"fotoğraf çekecekseniz ben konuşmam. ne desek üzerimizde baskı olur."

1 kasım seçimlerinde siyasi atmosferin değişip değişmediğini anlamak için gittiğimiz van’da hemen hemen her üç kişiden birinden bu sözleri duyduk. kimi fotoğraf çektirmemek için hiç konuşmadı, kimi fotoğraf çekilmeyecekse sohbet etmekte bir sakınca görmedi. sözü edilen, hakkında endişe duyulan "baskı" iki yönlü. görüşünü özgürce dile getirilmesi durumunda pkk'dan göreceği baskıdan korkan da var, devletten baskı görmekten korkan da…

van son dönemde her geçen seçimde hdp çizgisindeki kürt siyasi hareketinin oylarını artırdığı bir il. 7 haziran seçimlerinde bu oy oranı en üst noktasına ulaştı. hdp yüzde 74 oyla kentin 8 vekilliğinden 7’sini aldı. ak parti sadece listesinin en üst sırasındaki ismi, burhan kayatürk’ü vekil seçtirebildi. oysa geçmiş seçimlerde oranların tam tersine olduğu dönemler vardı. son olarak 2011 seçimlerinde 171 bin oy alan ak parti, kürt hareketinin bağımsız adaylarla girmesinin de sayesinde 4 vekil alabilmişti. 7 haziran seçimlerinde ak parti 70 bin oy kaybederek 101 bin oy aldı.

akp'nin van değişiminin adı: beşir atalay

ak parti 7 haziran’da sadece van’da değil, tüm bölgede yaşadığı hayal kırıklığı sonrasında aday listelerini büyük ölçüde değiştirdi. van’daki büyük değişimin adı beşir atalay oldu. uzun süre çözüm sürecinin koordinasyonunu yürüten atalay, van’a yabancı bir isim değil. deprem sonrasında bir yılı aşkın bir süre ilde çalışmalar yürüten beşir atalay, şimdi son seçimde tek vekil çıkarılan bu ilde birinci sıradan aday. ikinci sıradaki aday ise 7 haziran'da sandıktan çıkan o tek vekil, burhan kayatürk.

7 haziran’da ikinci vekilliği 3-5 bin arasında oy farkıyla kaybeden ak parti’nin hedefi, önce bu farkı kapatmak, sonra da üçüncü vekili çıkarmak için çalışmak.

Beşir Atalay kampanyasını daha çok salon toplantılarıyla yürütüyor.

[Fotoğraf: Zahidin Köşüş / Al Jazeera]

daha çok çalışması gereken aday: burhan kayatürk

7 haziran’da vekil seçildiği halde şimdi daha fazla çalışması gereken isim olan burhan kayatürk ise ikinci sıraya çekilmesinin önemli olmadığını, önemli olanın birinci sıraya kimin geldiği olduğunu söyledi.

Kayatürk Van'da istediği gibi siyaset yapamadıını söyledi.

[[Zahidin Köşüş-Al Jazeera]]

kayatürk, beşir atalay’ı “bölgede itibarlı bir isim” olarak tanımlıyor, bu itibarın ilde kendilerine avantaj sağlayacağına inanıyor. hedeflerinin van’da hdp’den daha iyi bir sonuç almak, hdp’den daha güçlü olduklarını türkiye’ye göstermek olduğunu anlatıyor. kayatürk seçim çalışmaları sırasında büyük baskı gördüğünü, yakınındaki insanların tehdit edildiğini, şehirde istediği gibi siyaset yapamadığını da söyledi. 1970 yılında van'da doğan kayatürk'ün hayatında bundan bir süre önce 1976 yılında yaşanan çaldıran depreminin ayrı bir anlamı var. kayatürk babasını bu depremde kaybetmiş. kardeşi mehmet şirin'i ise uzun süre bulamamışlar. ailesine "onu ecnebiler yurtdışına kaçırmış olabilir" bilgisi verilince yurtdışına gidip yabancı dil öğrenmeyi aklına koymuş. sonunda mehmet şirin'in aslında deprem olduğu gün öldüğü haberi gelse de kayatürk, yurtdışına gidip dil öğrenmiş. bugün ingilizce, urduca, hintçe, japonca ve arapça konuşuyor. 

