kırgızistan’da elektriğin yüzde 90’ı hidroelektrik santrallerinde üretiliyor. ülkede yılda 14 milyar kilovat saat elektrik üretiliyor. tüketim oranı üretimden fazla. elektriğin büyük kısmını üreten toktogul santrali'nde su seviyesinin düşmesi sonucu elektrikte 1 milyon 600 bin kilovat saat açık var.

elektrik dağıtımını yapan 'elektrik santralleri' şirketinin verilerine göre, mayıs 2013’te santraldeki su miktarı 11 milyar metreküpken, mayıs 2014’te 9 milyar metreküpe düştü.

hükümetten elektrik tasarrufu önlemi

hükümet, kış aylarında elektrik tasarruf edilmesi için elektrikli kalorifer ve diğer ıstma sistemlerini yasakladı. ayrıca fabrikalarda ve şantiyelerde elektrik tüketimine sınırlama getirildi. halk tepkili. 

bişkek sakini nurzada tınayeva’nın evi elektrikle ısınıyor. tınayeva başka eve taşınmak zorunda kalacağını söylüyor:

"yaşlı bir kadının evinde, kirada oturuyorum. ev elektrikli kalorifer ile ısınıyor. alternatif ısıtma sistemi yok. evin elektriği kesilinceye kadar başka bir eve taşınmam lazım."

tınayeva ev sahibinin de zorlanacağını söylüyor: "evinde soba var. kömürle ısıtabilir. ancak yaşlı bir kadının kışın sobayı yakmakta zorlanacağını düşünüyorum.”

tınayeva elektrikli ısıtması olmayan kiralık dairelerde de sıcak su ve ısıtma fiyatlarının pahalı olmasından şikayetçi:

“apartmanların ısıtma sisteminde fiyatlar arttı. çadır kur ve orada yaşa. başka çare yok, nefesimizi kesiyorlar”

‘hükümetin suçu’

malyan askarbekov elektrik sıkıntısından hükümeti sorumlu tutuyor:

“90’lı yıllardan sonra şimdiki siyasetçilerin ülkedeki bütün kömür madenlerini, tekniği özelleştirmeleri sonucunda ülkede kömür ve odun sorunu başlamıştı. o zaman biz elektrikli ısıtma sistemine geçmiştik. bölgede odun sorunu hâlâ çözülebilmiş değil. spekülatörler kömürü istediği fiyatta satıyor. kömür yetersiz. böyle bir durumda hükümetin elektrikli kaloriferi yasaklaması halka karşı alınan bir karardır.”

askarbekov’a göre, önlem alınmış olsa elektrik sıkıntısı yaşanmazdı:

“sovyetler birliği zamanında yüzlerce fabrika çalışıyordu. şimdi ise onlar yok. böyle bir durumda başbakanın elektrik tüketiminin artması ile ilgili açıklamasını anlamıyorum. yetkililer, suyu ve enerji kaynaklarını planlı kullansalardı böyle zor bir durumda kalmazdık.”

123 bin abonenin ısıtma sistemi kesilecek

enerji ve sanayi bakanlığı'nın verilerine göre, elektrikli kalorifer tesisatı olan aboneler elektriğin yüzde 48’ini tüketiyor. 1 milyon 200 bin aboneden 123 bini elektrikli ısıtma sistemi kullanıyor.

enerji ve sanayi bakanı osmonbek artıkbayev, 18 ağustos 2014’te düzenlediği basın toplantısında, "123 bin abonenin elektrikli ısınma sistemi kasım ayında beş aylık süre ile kesilecek. yaşanacak kesintiye anlayış göstermelerini ve kasım ayına kadar alternatif ısınma sistemine geçmelerini abonelerden istiyoruz" dedi.

komşu ülkelerden ilk defa elektrik ithalatı

elektrik krizi nedeniyle kırgızistan ilk defa komşu ülkelerden elektrik ithalatına başladı. enerji ve sanayi bakanlığı'nın verilerine göre, 1 milyon 600 bin kilovat saat elektrik açığının giderilmesi için tacikistan’dan 146 milyon kilovat saat elektrik satın alındı.

ancak bunun elektrik açığını kapatmadığını belirten bakan artıkbayev "daha önceden kırgızistan, kazakistan’a elektrik satıyordu. şimdi ise kazakistan’dan satın alıyoruz. bu arada 128 milyon kilovat saat elektrik satın aldık. bunun dışında 500 milyon kilovat saat elektrik daha alacağız ve seneye geri vereceğiz" ifadelerini kullandı.

yeni santraller yapılıyor

ülkede 17 büyük hidroelektrik santralinin faaliyette olmasına rağmen elektrik sağlama kapasitesi düşüyor. yeni projeler başlatıldı. hükümet, datka-kemin, kambar-ata ve yukarkı narın’da yeni hidroelektrik santralleri yapımına başladı.

al jazeera’ye konuşan enerji ve sanayi bakanı yardımcısı batırkul bayetov, ülkenin hidroenerji potansiyelinin ancak yüzde 10’unun kullanıldığını açıkladı. bayetov “hidroelektrik potansiyelimiz 142 milyar kilovat saat. şu anda biz yüzde 10 oranında kullanıyoruz. elektrikle ilgili sıkıntı yaşanmaması için yabancı yatırımcıların desteği ile yeni santralleri kuruyoruz” dedi.

‘su yanlış kullanılıyor’

enerji  uzmanı rasul umbetaliyev, hükümet tarafından alınan önlemlere rağmen krizin daha iki, üç yıl yaşanacağını söyledi. umbetaliyev, enerji bakanlığı'nın elektrikli ısınma sistemini kesip, fiyatları artırmakla sorunu çözemeyeceğini söylüyor:

“bu sene kış aylarında ülkenin kuzey bölgesinde yüzde 35-40 oranında, güneyde ise yüzde 20-25 oranında elektrik açığı yaşanacak. son dört sene içinde suyun yanlış kullanılması ülkede elektrik krizinin yaşanmasına getirdi.”

hükümetin suyun azalması sonucunda ülkede elektrik krizinin yaşandığı açıklamasını yanlış olduğunu değerlendiren umbetaliyev "doğal su azalmaz. su yanlış kullanılıyor. bu sene yaz mevsiminde toktogul santrali'nden 300 milyon metreküp suyu kazakistan’ın güney bölgesindeki tarımın sulanması için boşu boşuna gönderdiler. su hiçbir zaman boşa gitmemeli" dedi.

kaynak: al jazeera