terme sadece samsun’un bir ilçesi değil. türkiye'nin karadeniz kıyılarındaki en büyük deltası yeşilırmak deltası’nın da önemli bir parçası. iki önemli gölü var, simenlik ve akgöl. bu göller doğal kanallarla birbirlerine bağlanıyor. deltada 3355 hektarlık bölge yaban hayatı geliştirme sahası. göçmen kuşlar için vazgeçilmez bir durak. alaca balıkçıl, macar ördeği ve kadife ördek popülasyonları dikkatle izleniyor. kum zambağı, göl soğanı, orkide de yine bölgenin nadide bitkilerinden.

yeşilırmak deltası içinde iki önemli ilçe var: çarşamba ve terme.

Gölyazı bölgesinde 203 çeşit kuş türü barınıyor.

[[Fotoğraf: Terme Belediyesi]]

terme halkı huzursuz

huzursuzluğun nedeni, ilçe merkezine 10 km uzaklıkta yapımı planlanan termik santral. santral için seçilen yer akçay mahallesi mevkii. hemen yanında bir de doğalgaz santrali var. bu santral faaliyette. 

yapımı planlanan umut enerji santrali ithal kömürle çalışacak ve 687,5 mwm / 660 mwe / 1.567,5 mwt gücünde olacak. elektrik üretim faaliyetleri için santralde yılda 1 milyon 620 bin ton kömür kullanılacak. kömür rusya, kolombiya ve güney afrika gibi ülkelerden getirilecek. enerji santralinde soğutma suyu ihtiyacı denizden karşılanacak ve yine karadeniz’e boşaltılacak.

işte tüm bu detaylar terme halkının üzerine karabulut gibi çöktü. ilçede büyük bir tepki ve direnç var. santrale karşı açılan isyan bayrağını taşıyansa ilçenin belediye başkanı şenol kul. kul, ak parti'li. defalarca bakanlıklara çıktı, durumu anlattı; ancak henüz kesin bir yanıt alabilmiş değil:

“burası çok güzel bir bölge. göl, ova, ırmak, dağ, deniz, endemik türler, nesli yok olmaya yüz tutmuş türler var. bir tek kömür yok. tehlike büyük. santral buraya yapıldığında yılda 1 milyon 620 bin ton kömür gelecek. bu kömürün gideceği kömür depoları olacak. biz burada yaşayamayız. burası yeşilırmak deltası içinde bulunan terme ovası. toprak kaç yüzyılda oluşuyor. bu bir kez giderse geri gelme şansı yok. santral yapılacaksa boşaltmamız lazım.”

Termeliler, ilçeye termik santral yapılmasına karşı. Eylem planları hazırlamaya çalışıyorlar.

[[Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera Türk]]

‘tek gerekçe para’

proje henüz çed aşamasında. sonrasında epdk’ya önlisans başvuru süreci işleyecek. kul’a göre, santral terme’nin intiharı demek ve tek gerekçe para:

“bana bilimsel olarak bu santralin burada yapılmasının gerekliliğine dair gerekçe sunsunlar ben kabul edeceğim.  para dışında bunun buraya yapılmasını gerektirecek hiçbir gerekçe yok.  bizim fikrimiz alınmadı, çalışmalarla ilgili yerel yönetime hiçbir şey sorulmadı. halka rağmen yapılırsa intihar olur. halka saygısızlık olur. demokratik kurallar içinde şiddete başvurmaksızın bu santralin buraya yapılmaması için elimizden geleni yapıyoruz.”

ilçede termik santrale karşı yürütülen mücadelenin her aşamasında belediye başkanı şenol kul var. kul siyasi geleceğini düşünerek hareket etmediğini ifade ediyor ve "korkum yok" diyor.

“biz doğruları yapıyoruz. geçmişten korkum yok, gelecekten de beklentim yok. doğruları yapmaya devam edeceğiz. yaptığım mücadeleyi partim biliyor, enerji bakanı da, çevre bakanı da. bana uyarı gelmedi. türkiye’de algı şu: ‘çevreciler muhalefet olur, iktidar da yapılanı destekler’. burada böyle bir durum söz konusu değil. hükümetin bu konuda desteği yok.”

Termeliler, çevreyi korumak için platform oluşturdu. Sonuna kadar mücadelede kararlılar.

