al jazeera’ye bilgi veren bir türk dışişleri yetkilisi, suudi arabistan kralı selman bin abdülaziz’in kahire ziyaretinde ‘mısır ile türkiye ilişkilerinin normalleşmesi’ mesajı verdiğini, aynı mesajı türkiye’ye de verdiğini söyledi. 

yetkili, arap basınında yazıldığı gibi mısır lideri sisi’yi islam işbirliği teşkilatı (iit) zirvesi için istanbul’a getirmek bir planının olmadığını, sadece iki ülkeye ilişkilerinin normalleşmesinin önemini vurguladığını, bu mesajların da devam edeceğini belirtti. mısır dışişleri bakanı şükri’nin zirveye katılımı da riyad’ın çabalarıyla gerçekleşti. şükri’nin erdoğan’la el sıkışması ya da çavuşoğlu ile özel görüşme yapması zaten beklenmiyordu. mısırlı bakan’ın kısa süre de olsa istanbul’a gelmiş olması bile, kral selman’ı memnun etti.

normalleşmede israil boyutu

kral selman, israil-türkiye ilişkilerinin normalleşmesi için yapılan görüşmeleri de destekliyor. kahire’de yaptığı görüşmelerde de iki ülke arasındaki süreci hatırlattı ve doğu akdeniz’de daha geniş kapsamlı bir işbirliği gerekliliği vurgusu yaptı.

ancak al jazeera’ye konuşan israilli yetkililer, mısır’ın türkiye-israil normalleşmesinden memnun olmadığı bilgisini verdi. hamas’ı tehdit olarak gören sisi liderliğindeki darbe yönetimi, gazze’deki şartların geliştirilmesinden yana değil.

israil kaynakları, netanyahu ile sisi’nin arasının ise iki ülke liderlerinde daha önce hiç görülmediği kadar iyi olduğunu da söylüyor.

“adaların el değiştirmesi aslında suudi arabistan-israil anlaşması”

kral selman kahire’ye yaptığı beş günlük resmi ziyarette, suriye ve yemen’de suudi arabistan’a daha aktif destek vermediği için ilişkilerinin gerildiği mısır’la on beşten fazla anlaşma imzaladı. 2013’te sisi’nin darbeyle iktidara gelmesinin ardından suudi arabistan ülke ekonomisine katkıda bulunmak için 12 milyar dolardan fazla yardım yapmıştı.

kahire ile riyad arasında imzalanan anlaşmalarda 22 milyar dolarlık petrol anlaşması ve sina yarımadası’na yapılacak yardımla birlikte, 1950’den beri mısır’ın elinde bulunan iki adanın suudi arabistan’a geri verilmesi de var. adaların üzerinden sina yarımadası’nı suudi arabistan’a bağlayan bir köprü de yapılacak.

yerleşimin bulunmadığı tiran ve sanafir adaları, stratejik öneme sahip akabe körfezi’nin kızıldeniz’e çıkışında yer alıyor. akabe körfezi’nde israil ve ürdün’e ait limanlar var. aslında suudi arabistan’a ait olan adalar, 1950 yılında mısır’ın korumasına verilmişti. israil’le arap ülkelerinin savaştığı yıllarda, israil’e karşı askeri bir pozisyon oluşturma çabasıyla adalara mısır askerleri yerleşti. o dönemde suudi arabistan’ın filistin davasında sorumluluk üstlenmemek için adaların kontrolünü mısır’a verdiği yorumları yapıldı.

1967’de altı gün savaşı’nda israil iki adayı işgal etti. ancak daha sonra abd’nin arabuluculuğuyla varılan barış anlaşmasında adalar mısır’a geri verildi. bu anlaşmadaki maddelerle, israil’in mısır’a geri verdiği toprak parçalarının üçüncü ülkelerin eline geçmesinin de önüne geçiliyordu.

iki adanın mısır’dan suudi arabistan’a geri verilmesi, öncelikle israil tehdidinin kalkmasından emin olunması, ardından abd ve israil’in de onayının alınmasıyla gerçekleşiyor.

mısır ve suudi arabistan arasında altı yıldır adaların yeniden suudi arabistan’a teslim edilmesi için görüşmeler sürüyor ancak israil karşı çıkıyordu. türk yetkiliye göre bu anlaşma aslında mısır ile suudi arabistan arasında değil; israil ile suudi arabistan arasında varılan bir anlaşma.

israil ve suudi yetkililer doğrudan görüştükleri iddialarını reddetse de, iki ülke arasında dolaylı yoldan uzlaşıya varılması sonucu adaların suudi arabistan’a geri verileceği açıklandı. haaretz’e konuşan israil savunma bakanı moshe ya’alon da suudi arabistan, mısır, israil ve abd arasında, anlaşmada yer alan askerî maddeye göre mısır’dan boşalan yeri suudilerin doldurması konusunda bir anlaşmaya varıldığını söyledi.

iran-abd anlaşması sonrası yakınlaşma

israil ve suudi arabistan’ın adalar üzerinde yıllar sonra bir uzlaşıya varması, iran ile batı arasında nükleer müzakerelerin sonuçlanması ve iran’a yönelik yaptırımların kalkmasının ardından gerçekleşiyor.

hem suudi arabistan hem israil, iran’la varılan nükleer anlaşmaya tepki göstermiş ve abd’nin bölgedeki en büyük tehdidin kendisini geliştirmesine izin verdiğini söylemişti. suudi arabistan, iran’ı on yıllardır bölgedeki en büyük rakibi olarak görüyor.

kaynak: al jazeera