2013 yılı ‘nobel tıp ödülü’nün sahipleri, isveç'in başkenti stockholm’de bulunan karolinska enstitüsü’nde düzenlenen törenle açıklandı. insan hücrelerindeki temel taşıma sisteminin veziküller (kesecikler) tarafından gerçekleştirildiğini keşfeden abd'li bilim adamları james e. rothman, randy w. sheckman ile alman thomas c. südof, ödülü kazanan isimler oldu.

nobel komitesi, hücre fizyolojisindeki temel süreci ortaya çıkaran üç bilimadamının ‘hücrenin gerekli maddeleri doğru zamanda, doğru bölgelere nasıl ulaştırabildiğine dair yaptıkları keşiflerinden ötürü’ ödüle layık görüldüğünü belirtti. 

çalışmaların 'hücrenin taşıma sistemini nasıl organize ettiğinin gizemini çözdüğü' ifade edildi.

hücre içinde ve dışında maddelerin nasıl taşındığının anlaşılmasına olanak tanıyan keşif, beyinde çeşitli hormonların ve bağışıklık sisteminde de sitokinlerin salgılanması için gerekli sinyallerde kesecik füzyonunun kontrol edilmesi gibi belirli bazı tıbbi süreçlerde büyük önem taşıyor. kesecik ulaşımının sekteye uğraması ya da hatalı yapılması, çok sayıda nörolojik rahatsızlığın yanı sıra bağışıklık sistemi hastalıklarına yol açıyor.

her bir hücrenin molekül üreten ve ihraç eden bir fabrika gibi çalıştığını belirten rothman, schekman ve südhof, keseciklerin kusursuz işleyişi olmadan hücrenin kaosa sürükleneceğine dikkat çekti.

ödüllü profesörler

abd'nin massachusetts eyaletinde 1950'de dünyaya gelen rothman, 1976 yılında harvard üniversitesi tıp fakültesi'nden mezun oldu. 1978 yılında california'daki stanford üniversitesi'nde hücrelerdeki kesecikler üzerinde çalışmaya başlayan rothman, 2008 yılından bu yana yale üniversitesi'nde hücre biyolojisi bölümü'nün başkanlığını yürütüyor.

abd'nin minnesota eyaletinde 1948'de doğan schekman ise 1974'de stanford üniversitesi'nden mezun oldu. üniversite yıllarında 1959'da nobel ödülü'nü kazanan arthur kornberg ile çalışan schekman, 1976 yılından bu yana berkeley'deki california üniversitesi moleküler ve hücre biyolojisi bölümü'nde profesör olarak görev yapıyor.

almanya'nın göttingen kentinde 1955'te doğan südhof, georg august üniversitesi'nden mezun olduktan sonra 1982'de sinir sistemi kimyası üzerine doktorasını tamamladı. 1983'te abd'nin dallas kentindeki texas üniversitesi'nde çalışmaya başlayan südhof, 1985'te nobel tıp ödülü'nü paylaşan michael brown ve joseph goldstein'ın öğrencisi oldu. südhof, 2008 yılından bu yana stanford üniversitesi moleküler ve hücresel tıp bölümünde profesör olarak görev yapıyor.

tören aralıkta

nobel ödülleri kapsamında salı günü fizik, çarşamba günü kimya, perşembe günü edebiyat, cuma günü barış, 14 ekim pazartesi günü ise ekonomi dalında ödül alacak isimler açıklanacak.

ödüller 10 aralık'ta stockholm'de düzenlenecek törenle tıp, fizik, kimya, edebiyat ve ekonomi ödülleri, isveç kralı 16. carl gustav tarafından sahiplerine verilecek. nobel barış ödülü ise aynı gün norveç'in başkenti oslo'da düzenlenen törenle sahibini bulacak.

nobel'e layık görülen isimler 8 milyon isveç kronu (yaklaşık 2,5 milyon lira) para ödülünün sahibi olacak.

nobel tıp ödülü'nde öne çıkan sayılar:

• fizyoloji veya tıp alanında 1901-2012 yılları arasında 201 kişiye ödül verildi
• şimdiye kadar 10 kadın nobel tıp ödülü’ne layık görüldü.
• fizyoloji veya tıp alanında ödül alan bilimadamlarının yaş ortalaması 57.
• bu ödülü alan en genç bilim adamı 1923 yılında insülini keşfiyle ödüle layık görülen 32 yaşındaki frederick g. banting oldu.
• 1966 yılında, 87 yaşındayken ödül alan peyton roud ise şimdiye kadar ödül alan en yaşlı isim.
• nobel tıp ödülü şimdiye kadar 38 kez yalnızca bir kişiye verildi.

2001'den bu yana nobel tıp ödülü'ne layık görülenler:

2012: ingiliz john b. gurdon ve japon shinya yamanaka

2011: abd’li bruce beutler, fransız jules hoffmann ve kanadalı ralph steinman 

2010: ingiliz frof. dr. robert edwards

2009: avustralyalı elizabeth blackburn, abd’li carol greider ve jack szostak

2008: alman harald zur hausen, fransız barre-sinoussi ve luc montagnier

2007: abd’li mario capecchi ve oliver smithies ile ingiliz martin evans

2006: abd’li andrew z. fire ve craig c. mello

2005: avustralyalı barry j. marshall ve j. robin warren

2004: abd’li richard axel ve linda b. buck

2003: abd’li paul c. lauterbur ve ingiliz peter mansfield

2002: ingiliz sydney brenner ve john e. sulston ile amerikalı h. robert horvitz

2001: amerikalı leland h. hartwell ile ingiliz r. timothy hunt ve paul m. nurse

kaynak: al jazeera ve ajanslar