[[Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera Türk]]

ilk örgütlü mücadele

santralin planlanması bir yıl önce ortaya çıkan bir durum. bugüne kadar herhangi bir örgütlü mücadele tecrübesi olmayan terme, böylelikle ilk adımını da atmış oldu. kısa adı terçep olan terme çevre platformu’nu kuruldu. bünyesinde 26 sivil toplum kuruluşu var. platformun dönem sözcüsü avukat hasan demir sonuna kadar mücadele edeceklerini söylüyor:

“termik santral yapılırsa gelecek neslimizi kaybedeceğimizi düşünüyoruz. halkın birlikte hareket edip de kazanamayacağı bir mücadele yok. halk sesini çıkarmazsa her türlü yatırım yapılır, bütün hükümetler bunu yaptı. hükümet politikaları enerji ve sermayeye dönük projeler yapıyor, halka değil. ortaya koyacağımız eylemler hukuki çerçevede. ama son noktada yol kapatma gibi eylemler yaparız, ceza alacağımızı bile bile… sırf geleceğimiz ve çocuklarımız için.”

Termik santral Terme'ye 10 km uzaklıkta olacak.

[[Fotoğraf: Terme Belediyesi]]

‘iddialar, kaygılar yersiz’

termelilerin kaygılarını yersiz bulan ve termik santral yapmayı planlayan tim avrasya yatırım danışmanlık inşaat madencilik ve enerji üretim ticaret limited şirketi’nin sahibi pamir tuğlu... 

tuğlu yer seçimi konusunda terme’nin ilk tercihleri olmadığını söylüyor:

“biz asıl trakya bölgesi’nde kurmak istedik. hazırlık yaptık ama orayı sanayi, petro-kimya, rafineri, çimento gibi faaliyetlere kapattılar. kapatınca başka arayışlara girdik. ben türkiye’nin her yerini gezdim. karış karış biliyorum. karadeniz’de yer bulmak mümkün değil. samsun’a daha önce gitmiştim. başka bir firmaya danışmanlık yaparken. sinop’ta heyelan vardı. orayı eledik. sonra terme’yi bulduk. yanımızda doğalgaz santrali var. onun yanında da çöp var. en yakın sit alanına 28 km uzaklıkta. ormana uzak. şartlara uygun. yer seçimi bize aitti.”

tuğlu termik santralin çevreye etkisi olacağını kabul ediyor: 

“çevre de önemli, enerji de. amaç minimum hasarla atlatmak. tabii ki çevreye zararı olacak. ‘yok dersek’ yalan olur. bütün enerji yatırımlarının termik- hidrolik- nükleer hepsinin çevreye etkisi olur. bunu göz ardı etmek, yalan söylemek olur. ama her evde soba yakmaktan daha iyi. biz teknolojiyi maksimum düzeyde tutacağız. ona göre planlamalar yaptık. filtreleme sistemleri kullanacağız. teknolojiyi maksimum, etkisini minimumda tutmayı amaçlıyoruz.”

Profesör Haluk Kefelioğlu termik santralle birlikte yaban hayatının ve ekosistemin olumsuz etkileneğini söylüyor.

[[Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera Türk]]

‘ekosistem için tehlike’

19 mayıs üniversitesi fen edebiyat fakültesi öğretim üyesi profesör haluk kefelioğlu yaban hayatı açısından termik santralin tehdit olacağı görüşünde:

“orası sulak alan. sulak alan yaşamın özü demektir. kuşlar, omurgasız ve memeliler çok fazla. yukarı kısımlar yani dağlar, projede kül döküm alanları olarak görülüyor. kül döküldüğü vakit, orada yaban keçileri yaşıyor örneğin, o yaban keçileri engellenecek. vaşaklar var, oraları terkedecekler. çok yoğun karaca popülasyonu var orada. karaca popülasyonu orayı terkedecek. ayılar var. belki de külleri takip ede ede terme’nin içine kadar girecek. çevreyi bozduğunuz zaman tahmin edilebilecek sonuçlar olduğu gibi hiç öngörmediğiniz sonuçlar da olabilir. bu yüzden çevreyle oynamanın sakıncaları var. sudaki sıkıntılar çok daha vahim. termik santralde ısınan kazanlar, denizden çekilen suyla soğutulacak. isınan su sonra denize bırakılacak. deniz ısısında meydana gelecek artışla, karadeniz’e pek çok egzotik türleri de çağırmış oluyorsunuz. denizanaları buna bir örnektir. bütün balık türlerini, larvalarını yiyebilir. karadeniz’in yerli türlerinin neslinin tükenmesine yol açabilir.”

profesör kefelioğlu rant ve para kazanma hırsı olduğu sürece bilimsel düşüncenin hep geri planda kaldığından şikâyet ediyor.

kaynak: al jazeera