8 mayıs'tan itibaren yaklaşık 2 milyon 870 bin gurbetçi oy vermeye başlayacak. 7 haziran seçimi öncesi gözler yurtdışı oylarında.

10 ağustos cumhurbaşkanlığı seçimine yurtışından katılım sadece yüzde 8.37 idi. o seçimde yurtdışında yaşayan 2 milyon 798 bin 726 seçmenden sadece 230 bin 938’inin sandığa gitmesi, başta yurtdışı seçmenden daha fazla oy bekleyen iktidardaki ak parti olmak üzere tüm partilerde hayal kırıklığı yarattı. sorumlu olarak ise yüksek seçim kurulu’nun (ysk) randevulu oy kullanma sistemi gösterildi. 

ysk randevu ile oy kullanma uygulamasını 7 haziran 2015’de yapılacak genel seçim için kaldırdı. ysk verilerine göre, bir önceki seçime göre 56 bin 66 kişilik artışla, 7 haziran seçiminde oy kullanabilecek seçmen sayısı 2 milyon 867 bin 658’e ulaştı. bu seçmenler için 54 ülkede 112 sandık kuruldu. 

10 ağustos'ta yurtdışı sandığından erdoğan çıktı

cumhurbaşkanlığı seçiminde katılım çok düşük kalsa da, sonuçta iktidardaki ak parti’nin adayı recep tayyip erdoğan ilk sırada yer aldı. chp ve mhp’nin ortak adayı ekmeleddin ihsanoğlu ikinci, hdp’nin adayı selahattin demirtaş ise üçüncü sırada yer aldı.

en fazla seçmen almanya’da

3 milyona yaklaşan yurtdışı türk seçmenin büyük bir çoğunluğu almanya’da. onu sırasıyla fransa, hollanda, belçika ve avusturya izliyor. dolayısıyla siyasi partilerin yurtdışı seçmenden aldığı oyları artırmak için hedeflemesi gereken muhtemel ülkeler de bunlar.

ancak al jazeera’nin sorularını yanıtlayan infakto araştırma’dan siyaset bilimci doç. dr. emre erdoğan’a göre, partilerin öncelikle seçmeni sandığa götürebilmesi gerekiyor. 'cumhurbaşkanlığı seçimlerinde işlem maliyetinin yüksekliği ve seçmenin verdiği oyun çok etkili olmayacağına dair inancı, katılımın çok düşük seviyede kalmasına neden oldu' diyen erdoğan, bu kez sonucun değişmesinin bu iki etkinin kırılmasına bağlı olduğunu düşünüyor: 

“insanlarda ‘getirisi var mı’ hissinin uyandırılması gerekiyor. ‘oraya gittim, oy kullandım, sonuca etkim olabilir’ hissinin uyandırılması.. ama daha önemlisi, aidiyet duygusunun tatmin edilmesi. bu da tek bir yöne götürüyor bizi, seçmeni sandığa götürebilme kapasitesine. bunun bir operasyonel tarafı var. otobüslerle seçmenin taşınması gerekiyor. daha önce gümrük kapılarında oy kullanılırken bunun olduğunu biliyoruz. bu bir kapasite ve örgütlenme meselesi. “

erdoğan’a göre bunu yapabilecek iki parti var; ak parti ve hdp:

“bunu yapabilecek birinci hareket ak parti. ak parti’nin, avrupa’da milli görüş kuvvetli olduğu için ve entegre olmamış türkler kozalar halinde camilerin etrafında örgütlendikleri için orayı mobilize etme kapasitesi daha fazla. chp’nin ya da mhp’nin böyle bir kapasitesi yok. chp’nin herhangi bir yerel örgütlenmesi yok. chp avrupa’da yaşayan entelektüellere çok hoş gelecek söylemlere gidebilir ama orada yaşayan insanları sandığa götürebilme kapasitesine sahip değil. keza mhp de öyle. burada iddialı olan, hdp. hdp’nin çok iyi biliyoruz, bir kürt altyapısı var. kürtlerin yoğun olduğu ülkelerde bunu başarması mümkün. ancak kürtlerin yoğun ve örgütlü olduğu ülkeler de nüfusun çok fazla olduğu ülkeler değil. kürtlerin kuvvetli olduğu ülkeler isveç, norveç, danimarka gibi kuzey ülkeleri mültecilikten dolayı. bunu almanya’da kürt ve alevi açılımı ile yapabilirlerse mümkün. “

hdp barajı yurtdışı oyla geçer mi?

