dünya son yıllarda artarak yükselen yeni bir popülizm ve milliyetçilik akımı ile karşı karşıya. amerika birleşik devletleri'nde seçimi kazanan donald trump, brexit ile avrupa birliği'nden ayrılan birleşik krallık, vladimir putin'in rusyası, japonya'nın şinzö abe'si, filipinler'in amerika'ya kafa tutan sıra dışı lideri rodrigo duterte gibi birçok örnekte popülizm ve milliyetçiliğin yeniden yükselişine şahit oluyoruz.

avrupa'da ise ortaya çıkacak milliyetçilik akımının domino etkisi yaparak bütün kıtaya yayılmasından korkuluyor. giderek daha çok taraftar bulan bu akım, liberal kimlikleriyle bilinen ülkelerde bile yükselme eğiliminde. avrupa'da yapılan hemen hemen tüm seçimlerin ana maddelerinden biri göçmenler.

örneğin avusturya'da 4 aralık’ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ana maddesi, ülkeye kabul edilen 90 bin göçmenin durumuydu. aşırı sağcılar bu seçimleri kaybetse de aldıkları yüzde 46'lık oy azımsanmayacak bir oran. yine aynı tarihte italya'da yapılan ve birçok konuda yenilik ve değişim öneren referandumdan çıkan “hayır” oyu, italya'da matteo renzi hükümetinin istifasıyla sonuçlandı. genç işsizliğinin yüzde 36 olduğu ve ekonomik krizden kurtulamamış bir italya için sandıktan çıkan bu sonucun ab ile yeni bir krizi de beraberinde getirmesinden korkuluyor.

göçmen meselesi, ekonomik durgunluk, kaybolan refah

kıtada popülizmin gittikçe artmasına neden olarak avrupa'nın sürekli gündemini belirleyen göçmenler, bir türlü önüne geçilemeyen ekonomik durgunluk ve yitirilen refah gösteriliyor. bununla birlikte, esas itici güç hem ab'nin hem de uluslararası birçok ilişkide tüm kıtanın kaderini etkileme kapasitesine sahip önümüzdeki mayıs ayında fransa'da yapılacak olan seçimler.

aslında ab'nin en büyük iki ortağından biri olan fransa, anglosakson devletlerin bir zamanlar övündükleri çok kültürlülük politikasına karşılık, sürekli entegrasyonist bir çizgide olmayı tercih eden bir kültüre sahip.

fransız kültürünü korumayı hedef edinen bu politik duruşa rağmen toplumsal, tarihsel ve kültürel nedenlerden dolayı fransızlar aşırı milliyetçi partilerden sürekli uzak durdular. ancak ülkedeki bu liberal ve gelenekçi denge kültürü yerini giderek popülizm ve milliyetçiliğe bırakıyor.

fransız aşırı sağcı lider marine le pen, seçimleri kazanması halinde ab'den ayrılmak için referanduma gitmeyi vadediyor. frexit, yani fransa'nın birlik'ten ayrılması, ab için hazin bir son olma ihtimalinin yanında, ülkenin de insan merkezli varoluş felsefesinden uzaklaşmasına sebep olabilir.

favori aday fillon

fransa'da popülaritesi iyice düşen mevcut sol hükümetin cumhurbaşkanı françois hollande, 2017'de düzenlenecek cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tekrar aday olmayacağını açıkladı. daha önce halk hareketi birliği (ump) olarak anılan ve 2015'te isimlerini cumhuriyetçiler (les républicains) olarak değiştiren merkez sağı ise ön seçim yarışında rakipleri nicolas sarkozy ve alain juppe'yi geride bırakan 62 yaşındaki françois fillon temsil edecek. seçimin favorisi olarak gösterilen fillon'un fransa'yı fransa yapan gelenekçilik ve değerlere atıf yapması da ülkede önümüzdeki yıllarda oluşacak politikalar hakkında ipucu veriyor.

