bu çocuk kaybolması olayına değinmek istiyorum. o mesela spesifik bir örnekti. sosyal medyanın bütün güzelliklerini, avantajlarını yaşadık. inanılmaz bir farkındalık yaratıldı. bütün ilgi oraya çekildi. sivil toplum kuruluşları, belediyeler geldi. bu sosyal medyanın ne kadar faydalı olacağını gördük. yine örneklerle gidelim. başbakan'ın yumruk attığı adam olayı. ya oarda ben gerçekte ne olduğunu hâlâ kavrayabilmiş değilim. muhalefetin güdümünde olan gazetelere bakıyorsunuz, ‘başbakan gitti, erkeksen gel dedi, vurdu’ diyorlar. öbür tarafa bakıyorsunuz ‘başbakan onu korumalarından kurtarmak için hamle yaptı’ diyor. böyle bir kaos var. bunu aşmamız lazım. sosyal medya gazetecilerin boşluğunu dolduramaz. çünkü sosyal medyada bir ehliyetsizlik var. kim, ne yazdığını bilmiyor. çok ciddi bir bilgi kirliliği var. iki aynalı laf söyleyen herkes o gün popüler olabiliyor. mehmet ali birand defalarca öldürüldü, ‘ciguli 15 günde bir öldü’ haberi çıkar. gezi olaylarında yok panzer ayağını ezmiş, bacağını koparmış. her alanda spekülasyon yapmak mümkün.

soma sırasında siyasetçlerle kullanıcıların karşılaşmasından da sorunlu iletişimler çıktı ortaya. mesela anayasa profesörü burhan kuzu takipçileriyle küfürleşmeye giden diyaloglar yaşadı. twitter’ı aktif kullanan ankara belediye başkanı melih gökçek, istanbul’daki bir park forumundaki bir ifadeyi tırnak içinde aktaran bbc muhabirini hedef gösterdi. sizce siyasilerin sosyal medya karnesi nasıl?

siyasileri bir marka olarak düşünelim. markaların sosyal medya kullanımı çok daha farklı olmalı. yani sizin sosyal medya kullanımınızla, al jazeera’nin sosyal medya kullanım tarzı birbirinden kesinlikle farklı olmalı. siyasilerin bir kere sürekli bilgisayar başında oturma lüksleri yok. arazide olacaksın, çalışacaksın, kanun çıkaracaksın. bilgisayar başındaki o zaman siyasetçi için kayıp bir zamandır. siyasilerin ve markaların sosyal medya işlerini uzmanlar yapmalı. yerel siyasetçilerin mutlaka o yörenin üniversite öğrencilerinden oluşan bir sosyal medya ekibi olmalı. çünkü sosyal medya kullananların yüzde 84’ü genç. o gençlerin dilinden onlar anlar. enerji ve tabii kaynaklar bakanı için mutlaka enerjiden anlayan biri, aile ve sosyal politikalar bakanı için mutlaka bir pedagog bu işi yapmalı. kendi bulunduğu makama hâkim sosyal medya uzmanlarıyla hareket etmeliler. yoksa burhan kuzu gibi küfürleşmelere kadar gider yani. bir de siyasetçinin sosyal medyadaki temel düsturu haklı olmak değil, gönül kazanmak olmalı. siz orada bir kişi karşısında haklı olabilirsiniz ama orada klavyenizden kaçacak bir kelimeyle milyonları kendinize düşman edebilirsiniz.

twitter’a baktığımızda karşılıklı tepkileri okuyunca ‘bu insanlar bir araya gelse savaş’ çıkar düşüncesine kapılıyor. ama aslında yüz yüze gelince aslında böyle değil. acaba biz toplum olarak klavyelerimizin başına geçince mi agresif oluyoruz?

sosyal medyanın asosyal birtakım etkileri var. insanlar kendi bilinçaltındaki kimi cinsel özellikleri ortaya çıkarıyor. ben bunları kar maskeli soygunculara benzetiyorum. normalde adam banka soymaz ama kafasına kar maskesi geçirince kimliğini gizlediğinde farklı biri olabilir. polis mesela neden robokop kıyafeti giyiyor. o psikolojiye giriyor. ‘ben emir kuluyum, aldığım emri hüküm vermeden, inisiyatif almadan yerine getiririm’ diyor. o kıyafet ona bu düşünce yapısını veriyor. sosyal medyada da insanlar kendi kimliklerini gizledikleri zaman bilinçaltındaki istediklerini ortaya koyacaklarını sanıyor. 2007 yılında adsl teknolojisinin gelişiyle birlikte sosyal medya sanallıktan çıkıp gerçeğe dönüştü.  çok fazla algı yönetimi yapılmaya başlandı. normalde sosyal medyada fikirler çarpışmalı fakat bundan yola çıkarak kitleler sokaklara dökülüyor. ben bunu yanlış buluyorum. çünkü neyin peşinden gittiğinizi bilmiyorsunuz. size bu bilgiyi veren, sokağa döken insanın gerçek niyetini bilmiyorsunuz. berkin elvan olayı mesela. berkin elvan ölürse sokağa çıkarız algısı yaratıldı. seçimlere 15 gün kala bekin elvan öldü. ve insanlar sokağa döküldü.

