pakistan’da yasal evlenme yaşı 18. ama erken yaşta yapılan evlilikler denetlenemiyor. her yıl binlerce kız, çocuk yaşta evlendiriliyor. nilam da onlardan biri.

biz nilam’ın hikayesini dinlediğimizde daha 14 yaşındaydı, şimdilerde 16’sında. islamabad’ın orta yerinde, hristiyan mahallesinde yaşadığı fakirliği tarif etmek zor. kanalizasyonun sokaktan aktığı, hiçbir altyapı hizmeti olmayan derme çatma gecekonduda kalabalık ailesiyle yaşıyordu. evlerinde su akmıyor, gaz olmadığı için yemek ancak odun ateşinde pişiyordu. biraz bamya, biraz biber, bolca sarımsak. hepsi buydu. ailenin aylık toplam geliri 180 dolardı.

muson yağmurunu kovalarda biriktirip içme suyu olarak kullanıyorlardı. ailenin hayatını fakirlik belirliyordu.

ekonomik gerekçeler birer mazeret

pakistan’da fakirlik yaygın. ama erken evliliklerin sebebi, sadece çocukların ailelerinin daha iyi ekonomik koşullara sahip olmaması değil. bu konuda yapılan sosyolojik araştırmalar erken evliliklerin toplumda cinsiyet ayrımcılığı, adetler, gelenek görenek, yoksulluk ve eğitimsizlik nedeniyle engellenemediğine işaret ediyor.

nilam’ın evlendirildiği secavel adlı genç de o tarihte henüz 18’ini doldurmamıştı. o da fakirdi. ülkenin kuzeyindeki bir köyde yaşıyordu. nilam evlenir evlenmez o köye gitmedi. kendisi gibi bir çocuk olan eşinin gelip, islamabad’da bir iş bulmasını bekleyecek, sonra da tek göz gecekondu bulup yerleşeceklerdi.

nilam evlendirilmekten mutlu değildi, fakat başka bir çaresi kalmadığına inandırılmıştı:

"annem ve babam beni evlendirdiler, çünkü fakirler. benim masraflarımı karşılamaya güçleri yetmiyor. beni bu yüzden okula da gönderemediler. erkek kardeşlerim de okula gitmiyor zaten. herşey çok pahalı bu ülkede. yeteri kadar yiyeceğimiz yok. yemek yok evde daha, okula nasıl gideceksin?"

fakirliği de aşan gerekçe: taassup

oysa ekonomik olarak bu evlilikten bir tek nilam’ın kalabalık ailesi yararlandı; sofradan bir tabak, tek göz evde yerden bir döşek kalktı. nilam artık başının çaresine bakacaktı, onun bir çocuk olması kimsenin umrunda değildi. toplumda onun gibi binlercesinin olduğunu düşününce, erken evlilik fakir ailelerin okul masrafından kurtulması anlamına geliyordu. 14 yaşındaki kız çocuğunun her türlü sorumluluğu kendi ailesinden bir başka aileye geçmiş oluyordu.

buna işin gelenek göreneklerle ilgili boyutunu da eklemek gerek. nilam’ın kendisi gibi çocukken evlendirilen annesi abida bugün 37 yaşında, biri engelli dört çocuk annesi. nilam da annesi gibi fakirliğin yanı sıra geleneksel hayat tarzının, taassubun ve mahalle baskısının sonucu, oyun oynayacağı yaşta evlenmek zorunda kalmıştı.

nilam’ın annesi çocuk yaşta gelin olmayı savunuyordu. ekonomik koşullar, toplumsal değer yargıları, mahalle baskısıyla.

anne abida, ailesinin, konu-komşu dedikodu yapmasın diye kızlarını erkenden evlendirmeyi istediğini anlatıyordu.

"biz bütün gün işimizdeyiz, burada çocuklarla ilgilenemiyoruz. onlara gün boyunca bakamıyoruz. insanlar kızımın iffetiyle ilgili dedikodular çıkarabilir. annem ve babam da çok yaşlılar. onlar da dedikodu çıkmasın diye nilam’ın bir an evvel evlenmesini istediler."

nilam’ı bir daha hiç görmedim ama büyük bir şansa tesadüf etmedilerse, yaşadığı hayatın ekonomik olarak pek değişmediğini tahmin etmek zor değil. pakistan, erken evlilikleri yasaklayan düzenlemelere rağmen, hayatın pratiğine çeşitli sebeplerle dur diyemeyen ülkelerden biri.

erken evlilikler nedeniyle yaşamları daha en baştan alt üst olan binlerce çocuk ise fakirlikle mücadele etmeye çalışıyor. ekonomik koşullar, topluma sirayet eden değer yargıları değişmediği sürece dünyanın pek çok coğrafyasında olduğu gibi pakistan’da da erken yaşta evlilikler sorun olmayı sürdürecek.