğretim üyesi savaş eğilmez “chp’nin erzurum’da ne bir iddiası ne de esamesi var. keşke olsaydı. daha renkli olurdu. chp için de aday önemli değil. kim aday olursa olsun chp erzurum’dan oy alamaz” diyor. eğilmez’in 1 kasım seçimleri için tahmini ise şöyle açıklıyor:

“bu seçimde ak parti oyunu artırır. ancak vekil sayısını artıracağını sanmıyorum. sonuç yine 4-1-1 olur. bunun dışında çıkacak sonuç sürpriz olur. fakat bu son gün değişebilir. çünkü çok ciddi bir karasız bir kesim var. 10 gün içinde bir kişiden çok farklı oy tercihleri duydum.”

erzurum’un seçim tarihine baktığımızda tercihini hep muhafazakâr ve milliyetçi partilerden yana kullandığını görüyoruz. erzurum’un meşhur çay evlerine gidip halkın nabzını tutmak istediğimizde ise çoğunluk tek parti iktidarı istediklerini söyledi. nedenini ise istikrar olarak açıklıyorlar. 60 yaşındaki necip balta, emekli. gençliğinde mhp’ye oy vermiş, daha sonra saadet partisi’ne, son seçimlerde de tercihi ak parti olmuş. “neden akp?” sorusuna “huzur için” cevabını veriyor ve ekliyor:

“aslında akp kaybetmedi. oylar hdp’ye verildi, ondan kaybetti. ak parti’yi yıpratmak için ona verdiler. ak parti’nin hataları oldu. benim de hatam var. herkesin hataları var. mesela onların vaat ettiğini ak parti hiç bir zaman vaat etmedi. gücünün yettiğini vaat etti. ötekiler zaten iktidara gelemeyecekleri için her türlü vaadi yapıyorlar ama inanmıyoruz. hem tek parti iktidarı daha iyidir. ona vereceğim.”

Erkan Durak bu zamana kadar hiç oy vermediğini siyasetçilere güvenmediğini söylüyor. [Fotoğraf: Zahidin Köşüş]

erkan durak 32 yaşında, berber. bu zamana kadar hiç oy vermemiş. bu seçim sandığa gitmeyi düşünüyor. nedenini şöyle açıklıyor:

“dürüst bir siyasetçi göremiyorsun. ak parti’nin yaptığı şeyler var, kimse göz ardı edemez ama son seçimler çok canımı sıktı. çok kanlı bir siyaset yapıldı. ben kürt kökenliyim. bence hdp kanlı bir siyaset yaptı. bu ülkede iki ayrımcı parti var. biri hdp diğeri mhp. bu seçimde akp’ye verebilirim. diktatörlük var biraz ama. bakalım. sandığa gidersem akp olacak gibi."

erzurum'da değişim sürpriz olur

erzurum'da seçim havası yok. son dönemde yaşanan terör saldırıları moralleri bozmuş. seçimlerin "kaos" olarak adlandırdıkları bu havayı değiştireceğine inanıyorlar. ancak milletvekili sayılarında 7 haziran'a göre bir değişiklik beklenmiyor. akp oyunu yükseltse bile milletvekili sayısını artıracak gibi görünmüyor. çünkü akp'nin hdp'ye kaptırdığı bir milletvekilinin geri gelmesi için, hdp'nin aldığı 73 bin oydan yaklaşık 30 binini kaybetmesi gerekiyor. kentteki hava mhp'nin oylarını artırmasının da zor olduğu yönünde.