üçüncü sıradaki aday ise ak partililerin de çok yakından tanımadığı bir isim, yazar çevirmen vahidettin ince.

hdp de listesini değiştirdi

sadece ak parti değil, seçimde büyük bir başarı elde ettiği halde hdp de listesini değiştirdi. birinci sırada yine hdp eş başkanı figen yüksekdağ var. ikinci sırada yine daha önce olduğu gibi lezgin botan var. daha önce üçüncü sırada olan yurdusev özsökmenler gaziantep'e kaydırıldı, ikinci sıradan aday gösterildi. kahramanmaraş'tan van’a kaydırılan nadir yıldırım üçüncü sırada yer aldı. milletvekili tuğba hezer yerini korurken, aslında listenin en kritik sıraları olan alt sıralarda ise adem geveri, bedia özgökçe, lokman ergun ve sevda alkan yer aldı.

ak parti’nin ilk olarak en büyük çabayı iki milletvekili çıkarmak için göstereceği düşünüldüğünde hdp listenin en dikkat çeken ismi 7’inci sıradaki aday lokman ergun.

7 haziran seçimlerinde hdp’nin ankara il başkanı olarak çalışan ve sırrı süreyya önder’in kampanyasını yürüten isimlerden biri olan ergun, vanlı.

Lokman Ergun ile seçim çalışmalarını yürüttütüğü Özalp ilçesinde görüştük.

[[Zahidin Köşüş-Al Jazeera]]

özalp ilçesinde yürüttüğü seçim çalışmaları sırasında al jazeera’nin sorularını yanıtlayan lokman ergun’a, ak parti’nin ikinci vekil çıkarma çabasını hatırlattık. ergun ak parti’nin bunu yapabileceğine inanmıyor, çünkü ona göre beşir atalay’ın van’dan aday gösterilmesi kendisinin en büyük şansı. şırnak’ta bir polis aracının arkasında sürüklenen cenazenin görüntülerini hatırlatan ergun, “kürt halkına yönelik saldırılar devam ederken, bundan sonra akp’nin van’da 100 bin oy alması mümkün değil. beşir atalay’ı ben bir şans olarak görüyorum kendim için. çünkü atalay’ın vanlılara hatırlattığı şeyler var. polisi van halkına biber gazı ile saldırttı” diye konuştu.

hdp listesinde altıncı sırada yer alan isim bedia özgökçe de atalay ile ilgili olarak, “onu buradan seçtirmek bize yakışmaz” diye konuştu.

van sokaklarında atalay etkisi

ne kadar seçim heyecanı olmasa da van sokaklarında beşir atalay isminin yankı bulduğu kesin. ismini vererek ya da vermeden konuşan birçok vanlı, atalay deprem döneminde çalışma yaparken, polisin kalabalığa biber gazı ile müdahale ettiğini anlatıyor ve “unutmadık” diyor.

Van'lılara Atalay'ın seçim sonuçlarına nasıl etki edeceğini sorduk.

[[Zahidin Köşüş-Al Jazeera]]

"ak parti istediği farkı beşir atalay ile yaratabilir mi?" sorusunu şehir merkezinde bir kahvede oturanlara sorduk. içeride bulunan 15-20 kişiden hep bir ağızdan gelen yanıt, "hayır" oldu. mürsel çallı sadece atalay’a değil cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan’a da tepkili olduklarını söyledi. "beşir atalay çözüm sürecini başlatan isim. milleti kandırdı, oyaladı. biz burada erdoğan’a yüzde 40 oy verdik, tek istediğimiz barıştı. kürt halkı birlikte yaşamak istiyordu" dedi ve ekledi:

"eskiden halk uyanmamıştı, bunlara oy veriyordu. şimdi ben ağayım ama benim oğlum beni dinlemiyor. demokrasiden başka seçenek görmüyor."

kahvede oturanlardan biri ismini vermek istemiyor ama söylemek istedikleri var. iki dönem üst üste ak parti’ye oy verdiğini söyleyen ve ismini vermek istemeyen vanlı, "bundan sonra olmaz. çünkü bize ne aş ne iş ne de barış getirdiler" dedi.

başka bir sokakta, bir çayevindeyiz bu defa. burada yapılan değerlendirmeler daha da tepkili. ahmet igüs inşaat işiyle uğraşıyor. 

