türkiye’de son bir yılda başta don ve kuraklık gibi nedenlerle gıda fiyatlarında ciddi bir artış oldu. türkiye istatistik kurumu’nun (tüik) mart ayı için açıkladığı enflasyon rakamlarında da gıdadaki artış enflasyonu yukarı çeken unsurların başında. enflasyon sepetinde en büyük pay yüzde 25 ile gıdada. enflasyon oranı mart ayında yüzde 7.61'ken, gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 14.12’ye çıktı. al jazeera’nin tüik’in verilerine göre derlediği vatandaşın filesindeki ürünlerin değerlerine bakıldığında ise bu oranın çok daha fazla olduğu görülüyor. geçtiğimiz yıl mart ayında temel ihtiyaçlar için 100 lira ödenirken, bu yıl bu miktar 119 liraya çıktı, zam yüzde 19 oldu.

bir yılda değeri en çok artan ürünlerin başında yüzde 86 ile marul, yüzde 80 ile karnabahar ve yüzde 72 ile kuru soğan var. 

"bu yılın mahsulü iyi gelir"

al jazeera’ye konuşan reis gıda yönetim kurulu başkanı mehmet reis’e göre, bu fiyat artışında hava koşullarının büyük bir etkisi oldu. reis şu anda özellikle baklagiller ve kuruyemişte geçtiğimiz yılın mahsulunün piyasada olduğunu vurguladı:

“bir önceki yılın mahsulü şu an satılıyor. 2014'te olumsuz hava şartlarından dolayı fındık, kayısı, mercimek gibi birçok üründe üretim düştü. şu anda ekim-kasım aylarında başlayan yağmurlar devam ediyor. buğday konusunda aldığımız ilk bilgiler ekimin fevkalade olduğu yönünde. temennimiz havanın olumsuz gitmemesi."

reis dolardaki artışın da fiyatlar üzerinde etkili olduğunu, nakliye fiyatları artınca ürünlerin zamlandığını anlatıyor.

"süreç tüketici aleyhine"

türkiye ziraat odaları birliği’ne (tzob) göre, türkiye’de üretici ve tüketici fiyatları arasındaki farkın çok yüksek olması da fiyatları etkiliyor. tzob’un mart ayı için açıkladığı üretici-market fiyatları karşılaştırmasında incirde fark yüzde 516,36’ya maydanozda yüzde 413’e, kuru kayısıda yüzde 249,45’e kadar çıkıyor. konuyla ilgili açıklama yapan tzob genel başkanı şemsi bayraktar’a göre, süreç hep üretici ve tüketici aleyhine işliyor:

“üreticide 5,5 lira olan incirin markette 33 lira 90 kuruş, 17 kuruş olan maydanozun 87 kuruş, 10 lira olan kuru kayısının 34 lira 95 kuruş, 3 lira 60 kuruş olan kuru üzümün 12 lira 30 kuruş, 91 kuruş olan limonun 3 lira 1 kuruş olmasını izah etmek mümkün değil. üreticiden aldığınız bir ürünün üzerine ne koyarsanız koyun fiyat 6,2 kata çıkmaz. bunun adı fahiş kârdır.”

"çiftçi ekmekten vazgeçti"

al jazeera’ye konuşan istanbul ziraat odası başkanı ahmet atalık, ürünlerin hipermarketlere gelene kadar çok el değiştirdiğini söylüyor; bu zincirde de aracıların kazanıp, tüketicilerin kaybettiğini vurguluyor. atalık’a göre  türkiye’de kooperatifçilik teşvik edilmeli, bu sistem zayıf olunca boşluğu aracılar dolduruyor:

“türkiye’de tarımı desteklemiyoruz. çiftçi üretimden vazgeçiyor, tarımsal araziler azalıyor. son 10 yılda çiftçi kayıt sisteminde 600 bin azaldı; çiftçi belçika kadar araziyi, 30 milyon dekarı ekmekten vazgeçti. çiftçilerin ucuz üretimi için kooperatifçilik desteklenmeli. avrupa’da kooperatifler yüzde 90-98 arasında örgütlü, türkiye’de bu oran yüzde 13. türkiye’de çiftçi daha pahalıya mal ediyor. kullandığı ilaçlar, gübre, yani girdiler dövize endeksli. dövizdeki en ufak bir oynama girdilere yansıyor. içeride üretim pahalılaşıyor.”

hükümet komite kurdu

hükümet gıda fiyatlarının enflasyon üzerindeki etkisi artınca üretici ve tüketici fiyatları arasındaki fark konusunda bir komite kurma kararı aldı. tarım bakanlığı’nın koordinasyonundaki gıda ve tarımsal ürün piyasaları izleme ve değerlendirme komitesi hem enflasyon açısından gelişmeleri hem de üretim zincirini takip edecek.

tarım sektöründeki kayıp 2014’ün büyüme rakamlarında da kendini gösterdi. 2013’te yüzde 3.5 büyüyen tarım sektörü, 2014’te yüzde 1.9 daraldı.

kaynak: al jazeera