diğer avrupa ülkelerinde olduğu gibi, fransa'da da seçim sürecinin ana teması güvenlik, göçmenler ve toplumsal alanda görünürlüğü artan islam olsa da, son 10 yıldır artan işsizlik ve büyümedeki durgunluk, ekonomi politikalarının da seçimlerde belirleyici rol oynayacağını gösteriyor.

fillon, sosyal anlamda liberallikten uzak ve gelenekçi olmakla birlikte, ekonomi alanında liberal açılımlar yapmayı vadederek kronikleşen ekonomik durgunluğa ve işsizliğe çare olacağını dile getiriyor. fillon'un putin ile olan iyi ilişkileri de saklanmayan bir gerçek. bu yüzden seçilmesi durumunda fransa'nın rusya ve dolayısıyla suriye konusunda radikal bir dış politika değişikliğine gitmesi bekleniyor.

fransa neden önemli?

fransa, modern cumhuriyet kavramının doğduğu, özgürlük, eşitlik ve kardeşlik ilkelerinin ortaya çıktığı topraklar. bir zamanlar cumhuriyetle birlikte doğan özgürlükçü fikirler buradan tüm avrupa ve dünyaya yayılarak monarşik devletlerin korkulu rüyası oldu. cumhuriyet, bireyi kral ve derebeyi baskısından kurtarıp topraklarından elde ettiği kazanımı paylaştıran ve kardeşlik duygusuyla modern devletlerdeki vatandaşlık bilincini ortaya çıkaran siyasi ve sosyal bir fenomen oldu.

ancak unutmamalı ki, cumhuriyet, bireysel özgürlüklerin yanı sıra milliyetçilik ve ulus-devlet kavramlarını da ortaya çıkararak imparatorlukların yerini modern ulus-devletlerin almasına neden oldu. cumhuriyetin ilanından yaklaşık bir asır sonra, ancak 1905'te laiklik ile kilisenin sınırlarını çizen fransa, sosyal ve kültürel yaşamda gelenekçiliğini hep sürdürdü. örneğin, katolik kilisesi dini açıdan kalıplarına çekilse de, kültürel olarak sosyal yaşamın birçok alanında varlığını devam ettirdi. bu yüzden fransa, her ne kadar cumhuriyetin liberal değerlerini korusa da, mimarisinden dini tatil ve cenaze törenlerine, ekmek yapımından çocuk yetiştirme alışkanlıklarına kadar kendine has gelenekçiliğini koruyan, modernizmin yozlaştırmasına karşı durabilen ve bununla övünen bir ülke oldu.

avrupa ve dünya politikasında özellikle bürokrasi ve karar alma aşamasında önemli ağırlığı bulunan fransa, hem ab'nin geleceği hem de uluslararası ilişkiler için önemli bir aktör. fransa aynı zamanda fransızca konuşulan ve frankofon olarak anılan afrika ülkelerinde de önemli bir konuma sahip. bütün bu siyasi ve sosyolojik etki alanı, ülkedeki seçimleri ister istemez mühim kılıyor. fillon önümüzdeki seçimler için favori gösterilse de hem sol partinin hem de milliyetçi marine le pen'in seçim kampanyalarının ne tür sonuçlar doğuracağını şimdiden kestirmek zor. ama bildiğimiz tek şey, fransız halkının tercihinin tüm avrupa'nın kaderinin belirlenmesinde önemli rol oynayacağı.

dr. nevzet çelik, lisans eğitimini uluslararası ilişkiler alanında türkiye'de tamamladı. abd'deki yüksek lisans eğitimini takiben paris’te bulunan ephe/sorbonne üniversitesi'nde doktora eğitimini bitirdi. başlıca çalışma alanları arasında sekülerizm, islam dünyasında modernleşme, kapitalizm ve sosyal mobilizasyonlar, dini hareketler, avrupa’daki türkiyeli göçmenler ve güneydoğu asya’daki müslüman toplumlar yer alıyor.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.