seçmen sayısının en fazla olduğu beş ülkede, yani almanya, fransa, hollanda, belçika ve avusturya’da adayların aldığı oy oranları yukarıdaki tabloda görülüyor. siyaset bilimci emre erdoğan’a göre, bu ülkelerde bile tüm seçmenin sandığa taşınması halinde alınacak oyun yurtiçinde alınacak oya etkisi sınırlı. erdoğan bunu yurtdışındaki seçmen davranışı ile açıklıyor:

“yurtdışında yaşayan türkler iki türlü oy kullanıyorlar. fransa ve almanya özelinde. birincisi, fransa’da oy kullanma hakkına sahip türkler sandığa gitmiyorlar. gittikleri zaman da sosyalist partilere oy veriyorlar. keza almanya’da sosyal demokratlara oy veriyorlar. sonuç olarak da türkiye’de oy verme davranışından farklı bir davranışa gidiyorlar. bu insanlar biliyoruz ki türkiye’ye geldikleri zaman da sağcı partilere oy veriyorlar. iki ayrı zihin haritasıyla davranıyorlar. bu hem şaşırtıcı hem de beklenen bir şey. oradaki çıkarları ile buradaki çıkarları ya da oradaki duyguları ile buradaki duyguları aynı değil.”

erdoğan’a göre, yurtdışı seçmendeki iki ayrı zihin haritasıyla davranma alışkanlığının özellikle hdp’nin barajı aşma sorununa katkı açısından etkisi de sınırlı.

“hdp’nin söylediği, ileri sürdüğü meseleler fransa’da, almanya’da yaşayan bir ortalama seçmen için ne kadar anlamlı gelir, onu düşünmekte fayda var. düşük eğitimli türk işçilere birinci nesil, ikinci nesil, bu insanlar için hdp’nin bahsettiği konular ne kadar hayati? “

gümrük kapılarından gelen oy daha fazla

10 ağustos seçimine ilişkin ilginç bir sonuç gümrük kapılarında ortaya çıkmıştı. gümrük kapılarında, yurtdışı sandığa oranla oy kullananlar daha fazla. bunun en önemli nedeni mevsim etkisi. gurbetçilerin daha çok temmuz ve ağustos aylarında türkiye’ye gelmeyi tercih etmeleri nedeniyle adaylardan erdoğan ve ihsanoğlu, yurtdışı sandıklardan aldıklarından daha fazla oyu, demirtaş ise neredeyse aynı oyu gümrük kapısından aldı. oysa bu kez seçim haziran ayının başında yapılıyor. almanya gibi türklerin yoğun olarak yaşadığı ülkelerde okulların ve türk işçilerin çalıştığı fabrikaların tatil nedeniyle kapanmasının daha çok temmuz ayında olduğu göz önüne alındığında, bu seçimlerde gümrük kapılarında oy kullanma oranı düşerken, yurtdışı sandıkta artması büyük olasılık.

yurtdışı ve kapılardaki oylar nasıl yansıyor?

yurtdışı ve gümrük kapılarında kullanılan oylar aynı havuzda değerlendiriliyor. partilere verilen oy, illerde partilerin aldığı oy oranlarına göre dağıtılacak. örneğin a siyasi partisinin il seçim kurullarından gelen toplam aldığı geçerli oy 14 milyon 450 bin. bu siyasi partinin h seçim çevresinde aldığı geçerli oy miktarı da 250 bin. yurtdışı ve gümrük kapılarından aldığı geçerli oy miktarı da 50 bin olduğu varsayıldığında, h seçim çevresinde a siyasi partisine yansıyacak oy miktarı doğru orantı hesabı ile bulunacak. buna göre:

50.000 x 250.000 / 14.450.000 = 865

h seçim çevresinin toplam geçerli oy miktarı= 250.000 + 865 = 250.865

kaynak: al jazeera - ysk