marshall mcluhan’ın 'understanding media / medyayı anlamak' kitabında bir sözü var;  ‘yenilik geleneksel medyaya sürekli baskı yapar. ta ki geleneksel medya dönüşene kadar’ diye. sanki arada bir can çekişme de var. acaba sosyal medyayı geleneksel medyanın kavramlarıyla mı eleştiriyoruz biraz? hükümetler, daha resmi olmak zorunda olanlar …

sosyal medyanın güzelliği bu aslında. herkese bir kullanım alanı açıyor. yaşlılar ilkokuldaki arkadaşlarını buluyorlar. gençler gelecekteki arkadaşlarını buluyorlar. haberciler haber almakta kullanıyor. ben buradan bir ateş görüyorum, ‘sultanahmet’ yazıyorum anında orada ne olduğunu öğreniyorum. mutlaka oradan birisi bir tweet atmıştır illa ki. gazetecilerin de bu çok ciddi enstrümanlarından biri oldu. ilk zamanlar önemli gazetelerden biri sosyal medyaya karşı çıktı. bir rakip olarak gördü. ‘hiçbir şey benim gazetemin yerini tutmaz’ dedi. hatta internet sitesine de karşı çıktılar. internet kağıdın yerini alamaz diye düşündüler. çünkü sosyal medya herhangi bir uzmanlık gerektirmeyen bir mecra. bir gelişme olduğunda kim onu paylaşmış ona bakıyorum. köklü gazetelerden biri atmışsa doğrudur. yüzde 70 doğrudur. o da gerçi bir yerden etkilenmiş olabilir. geçen pazar mesela ‘acun ilıcalı trafik kazasında öldü’ diye bir şey gördüm. baktım ensonhaber.com. güzel bir site yani aslında. ciddiye aldım. sonra baktım diğer sitelerde yok. adreste link vardı. baktım virüs olduğunu anladım. gazeteler sosyal medyayı bir enstrüman olarak kullanmaya başladılar.

sosyal medyanın artısı, eksisi başka ülkelerde de böyle işliyor. sahte hesaplar var. tröller var. siyasetçiler bire bir muhatap oluyor. güzelliği ve tehlikesi de orada. internetin en büyük vaadi normalde tanışamayacağınız insanlara, görüşlere, bilgilere ulaşmaydı. ama gerçekte herkes kendi ‘kanka’larıyla, kendisi gibi düşünenleri takip ediyor. sadece kendi söylediğimin yankısının bana geri gelmesi söz konusu.

ama sahte hesaplarla bu dediğiniz kırılmaya çalışılıyor.

bot hesaplar ‘trending topics’e girmede etkililer ama özlü söz paylaşıyor bir anda 1000 tane mesela... güven oluşturmuş 5 bin takipçi ve üstüne sahip insanların kitleleri etkileyebilme gücü olan fenomen hesaplar. asıl etkileyeci olan bu. 

ama algı yaratıyor. sokaklarda bas bas bağıran araçlar gibi düşünün.

ama amatör gazetecilik yapan ya da asıl twitter’da gazetecilik yapanlar da var.

ama o fenomenler twitter’da gazetecilik yapmıyor. hepsi çok zeki çocuklar, hepsi bir şey yakalamışlar.

onların bir nüfuzu var artık.

tamam ilk başlarda belli bir duruşu var. @odunherif, @beyinsizadam gibi. benim bir duruşum var ve ben bunun dışına çıkmam. zamanla trend ola ola takipçi kaybetme korkusu onları kendi olduklarının, olmak istediklerinin dışına çıkarıyor. bu konuyla ilgili şunu yazmazsam, bu konuya duyarsız kalırsam takipçi kaybederim. ya da şu konuyla ilgili şöyle yazarsam takipçi kaybederim. birazcık topluma göre şekilleniyorlar.

insanlarda da böyle bir talep var. a konuda sen neden bir şey söylemiyorsun. duyarlılık skalasında neden benim beğendiğim yerde değilsin diyenler var.

çok var.

ama bir yandan da insanlar zaten takip ettiği 100 kişi aynı şeyi söyleyince sanki onu gerçek zannetme hissinden çıkamıyorlar. mesela seçimlerde muhalefetin chp’nin kendi facebook sayfasındaki herkes akp karşıtı olduğu için bir anda herkeste akp kaybediyor duygusunun hasıl olması. bize has bir durum mu bu?

bu bizim hayat ile sanallığı ayırt edemememizden kaynaklanıyor. biliyorsunuz biz 1970’li yıllarda erol taş’ı sokakta görünce döven bir milletiz. ya da kurtlar vadisi’nde memati öldürüldüğünde cenaze namazı kılan bir milletiz. kendimizi tam olarak bundan kurtarabilmiş değiliz. sosyal medya ile örgütlenmiş olaylara bakın: mısır, tunus, libya, ukrayna.. kültür düzeyi gelişmiş ülkelerde sosyal medya fikir-münazara alanı. bizim gibi duygusal toplumlarda biz bu gerçeklikle sanallığın olması gerektiği yeri çok net çizemiyoruz. tabii ki bu kadar saf değil. birileri tarafından bizim insanımızın saflığı kullanılıyor. bakıyorsun ‘panzer birini ezdi’ diyor. öyle bir şey olsa ben de çıkarım sokağa. bunun gibi çok örnek var. soma’da suriyeli işçiler çalıştırıldı ve üstleri kapatıldı gibi ciddi spekülasyonlar oluyor.

kaynağını araştırma kültürü geleneksel medyada da pek yok ama.

onlara tekzip davası açabiliyorsunuz. gerçi bugüne kadar küçük bir yazı dışında tekzip davasından bir şey elde eden çıkmadı. bir de melih gökçek ile emin çölaşan’ın tartışmaları var.

peki bu kültür nasıl oturacak?

bilincimizi artıracağız.

sosyal medyanın ilk ciddi sınav verdiği olay van depremi’ydi. adana’dan birinin enkaz altından tweet attığını söylemesi gibi şeyler oldu. sonrasında gezi. soma.. iyiye gidiş var mı sizce? ‘teyitli bilgi mi?’ diye bir espri de var.

biraz mesafe kat edildi gibi. artık insanlar balıklama atlamıyorlar. ama yavaş yavaş kültür seviyesinin artmasıyla ilgili.