30 mart yerel seçimlerinin ardından, kazanılan belediye başkanlıkları sayısıyla oluşan yeni tabloya bakıldığında barış ve demokrasi partisi'nin (bdp) seçimin ‘ikinci kazananı’ olduğu yönünde bir görüntü ortaya çıkıyor. resmi olmayan sonuçlara göre bdp, kazandığı il sayısını, desteklediği adayın kazandığı mardin’i de sayarsak sekizden 11’e çıkardı. bdp,  güneydoğu anadolu’daki altı ilde yüzde 50’nin üzerinde oy aldı.

bu iller hakkari, şırnak, diyarbakır, van, batman ve mardin.

ancak sadece kazanılan belediye sayısına bakmak başarıyı ölçmek açısından yanıltıcı olabilir.

seçim sonuçlarının doğu ve güneydoğu anadolu’daki genel tablosuna bakınca kürt siyasi hareketi için söylemlerine destek açısından daha alınacak çok yol olduğu görülüyor.

doğu ve güneydoğu anadolu’da bdp akp’nin gerisinde

yukarıdaki haritadan da görebileceğiniz gibi adalet ve kalkınma partisi'nin (ak parti / akp) hem doğu hem de güneydoğu anadolu’daki oyları bdp’den açık ara fazla.

doğu anadolu’da akp’nin oyları yüzde 44,3'ken, bdp yüzde 25,3’te kalıyor. akp’nin güneydoğudaki oy oranı yüzde 46.6 iken bdp’nin oranı yüzde 33.2.

rakamlar, akp'nin bölgedeki son üç yerel seçimde yedi ilde yükseliş trendini sürdürdüğünü gösteriyor. 2004 ve 2009’dan sonra bu seçimde de ağrı, ardahan, bingöl, bitlis, kars, urfa ve muş’ta oylarını artırdı. bunların tamamı gültan kışanak’ın gösterdiği haritada yer alan iller arasında.

akp, bölgedeki sekiz ilde de yüzde 50’nin üzerinde oy aldı. bu iller arasında nüfusu 750 binden fazla olan gaziantep, şanlıurfa, erzurum ve malatya da bulunuyor. öteki iller bingöl, elâzığ, adıyaman ve kilis.

bölgedeki yedi büyükşehirdeki rekabete baktığımızda akp’nin daha fazla büyükşehir kazandığını gözlemliyoruz.

akp’nin bu seçimde ulaştığı bir başka ilginç sonuç ise iğdır ve tunceli dışında tüm illerde ya birinci ya da ikinci parti konumunda olması.

akp sadece iğdır ve tunceli’de üçüncü parti oldu. parti 2009 yerel seçimlerinde doğu ve güneydoğu anadolu’da yüzde 38 oy almışken, 30 mart’ta bu oranı yüzde 45,6’ya çıkardı. 

bdp doğu’daki yedi ilde yok

kürt siyasetiyle özdeşleştirilen ‘doğu ve güneydoğu anadolu’ bölgelerinin tümüne baktığımızda, bdp'nin doğu ve güneydoğu anadolu’nun yedi ilinde neredeyse olmadığını görüyoruz. bunlar:

elazığ (yüzde 5,7), erzincan (yüzde 1,4), malatya (yüzde 1,8), kilis (yüzde 1), adıyaman (yüzde 5,3) ve erzurum’da (yüzde 7,7) seçim barajı olan yüzde 10’u aşamıyor. belki de en önemlisi bdp, bölgenin ekonomi lokomotifi gaziantep’te de yüzde 6’da kalıyor.

bdp’nin bölgedeki rakibi akp’nin ise hem güneydoğu anadolu’da hem de  doğu anadolu’da yüzde 10 barajının altında kaldığı hiçbir il yok. çıtayı yüzde 20’ye çıkardığımızda akp’nin sadece iğdır ve tunceli’de yüzde 20’nin altında olduğu görülüyor.

bu tablo bdp’nin bölgesel düzeyde bir iddiayı seslendirebilecek bir taban desteği elde edemediğini gösteriyor. tek tek il bazında bir varlık gösterebiliyor. ancak orada da il il temsil sorunları yaşıyor.

partinin başta ‘demokratik özerklik’ olmak üzere temel politik söylemlerine destek bulma açısından kritik önemde olan büyük şehirler var. 

