cercle d’orient binası, ipek sineması’nın ön cephe duvarı, melek apartmanı, emek sineması, isketinj apartmanı… tüm bu yapıların oluşturduğu kompleksin yıkılıp yıkılmayacağı tartışmaları uzun yıllardır kamuoyunun gündemini meşgul etti, kararlar mahkemeye taşındı.

emek sinema’sı ise mücadelenin sembolü oldu.

sinemayı yıkıp yerine alışeriş merkezi yapmayı amaçlayan projelere yapılan itiraz, aslında yukarıda sayılan binaların oluşturduğu, parsel üzerinde orijinaline sadık kalınmadan yapılacak her türlü projeye karşı yükseldi ve yükselmeye devam ediyor.

tmmob mimarlar odası istanbul büyükkent şubesi’nin tarihi kompleks için geliştirilen ve emek sineması'nın yıkılmasını ön gören projeye karşı açtığı davada, mahkemenin yürütmeyi durdurma kararını kaldırması üzerine oda tarafından bir basın toplantısı düzenledi.

2005’te çıkan yeni yasa

mimarlar odası bugün gelinen durumun başlangıç noktasını 2005 yılında yürürlüğe giren, ‘yıpranan tarihi ve kültürel taşınmaz varlıkların yenilenerek korunması ve yaşatılarak kullanılması’ yasasına bağlıyor.

mimarlar odası istanbul şubesi’nden mücella yapıcı, bu yasa sayesinde ‘mimarlık katliamları yasal bir zemin bulabilmiştir” dedi ve bundan sonraki çalışmalarının bu yasanın  kaldırılmasını sağlamaya yönelik olacağını belirtti.

yücel, kamuoyunda ‘taralbaşı yasası’ olarak bilinen bu yasa ile bir takım ‘yenileme alanları’ ilan edildiğini, bu alanlardan birinin de emek sineması’nın bulunduğu alan olduğunun altını çizdi.

beyoğlu’nda bu yasa sayesinde ‘yenileme alanı’ ilan edilen dokuz bölge bulunuyor.

2009'da gündeme gelen proje

kültür ve tabiat varlıklarını koruma kurulu’na 2009 yılında sunulan “türk sinema tarihinde yeniden canlandırma, sürdürülebilir kentsel gelişim ve yenileme projesi” emek sineması konusundaki tartışmaları alevlendirdi. 

projede sosyal güvenlik kurumu, kültür ve turizm bakanlığı, beyoğlu belediyesi, istanbul büyükşehir belediyesi, istanbul 2010 avrupa kültür başkenti ajansı’nın imzaları yer alıyordu.

istanbul avrupa kültür başkenti ajansı daha sonra logosunun izinsiz kullanıldığını açıkladı.

mimarlar odası, projenin emek sineması’nın yıkılmasını, yerine yapılacak olan binanın üst katına bir ‘kopya’ olarak yerleştirilmesini ön gördüğünü söylüyor.

o dönemde kurulda gözlemci olarak bulunan yapıcı, projenin karşılarına geldiğinde ‘latife’ ile karşılandığını ancak bir süre sonra onaylandığını gördükleri zaman bu durumu şaşkınlıkla karşıladıklarını belirtti.

yapıcı’ya göre kurulun projeyi onaylamasındaki tek dayanağı istanbul teknik üniversitesi döner sermaye işletmeleri’ne hazırlatılan rapor.

mimarlar odası tarafından birer kopyası basın mensuplarına sunulan raporun altında doç dr. mustafa karagüler, prof. dr. kutgün eyüpgiller ve prof. dr. kaya özgen’in imzası bulunuyor.

yapıcı, prof. kutgun eyüpgiller’in projenin danışman üyesi hocalarından biri olduğuna dikkat çekiyor.

kapısına kilit vuruldu

projeye göre binanın yenilenmesi gerektiği için, koruma kurulu’nun onayından geçmesinin ardından emek sineması'nın faaliyetine ara verildi.

yargı süreci 12 mart 2010'da mimarlar odası’nın emek'in yıkımını öngören projenin iptali için kültür ve turizm bakanlığı'na dava açmasıyla başladı.

24 mayıs 2010 tarihinde mahkeme, yıkım projesinin uygulanması halinde, telafisi güç veya imkansız zararlar doğurabileceği gerekçesiyle, mekan mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırıldıktan sonra bu konuda yeniden bir karar verilinceye kadar yürütmenin durdurulmasına karar verdi.

yrd. doç. suat çakır, yrd. doç. dr. ömer şükrü deniz ve doç. dr. özlem eren'den oluşan üç kişilik bilirkişi heyeti emek’te incelemelerde bulundu. çakır projeye onay verirken, deniz ve eren, onaylamadı. 

bilir kişi raporunu inceleyen mahkeme 16 kasım 2011’de 24 mayıs'ta verdiği yürütmeyi durdurma kararını kaldırdı.

tartışma 90'lara dayanıyor

aslında cercle d’orient kompleksi sosyal güvenlik kurumuna (sgk) ait bir kamu binası.

eski adı emekli sandığı olan sgk, 1 numaralı kültür ve tabiat varlıklarını koruma kurulu tarafından 1993'te kentsel sit alanı ilan edilen bu bölgede yer alan tarihi binaları 25 yıllığına kamer inşaat’a kiraladı.

1994 yılında kompleks için düşünülen avan proje açıklandi.

buna göre emek sineması yıkılmayacak, ancak altına otopark yapılacak,cercle d’orient binası ise otele dönüştürülecekti. o dönemde medyada da büyük yankı uyandıran proje, yargıdan geri döndü.

yasal engel kalktı

mimarlar odası'nın en büyük endişesi yürütmenin durdurulması kararının kaldırılmasının ardından projeyi yürüten firmanın zaman kaybetmeden yıkım işlemine başlaması.  

al jazeera'nin telefon aracılığı ile ulaştığı, kamer inşaat tarafından proje için için görevlendirilen mim yapı'nın ortaklarından, mimar, restoratör fatih kesgün’e söz konusu projenin detayları sorulduğunda, “yargı konusu olan bir proje hakkında yorum yapmam doğru değil” dedi.

mimarlar odası yürütmeyi durdurma kararının kaldırılmasına da itiraz ettiği için yargı süreci devam ediyor ancak son çıkan karar doğrultusunda mim yapı’nın, binalara müdahale etmesi için yasal bir engel bulunmuyor.

bu durumu bilen kesgün’e projeye ne zaman başlamayı planladıkları sorulduğunda, “projenin başlangıç tarihi konusunda bilgim yok. ruhsat işlemlerini ben takip etmiyorum” cevabını verdi.

kaynak: al jazeera