Ahmet İgüs, inşaat işiyle uğraşıyor

[[Zahidin Köşüş-Al Jazeera]]

1 kasım seçimlerinde hdp’nin van’da yine başarı elde edeceğinden emin. igüs, "beşir atalay burada hiçbir şeyi değiştiremez. toki’nin deprem konutları burada çok pahalıya satıldı, herkes farkında. cenazeler ile ilgili olaylar da burada çok etkili oldu" dedi. cenazeler sadece igüs tarafından değil, van sokaklarında sorularımızı yanıtlayan birçok kişi tarafından dile getirilen ortak bir tepki nedeni.

kozmopolit bir yapısı olduğu, nüfusunun kürt, türk, acem ve türkmenlerden oluştuğu belirtilse de van son yıllarda çok politize olmuş bir şehir. sadece saray ilçesinde son bir yılda, suriye'de ypg saflarında savaşan 23 kişinin cenazesinin toprağa verildiği konuşuluyor. 

ak parti’nin 100 bin oy aldığı şehrin sokaklarında parti lehine ismini vererek konuşan birilerini bulmak güç. ismini vermeden konuşanlar, baskı görmekten endişe ettiklerini dile getiriyorlar. hdp’nin seçim sürecinde merkezde değil ama ilçelerde ve köylerde seçmen üzerinde baskı kurduğunu söyleyen ak partililer, beşir atalay’ın van’da seçim ortamına partileri lehine hareket getirdiği görüşünde.

çatışma ortamından sonra ekonomik sorunlar başladı

çatışma ortamına geri dönülmesi ile birlikte şehrin ekonomisi çok olumsuz etkilenmiş. son olarak şehrin ticaret kaynağı olan iran gümrük kapısı kapıköy’deki gümrük görevlilerinin pkk tarafından kaçırılmasından sonra kapının kapatılması en büyük darbeyi vurmuş. ancak bu konuda da eleştiriler daha çok gümrük görevlilerini kaçıran pkk’ya değil, güvenlik önlemini almayan devlete yönelik.

Necdet Takva, çatışmaların başlamasından şehrin ekonomisinin olumsuz etkilendiğini söyledi.

[[Zahidin Köşüş-Al Jazeera]]

van ticaret sanayi odası başkanı necdet takva, çatışma ortamı ile başlayan ekonomik sorunları çözmek için ankara’da bir muhatap bulamadıklarını söyledi. kapıköy kapısının açılması için girişimlerde bulunduklarını söyleyen takva, henüz somut bir adım atılmadığını belirtti. kentin nabzını en iyi tutan isimlerin, yani tüccarların ve sanayicilerin temsilcisi olan takva’ya kentteki siyasi atmosferi de sorduk.

takva genel izlenimin ak parti’nin barış için “direngen” davranmadığı yönünde olduğunu belirtti:

"çözüm sürecinin tahrip olan diğer alanlarında da hükümetin etkin olması gerekirdi. bölgenin çok ciddi ekonomik dezavantajı var. o dönem ortaya koyulan siyasi irade ile eş zamanlı bunların da yürütülmesi gerekirdi. çözüm sürecine ilişkin çabalar siyasi alanda kaldı." 

hüda-par etkisi

resmen dile getirilmese de van sokaklarında ak parti’nin ikinci vekili çıkarmasını kolaylaştıracak bir senaryo da dile getiriliyor. seçimlere katılmama kararı alan hüda-par’ın bu defa ak parti için çalıştığı belirtiliyor. 7 haziran seçimlerinde 3 binin üzerinde oy alan hüda-par’ın tüm bu oyunun ak parti’ye gitmesi, ikinci vekilin seçilmesini de beraberinde getirebilir, tabii eğer ak parti hiç oy kaybetmezse.

not: bu haber hazırlandığı sırada ankara'daki patlama gerçekleşmemişti.