işid bugüne kadar türkiye’yi hedef alan çeşitli biçimlerde saldırlar düzenledi. bu saldırılar arasında mensuplarının 20 mart 2014’de niğde’de güvenlik güçleriyle silahlı çatışmaya girmesi de var, aynı yıl haziran ayında musul’da türk diplomatları rehin alması da, suruç, ankara ve en son sultanahmet’te düzenlediği intihar saldırıları da. dünyanın başka yerlerinde düzenlediği saldırıları, örneğin paris’teki saldırıları üstlenen işid, türkiye’de düzenlediği intihar saldırıları konusunda açıklama yapmadı. bunun nedeninin ne olabileceğini uzmanlara sorduk.

ahi evran üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü öğretim üyesi ve 21.yy türkiye enstitüsü ortadoğu ve afrika masası başkanı serhat erkmen, bu soruya yanıt vermek için işid’in saldırılarının kimler tarafından düzenlendiğinin analiz edilmesi gerektiğinin altını çizdi ve bu noktadan bakıldığında işid saldırılarının genel olarak üç kategoride değerlendirildiğini anlattı:

"birinci kategori, işid sempatizanı yalnız kurtların bireysel olarak düzenlediği ama eylemden hemen önce ya da sırasında işid’e biat ettiğini duyurduğu eylemler. bunun bir örneği abd’de california sen bernardino’da  engellilere hizmet veren bir merkeze düzenlenen saldırı.

ikinci tip saldırılar, işid’in dünyanın çeşitli yerlerinde vilayet olarak ilân ettiği yerlerde, yerel işid örgütlerinin inisiyatifinde gerçekleştirdiği saldırılar, mesela mısır ve libya’da düzenlenen saldırılar.

üçüncüsü de, paris’teki gibi merkez tarafından emri verilen ve planlaması yapılan saldırılar. "

erkmen, merkezi yapı tarafından planlandığı halde, fransız makamları saldırıyı işid’in düzenlediğini söyleyinceye kadar işid’in paris saldırısını da üstlenmediğini hatırlatıyor:

“bir örgüt düzenlediği saldırıyı niye üstlenir? siyasal propaganda yapmak ve yeni elaman devşirmek için. ama artık ağırlıklı olarak sosyal medya üzerinden yürüyen bir mekanizma var, her iki amaca da ulaşmak mümkün oluyor bu sayede.”

erkmen’e göre, işid’in türkiye’de düzenlediği intihar saldırıları da merkezi karar alma mekanizması tarafından planlanmış saldırılar. bu da, işid adı altında başka bir güç tarafından bu saldırıların düzenlenmiş olabileceği ihtimâlini azaltıyor:

“işid’e elbette orta ve alt seviyede dışarıdan sızmalar vardır ama işid karşı istihbaratı çok güçlü olan bir yapı. merkezi karar alma yapısına bir sızma olduğuna pek ihtimal vermem. eğer varsa, durum sandığımızdan daha tehlikelidir.”

“klasik teorilerle açıklanamaz”

erkmen’in dikkat çektiği başka bir nokta da bu tip örgütlerin yapılarının artık değiştiği ve klasik teorilerle açıklanamayacağı. erkmen, işid ya da el kaide gibi örgütlerin saldırıları üstlenmemek gibi genel bir tutumları da olabileceğine de vurguluyor ve 11 eylül saldırısını el kaide’nin düzenlediğine dair kimsenin şüphesi olmadığı halde, el kaide’nin 11 eylül saldırısını üstlenmediğini de anımsatıyor:

“bu tip örgütler her zaman yaptıkları eylemleri üstlenmiyorlar. yeni örgütler bunlar. eskiden örneğin eta, ira gibi örgütler, eylemlerini üstlenir hatta eylemi gerçekleşmeden önce ‘şuraya bomba koyduk, sivilleri boşaltın’ derlerdi. ama eski klasik teorilerle bu yeni örgütleri açıklamak mümkün değil.”

“gizem unsuru”

tobb ekonomi ve teknoloji üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü öğretim üyesi ve türkiye ekonomi politikaları araştırma vakfı (tepav) uzmanı nihat ali özcan da üstlenmediği eylemlerin işid çevresinde bir ‘gizem’ yarattığını, bunun işid ile ilgili tartışmalara yol açtığını ve işid’in propaganda ihtiyacının böylece karşılandığını söylüyor.

özcan’ın dikkat çektiği başka bir noktaysa işid’in toplumların fay hatları üzerinden eylemler yaparak kaosa yol açmak olarak özetlenebilecek stratejisi.

işid’in türkiye’de daha önce düzenlediği intihar saldırılarının suriye’de savaştığı pyd’nin uzantısı olarak gördüğü hedefler olduğunu anımsatan özcan, hem ankara hem de suruç saldırısının türkiye’deki toplumsal kutuplaşmayı derinleştirdiğine dikkat çekiyor ama bununla birlikte sultanahmet saldırısının işid’in stratejisinde bir değişikliğe gitmeye başladığının da işareti olabileceğini söylüyor:

“türkiye’yi ikmâl ve personel temin rotası olarak gören işid, türkiye’ye yönelik sessizlik stratejisini de değiştiriyor. ancak burada kaos yaratma amacı için acelesi de yok. “

“türkiye’yi topyekûn karşısına almak istemiyor”

sakarya üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü’nden doç. dr. tuncay kardaş da işid’in türkiye’yi yakın bir tarihte ‘açık cihat alanı’ ilân ettiğini anımsatıyor ama o da özcan gibi işid’in türkiye’yi topyekûn hedeflemek için acele etmediğini düşünüyor. bu da işid’in türkiye’de gerçekleştirdiği intihar eylemlerini üstlenmemesinin nedenlerinden biri:

“işid’in teoloji temelli bir düşence sistematiği var. kıyametçi görüşler üzerinden hareket ediyor. büyük savaş olacağına inanıyorlar, bu savaş sonrasında da savaşmadan istanbul’u ve sonra mekke’yi almak istiyorlar. ama büyük savaştan önce değil.”

kardaş’a göre, işid bu teolojik neden dışında pratik nedenlerle de türkiye’deki intihar saldırılarını üstlenmiyor çünkü türkiye’deki sempatizanlarının büyük çaplı operasyonlara uğramasından çekiniyor. ayrıca türkiye’yi topyekûn karşısına da almak istemiyor çünkü türkiye’de hedeflediği gruplar arasında da bir öncelik sırası var:

“türkiye’deki hedefleri sırayla kürtler, sonra laikler ve en son hükümet. böyle bir kategorizasyonu var. ayrıca toplumların sosyal fay hatlarını da hedef alıyor. örneğin avrupa’da müslüman göçmenlerle, avrupa’nın yerlileri arasında çatışma yaratmayı başardılar.  türkiye’deki saldırılarında da benzer bir amaç güdüyorlar, buradaki toplumsal fay hatları harekete geçirmeye çalışıyorlar ama, aceleleri de yok.”

kaynak: al jazeera