"son yıllarda çok arttı"...

"azerbaycan’da erken yaşta evlilik artıyor mu?" sorumuza azerbaycan kadın hukukunu koruma derneği yetkilisi entike kurbanova bu yanıtı veriyor. gazeteciyiz, haliyle kolay ikna olmuyoruz. istatistik, rakam, güvenilir bir rapor soruyoruz. işte bu noktada azerbaycan’daki erken evlilik konusunda güncel rakamlara ulaşma sıkıntısı başgösteriyor.

kuşkusuz ortada yasa dışı bir hal var. zira 2011 yılında çıkarılan yasaya göre 18 yaşın altındaki kadınların evlenmeleri yasak. rakam toplamak kolay değil. ancak 2011’e kadar olan erken evlilik rakamlarını açıklayan azerbaycan istatistik kurumu o tarihten sonra rakam açıklamamış. uluslararası kurumların elde ettiği tahmini veriler söz konusu.

bu durum sadece dışarıdan gelip bu rakamın peşinde koşan bizleri değil, ülkedeki sivil toplum kuruluşlarını da rahatsız ediyor. ülkedeki doğu-batı araştırmaları merkezi başkanı “arastun oruçlu, 2013’ün kasım ayında yaptığı açıklamada azeri türkçesi ile ‘erkən nikahların statistikası niyə yoxdur?’ başlıklı açıklamasında erken evlilik istatistiklerinin açıklanmamasını eleştirdi.

sorunun fark edilmesi

istatistik eksikliği başka kadın örgütlerince de dile getiriliyor. erken evliliğin azerbaycan’da da bir sorun olduğu 2011 ve öncesi rakamlarına göre aşikar. devlet istatistiklerine göre 1999 yılındaki erken evlilik sayısı 2649 iken 2011 rakamı 5138. o yıllarda erken evlilik meselesi azerbaycanlı yetkililer tarafından da bir sorun olarak algılandı. 2011 yılının kasım ayında yasada değişikliğe gidildi. değişikliğe göre, kızların 17 olan yasal evlilik yaşı 18’e yükseltildi. buna izin veren ailelere hapis cezası öngörüldü. sorun o kadar yakıcı bir hale gelmişti ki, orta öğrenimdeki kız sayısı rakamlarında çarpıcı düşüşler görülmeye başladı.

bir sorun olarak farkedilen erken evlilik konusunda 2010’da azerbaycan istatistik kurumu bir araştırma yaptı, bunu kamuoyu ile paylaştı. araştırmada yaşları 16 ile 49 arasında olan 19 bin 711 kadın ile görüşüldü. bunların yüzde 36.9’u erken evlilik yapmış kadınlardı. erken evliliklerin yüzde 38.9’u kentlerde, yüzde 61.1’i köylerde gerçekleşmiş. araştırmaya göre kadınların sadece yüzde 37.4’ü kendi isteğiyle erken evlilik yapmış. yüzde 25.9’u aile baskısıyla, yüzde 10.7’si ailenin ekonomik sıkıntısı nedeniyle, yüzde 7.9’u evlenilecek kişinin zengin olması nedeniyle. yüzde 6.4’ü kaçırıldığı için. yüzde 1.6’sı hamile kaldığı için. geri kalan oransa diğer sebepler olarak değerlendirilmiş.

işte şu anda azerbaycan’da erken evlilik konusunda bilgi sahibi olmak istediğinizde bu veriler karşınıza çıkıyor. 2013’teki duruma ilişkin tek bilgiyse birleşmiş milletler raportorü raşide monjo’nun 2013 yılında azerbaycan’da 5 binin üzerinde erken evlilik yapıldığını söylemesi. rakamlar ülkede bir erken evlilik sorununun hala devam ettiğini gösteriyor.

yasalar tamam, denetim yok

rakamlar bize erken evlilik konusundaki sorunun devam ettiğini söyleyince azerbaycan kadın hukukunu koruma derneği yetkilisi entike kurbanova’ya daha çok kulak veriyoruz. entike en büyük sebebin ekonomik sorunlar olduğunu söylüyor. kız çocuklarının 14’lü yaşlardan itibaren evde fazlalık görüldüğünü, gitmesi halinde ev bütçesinin rahatlayacağı beklentisinin belirleyici olduğunu söylüyor. bunun dışında bazı alt başlıklar olarak, ülkenin güney’indeki iran etkisine açık muhafazakarlık ve yurtdışından zengin kişilerle yapılan evlilikleri sebep olarak gösteriyor. kurbanova’ya mevzuatı, eksiklik olup olmadığını soruyoruz: "hayır yasalar tamam, ama kontrol yok" diyor.

2011’deki yasa erken evliliğe izin veren ailelere hapis cezasını öngörüyor. ama denetim olmayınca caydırıcı olmuyormuş. onlara göre yasa işletilse de erken evliliği önlemek zor. kurbanova, iktidarın da muhalafetin de bu konuda duyarlı olduğunu söylüyor. meclis’teki aile ve kadın problemleri üzerine çalışan komite ile ortak projeler de hazırlamışlar. hedef olarak kız çocuklarını okullarda bilgilendirme yoluna gitmişler. şimdi bu proje yürüyormuş.

bakü havalimanından şehre girerken yükselen modern binalar yeni ve zengin bir ülkenin inşa edildiğinin ipuçlarını size fazlasıyla veriyor. yeni ve zengin ülke inşa edilirken azerbaycan’da sosyal meseleler konusunda da kafa yorulduğunu düşünmek için ise ciddi ipuçlarına ihtiyaç var gibi.