diyarbakır, van, mardin: bdp bu seçimde bu illeri kazanmayı başardı. bdp’nin bu illerde iki temel sorunu var. birincisi, bu illerin bazılarını önemli oy kayıplarına uğradıktan sonra kazandı. ikincisi, oylarını artırarak kazandığı illerde ise bölgedeki rakibi akp, kendisinden daha büyük oy artışları sağladı. bölgenin bu üç büyükşehirindeki duruma yakından bakalım.

bdp çevresinde en çok sorgulanan başlık diyarbakır.

bdp adayı gültan kışanak, yüzde 55.3 oy oranıyla belediye başkanlığını kazandı, ancak parti bu seçimi bir önceki seçime göre önemli oranda oy kaybederek kazandı. bdp’nin, kürt siyasetinin en önemlisi kalesi diyarbakır’daki oy kaybı yüzde 10’u buldu. bölgedeki rakibi akp ise diyarbakır’daki oylarını önceki seçime göre üç puan artırmış durumda.

ekim 2011’deki depremin ardından yaralarını sarmaya çalışan van, il genel meclisi sonuçlarına göre bdp’nin 2009’da yüzde 48 olan oyunu 6 puan artırdığı bir şehir. bdp’nin hemen arkasından gelen akp ise van’daki oylarını 6.8 puan artırarak yüzde 40.8’e ulaştı. yani van’da başabaş bir mücadele sürüyor.  

mardin’de de benzer bir tablo var. bdp, kürt siyasetinin önemli isimlerinden ahmet türk’ü aday gösterdiği mardin’de oylarını yüzde 44’ten yüzde 52’ye yükseltti. hemen arkasından gelen akp de mardin’de 10 puandan fazla bir artış sağlayarak oylarını yüzde 37.6’ya taşıdı.

bdp, bu illerden sonra en çok üzerine titrediği batman’ı, oylarında iki puan gerilemeyle kazandı. bunda yeni seçime giren hür dava partisi'nin (hüda-par) batman’da yüzde 7 civarında oy almasının da etkisi var. bdp batman’ı yüzde 50’nin üzerinde bir oyla kazandı ancak burada arkasından gelen  akp’nin oy oranı yüzde 30’un üzerinde.

akp, en uçtaki bdp’nin kalesi hakkari’de de aldığı 30 bine yakın oyla temsiliyetini yüzde 26’ya yükseltti.

“kürt illeri”ndeki durum

eski eşbaşkan yeni diyarbakır belediye başkanı gültan kışanak, 10 aralık 2012 tarihinde meclis’te bir harita göstererek kendi ifadesiyle ‘kürt illeri’nin devletten yeteri kadar destek almadığını savunuyordu. gösterdiği haritada “şanlıurfa, mardin, şırnak, hakkari, diyarbakır, batman, siirt, bitlis, muş, bingöl, ağrı, van, iğdır, kars, ardahan” işaretlenmişti.  

il genel meclisi seçim sonuçlarına bakıldığında bdp bu 15 ilden 11’ini kazandı. öteki illerin üçü akp’de, biri de milliyetçi hareket partisi'nde (mhp). bdp’nin kazandığı 11 ilde temsiliyet oranı ortalama yüzde 53. bdp’nin aldığı oy sayısının illerin toplam nüfusundaki geçerli oy sayısına bölünmesiyle ulaşılan sonuç bu. bdp’nin bölgedeki rakibi akp’nin bu illerde yüzde 37 oranında oyu var.

bdp’li altan tan, al jazeera’ye yaptığı açıklamada bu oy yüzdesiyle özerklikten söz etmenin zorluğuna değinirken şöyle konuşuyordu: “bdp artı hdp (halkların demokratik partisi) yüzde 6,5 oy almış, bu ne özerkliğe yeter ne de kürdistan’ın statüsünün daha da belirginleştirilmesine… kürdistan’ın tamamı diye 16 şehre baktığımızda akp 1 milyon 830 bin, biz 1 milyon 845 bin oy almışız. demek ki siz tek başınıza bir özerklik filan ilân etme durumunda değilsiniz. onun için türkiye’nin demokratikleşmesinde yüzde 10-15’lere çıkması lazım” diyordu.